گزارش ایکنا از پنل مطالعات بنیادین اعجاز قرآن؛
تعیین‌کنندگی باور به اعجاز قرآن در سمت و سوی تفسیر
گروه دانشگاه: تعیین‌کنندگی باور به اعجاز قرآن در فرآیند و سمت و سوی تفسیر نقش پیش فرض‌ها در تبیین گزاره‌های علمی قرآن از مواردی بود که در نشست بعد از ظهر پنل تخصصی مطالعات بنیادین اعجاز قرآن مطرح شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در نوبت بعد از پنل تخصصی مطالعات بنیادین اعجاز قرآن، از سری پنل‌های تخصصی همایش ملی اعجاز قرآن، سیدهدایت جلیلی، استادیار دانشگاه خوارزمی به ارائه مقاله خود با عنوان «سنجش اعجاز قرآن به مثابه یکی از مبانی تفسیر قرآن» پرداخت و گفت: اعجاز قرآن به مثابه مبنای تفسیر، بدین معناست که باور به اعجاز قرآن در فرآیند و سمت و سوی تفسیر، اثری تعیین کننده دارد و چنین باوری لازمه هر تفسیر معتبری است.
وی افزود: این مطلب گرچه در میان قرآن‌پژوهان موافقان و مخالفانی دارد، اما از دو حیث دارای ابهام و اشکال اساسی است. ابهام در ناحیه اعجاز قرآن و اشکال در ملاک مبانی تفسیر، و تا این دو برطرف نشود مدعا روشنی و وضوح خود را پیدا نمی‌کند و تا مدعا روشن نشود رد و قبول آن نیز امری معقول نخواهد بود.
بنا بر این گزارش، در ادامه زهرا محققیان، دانش‌آموخته دکتری دانشگاه اصفهان به ارائه مقاله خود با عنوان «بررسی تفسیری گزاره‌های علمی قرآن» پرداخت و گفت: یکی از شاخصه‌های علوم قرآن، شناخت روش تفسیری است؛ چرا که قرآن کریم بر اساس روش‌ها، روش تفسیر علمی است که در قالب روش‌های فرعی متفاوتی انجام می‌پذیرد.
وی ادامه داد: برخی صاحب‌نظران به انکار و رد تفسیر علمی پرداخته‌اند و دسته‌ای دیگر، ضمن پذیرش آن، این گونه آیات را یکی از راه‌های اثبات اعجاز قرآن معرفی کرده‌اند. یکی از پیش فرض‌های مهم در تفسیر گزاره‌های علمی قرآن، تبیین مفهوم جامعیت قرآن است. به طور کلی پرسش اساسی در این بخش آن است که آیا همه علوم بشری و تمامی گزاره‌های علمی در قرآن هست یا نه؟
محققیان بیان کرد: منکران اعجاز علمی، معتقدند مخاطبان قرآن، تنها عرب حجاز عصر پیامبر(ص) هستند، از منظر آن‌ها، اگر ما به این اصل توجه نداشته باشیم، گرفتار تفسیر به رأی، تناقض فهم و توجیهات غیر عقلایی و تکلف‌آمیز شده و تصور می‌کنیم که قرآن اعجاز علمی دارد در حالی که قرآن در اوج فصاحت و بلاغت در سطح فهم عرب زمان نزول و به قصد هدایت ایشان نازل شده است. با توجه به این موارد، مشخص می‌شود پیش فرض‌ها نقش بسیار مؤثری در تبیین گزاره‌های علمی قرآن داشته و برای فهم اینگونه آیات، باید بدان‌ها اهمیت داد و از تأثیر آن‌ها غافل نبود.
در ادامه کلثوم شیخی، دانشجوی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران در سخنانی با اشاره به مقاله خود با عنوان «نقش پیش فرض‌ها در نظریه‌های اعجاز قرآن» بیان کرد: فرض معجره برای یک پدیده مبتنی بر پاره‌ای از پیش‌فرض‌هاست. این پیش فرض‌ها را می‌توان در دو دسته جای داد؛ پیش فرض‌های ناظر به اصل معجزه و پیش فرض‌های ناظر به معجزه‌‌ای خاص مانند قرآن. اعتقاد به وجود معجزه نه بر خلاف شواهد و قوانینی است که وقوع آن را غیر قابل قبول کند و نه فی حد نفسه متضمن پاردوکس و تناقض منطقی است. نتیجه اینکه متفکران در امکان معجزه بحثی ندارند بلکه عمدتاً بر سر معقولیت و میزان احتمال وقوع معجزات که در متون دینی نقل شده مناقشه دارند.
وی افزود: قریب به اتفاق متکلمان مسلمان اعجاز را فعل مستقیم الهی توصیف می‌کنند و بر این باورند که خداوند با مداخله مستقیم در نظام طبیعت، از طریق پیامبران دست به معجزاتی می‌زند؛ منتهی فاعل حقیقی معجزات نه پیامبران، که خود خداوند است.
شیخی بیان کرد: دلالت آیات تحدی یکی از پیش فرض‌های وجوه اعجاز قرآن قلمداد شده است لیکن باید پذیرفت این مورد یکی از وجوه تفسیر به دست آمده از آیات است و شاید اگر با دقت نظر بیشتری به آیات نظر شود، نتایج متفاوت و معقول‌تری را بتوان شاهد بود.
وی افزود: این مطلب گرچه در میان قرآن‌پژوهان موافقان و مخالفانی دارد، اما از دو حیث دارای ابهام و اشکال اساسی است. ابهام در ناحیه اعجاز قرآن و اشکال در ملاک مبانی تفسیر، و تا این دو برطرف نشود مدعا روشنی و وضوح خود را پیدا نمی‌کند و تا مدعا روشن نشود رد و قبول آن نیز امری معقول نخواهد بود.
بنا بر این گزارش، در ادامه زهرا محققیان، دانش‌آموخته دکتری دانشگاه اصفهان به ارائه مقاله خود با عنوان «بررسی تفسیری گزاره‌های علمی قرآن» پرداخت و گفت: یکی از شاخصه‌های علوم قرآن، شناخت روش تفسیری است؛ چرا که قرآن کریم بر اساس روش‌ها، روش تفسیر علمی است که در قالب روش‌های فرعی متفاوتی انجام می‌پذیرد.
وی ادامه داد: برخی صاحب‌نظران به انکار و رد تفسیر علمی پرداخته‌اند و دسته‌ای دیگر، ضمن پذیرش آن، این گونه آیات را یکی از راه‌های اثبات اعجاز قرآن معرفی کرده‌اند. یکی از پیش فرض‌های مهم در تفسیر گزاره‌های علمی قرآن، تبیین مفهوم جامعیت قرآن است. به طور کلی پرسش اساسی در این بخش آن است که آیا همه علوم بشری و تمامی گزاره‌های علمی در قرآن هست یا نه؟
محققیان بیان کرد: منکران اعجاز علمی، معتقدند مخاطبان قرآن، تنها عرب حجاز عصر پیامبر(ص) هستند، از منظر آن‌ها، اگر ما به این اصل توجه نداشته باشیم، گرفتار تفسیر به رأی، تناقض فهم و توجیهات غیر عقلایی و تکلف‌آمیز شده و تصور می‌کنیم که قرآن اعجاز علمی دارد در حالی که قرآن در اوج فصاحت و بلاغت در سطح فهم عرب زمان نزول و به قصد هدایت ایشان نازل شده است. با توجه به این موارد، مشخص می‌شود پیش فرض‌ها نقش بسیار مؤثری در تبیین گزاره‌های علمی قرآن داشته و برای فهم اینگونه آیات، باید بدان‌ها اهمیت داد و از تأثیر آن‌ها غافل نبود.
در ادامه کلثوم شیخی، دانشجوی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران در سخنانی با اشاره به مقاله خود با عنوان «نقش پیش فرض‌ها در نظریه‌های اعجاز قرآن» بیان کرد: فرض معجره برای یک پدیده مبتنی بر پاره‌ای از پیش‌فرض‌هاست. این پیش فرض‌ها را می‌توان در دو دسته جای داد؛ پیش فرض‌های ناظر به اصل معجزه و پیش فرض‌های ناظر به معجزه‌‌ای خاص مانند قرآن. اعتقاد به وجود معجزه نه بر خلاف شواهد و قوانینی است که وقوع آن را غیر قابل قبول کند و نه فی حد نفسه متضمن پاردوکس و تناقض منطقی است. نتیجه اینکه متفکران در امکان معجزه بحثی ندارند بلکه عمدتاً بر سر معقولیت و میزان احتمال وقوع معجزات که در متون دینی نقل شده مناقشه دارند.
وی افزود: قریب به اتفاق متکلمان مسلمان اعجاز را فعل مستقیم الهی توصیف می‌کنند و بر این باورند که خداوند با مداخله مستقیم در نظام طبیعت، از طریق پیامبران دست به معجزاتی می‌زند؛ منتهی فاعل حقیقی معجزات نه پیامبران، که خود خداوند است.
شیخی بیان کرد: دلالت آیات تحدی یکی از پیش فرض‌های وجوه اعجاز قرآن قلمداد شده است لیکن باید پذیرفت این مورد یکی از وجوه تفسیر به دست آمده از آیات است و شاید اگر با دقت نظر بیشتری به آیات نظر شود، نتایج متفاوت و معقول‌تری را بتوان شاهد بود.
مطالب مرتبط
