نکاتی در مورد حفظ قرآن، مرور و ترمیم محفوظات

آقایی در مورد روش‌های معمول حفظ قرآن گفت: برای حفظ قرآن، غالبا چهار روش مطرح است یک روش مبتنی بر حافظه دیداری است که حافظ به مصحف نگاه می‌کند و حفظ می‌شود، روش دیگر شنیداری است که حافظ با گوش دادن آیات را حفظ می‌کند، شیوه نوشتاری نیز روش دیگری است که حافظ با نوشتن آیات را حفظ می‌کند، البته این روش در کشور سودان، مرسوم است. روش اشاره نیز در ایران معمول است که البته این روش برای حفظ کل قرآن کاربرد چندانی ندارد.

وی در ادامه افزود: با توجه به تجربه، بهترین روش حفظ قرآن روش مبتنی بر حافظه دیداری است، اشکال عمده در روش حفظ شنیداری این است که حافظ غالبا نغمه را هم حفظ می‌کند و در آینده برای ارائه آن اگر نغمه را به یاد نیاورد نمی‌تواند، اجرا کند. روش نوشتاری هم در ایران مرسوم نیست.

طلائی‌ترین لحظه برای یک حافظ

مدرس و حافظ کل قرآن در مورد مهمترین لحظه حفظ بیان کرد: طلائی‌ترین لحظه برای یک حافظ، لحظه حفظ اولیه است، اگر حافظ خوب حفظ و مرور کرده باشد، تسلط بیشتری روی آیات پیدا می‌کند در غیر این صورت حفظ ضعیفی خواهد داشت.

آقایی در مورد اشکال حفظ یک ساله گفت: اشکال عمده این روش این است که مرحله حفظ سریع انجام می‌شود و مرورها با تامل نیست، لذا حافظ به مشکل برمی‌خورد و باید پس از یک سال چندین سال را برای تثبیت محفوظاتش وقت بگذارد.

وی در ادامه افزود: برای حفظ اولیه باید چند ملاک را در نظر گرفت، حافظ باید ابتدا آیات را بخواند، سپس بشنود در مرحله بعد به ترجمه مراجعه کند و در نهایت آیات را حفظ کند، حفاظی که از ابتدا آیات را نمی‌شنوند، ممکن است در ادامه برخی کلمات را غلط حفظ کنند، همچنین دانستن ترجمه آیات نیز بسیار مهم است.

حافظ بین‌المللی قرآن در مورد اهمیت کیفیت محفوظات تصریح کرد: حافظی که یک جز حفظ است و می‌تواند با تسلط کامل بخواند، نسبت به حافظ کلی که تسلط ندارد به مراتب بالاتر است و در نظر گرفتن کیفیت برای حافظ باید در درجه اهمیت بالایی باشد.

ویژگی‌های مصحف حفظ

آقایی در مورد ویژگی‌های مصحف حفظ بیان کرد: قرآن انتخابی برای حفظ، باید درشت خط باشد، ترجمه نداشته باشد، حتی المقدور 15 سطری باشد و رنگ زمینه آن چشم را خسته نکند. البته این بدان معنا نیست که قرآن را با ترجمه حفظ نکنیم، بلکه باید ترجمه را با قرآن دیگری کار کرد. اندازه قرآن هم باید مناسب باشد نه خیلی کوچک باشد نه خیلی بزرگ در واقع قطع وزیری برای حفظ مناسب می‌باشد. البته برای مرور در لحظاتی مانند سفر یا اضطرار استفاده از قرآن‌های جیبی اشکالی ندارد، اما باید با یک مصحف با ویژگی‌های ذکر شده قرآن را حفظ کرد.

وی در مورد زمان و مکان مناسب حفظ بیان کرد: باید زمانی برای حفظ انتخاب شود که حافظ حوصله کافی داشته باشد، البته ممکن است یک حافظ در یک زمان نامناسب فرصت حفظ و مرور داشته باشد لذا این حافظ نباید حفظ را تعطیل کند، بلکه باید در همان زمان ولو نامناسب به حفظ بپردازد و بداند که پس از مدتی با آن شرایط عادت می‌کند.

مکان مناسب حفظ

آقایی در مورد مکان مناسب حفظ افزود: بهتر است مکان جایی باشد که به دور از سر و صدا باشد تا تمرکز حافظ بیشتر شود، لذا اگر حفاظ اتاق خاصی داشته باشند می‌توانند با تمرکز بیشتری قرآن را حفظ کنند.

شروع حفظ از اول قرآن است

حافظ بین المللی قرآن در ادامه افزود: اینکه حافظ از کجا حفظ قرآن را شروع کند، مهم است، برخی معتقد هستند باید از جزء سی شروع کرد، اما ممکن است حافظ پس از حفظ سوره‌های کوچک با رسیدن به سوره‌های بزرگ دچار خستگی شود و نتواند ادامه بدهد. لذا این روش مناسب نیست. برخی قائل به شروع از سوره‌های معروف مانند یاسین هستند که این هم تجویز نمی‌شود. روشی که مناسبتر از بقیه است شروع حفظ از اول قرآن است؛ چرا که وقتی حافظ سوره بقره را حفظ می‌کرد به لحاظ روانی تاثیر مثبتی برای او خواهد داشت و این مورد به وی اعتماد به نفس می‌دهد.

آقایی در مورد ملاک‌های لازم برای حفظ قرآن گفت: این ملاک‌ها، عبارت است از صفحه، زمان، موضوع و دسته‌بندی؛ هر یک از این ملاک‌ها دارای معایب و مزایایی می‌باشد کسانی که ملاک صفحه را انتخاب می‌کنند که مثلا روزی یک صفحه حفظ کنند اینها با دو مشکل مواجه می‌شوند، اول این آیات انتهای هر صفحه نسبت به ابتدای صفحه برایشان ضعیف‌تر است و دوم اینکه در انتقال‌ها به صفحات بعد به مشکل برخواهند خورد.

حافظ کل قرآن در ادامه افزود: ملاک زمان هم خوب نیست؛ چرا که یک حافظ ممکن است بگوید مثلا روزی نیم ساعت حفظ می‌کنم برای این کار نظم خاصی وجود ندارد و همین نکته کار را سخت می‌کند ممکن است یک روز حافظ یک آیه را حفظ شود و یک روز یک صفحه را حفظ کند، ملاک موضوع هم که حافظ بخواهد آیات مربوط به یک موضوع را حفظ کند و سراغ موضوع بعدی برود نیز به خاطر تنوع موضوعات ملاک خوبی نیست؛ چرا که ممکن است در یک صفحه چند موضوع وجود داشته باشد.

آقایی در مورد ملاک صحیح گفت: ملاک دسته‌بندی از سایر ملاک‌ها صحیح‌تر است مثلا حافظ متعهد شود که روزی 5 آیه حفظ کند که بسیار مطلوب است.

وی در مورد مرور گفت: برای مرور، چهار روش وجود دارد بستن قرآن و تکرار کردن از حفظ، خواندن و از ذهن گذراندن، تجربه نشان داده بهترین روش روش اول است چرا که ذهن حافظ در سایر موارد، رها است و تمرکز لازم را ندارد.

آقایی در مورد نوع مرور بیان کرد: برخی به صورت دکلمه می‌خوانند برخی هم به صورت ترتیل و با رعایت صوت و لحن، تجوید، وقف و ابتدا باید توجه داشت که ترتیل‌خوانی مناسب‌ترین نوع مرور است؛ چرا که با این روش، قاری در طول یک ساعت یک جزء را با رعایت کامل نکات صوت و لحنی، تجویدی و وقف و ابتدا می‌خواند و برای مسابقات هم آماده می‌شود، اگر مرور بدون رعایت تجوید و صوت و لحن باشد، ذهن اشتباه عادت می‌کند و کار برای مسابقات سخت می‌شود.

وی در مورد ترتیل‌خوانی گفت: برای آسیب ندیدن صدا لازم است که یک جزء در فواصل زمانی مختلف تکرار شود در این صورت نه تنها صدا آسیب نمی‌بیند، بلکه به مرور قدرت آن بیشتر می‌شود.

آقایی در ادامه افزود: بهتر است بعد از مرور به آیات نگاه شود؛ چرا که ممکن است، حافظ کلمه‌ای را اشتباه حفظ کرده باشد که با نگاه کردن مشکل برطرف می‌شود، همچنین با این کار آیات بیشتر در ذهن می‌ماند، نکته مهم دیگر این است که حافظ اگر در حین مرور به مشکل برخورد یا احیانا آیه را فراموش کرد، نباید بلافاصله قرآن را باز کند بلکه باید تامل کند و اگر نشد در انتها قرآن را نگاه کند.

ترمیم محفوظات

وی در مورد ترمیم محفوظات گفت: ممکن است وضعیت محفوظات به گونه‌ای باشد که فقط با مرور کردن درست شود و حافظ صفحه را نگاه می‌کند، می‌خواند و مجددا نگاه می‌کند، اما در برخی موارد آیات کاملا از ذهن پاک شده در اینجا بهتر است حافظ این آیات را مجددا حفظ کند.

مدرس و حافظ کل قرآن در ادامه تصریح کرد: ممکن است ترمیم فقط مربوط به محفوظات نباشد و به مباحث تجویدی مرتبط باشد در این جا حافظ باید اول تجوید را خوب یاد بگیرد و پس از آن دو تا سه بار قرآن را از رو ختم کند تا مشکل رفع شود.

در پایان یادآور می‌شود آقایی در انتهای جلسه ضمن توضیح نکاتی درباره آئین نامه به سوالات متسابقان در خصوص آئین نامه پاسخ داد.