سوء تفاهمی به نام غزل پست مدرن

ما ابتدا یاد گرفتیم که می­توان با تلفن برای دیگران ایجاد مزاحمت کرد بعد از آن برای ایجاد ارتباط صحیح نیز استفاده کردیم. اول سعی کردیم یاد بگیریم چطور می­توان سایت­های مجازی را هک کرد، بعد آموختیم که از اینترنت می­توان برای راحت تر انجام دادن امور جاری زندگی بهره گرفت. تقریبا برخورد اولیه­‌ی ما با تمام پدیده‌­های نوظهور چنین است. ابتدا سراغ جنبه­‌های منفی می­رویم و در آخر متوجه فواید اصلی آن­ها می­‌شویم. انواعی مانند ویدئو و ماهواره  مثال­های آشنایی از این سوء شناخت­ه است و گمان نمی­‌کنم کسی با آنچه عرض کردم مخالفت عمیقی داشته باشد، زیرا همه‌­ی ما در هر زمینه‌­ای، مثال­هایی از این دست سراغ داریم حتی در هنر و ادبیات.

تقریبا اوایل دهه ی هفتاد بود که  برای اولین بار ترکیبی  به نام "غزل پست مدرن" در انجمن های ادبی به گوش رسید و به دنبال آن تعداد افرادی که خود را شاعر پست‌مدرن می‌نامیدند پایشان به محافل  باز  شد و روز به روز تعدادشان روبه فزونی رفت. آن روزها  تعریفی از این مفهوم تازه نداشتیم، اما پست مدرن مترادف بود با استعمال فراوان واژه­های "ایسم دار" و تکرار تعدادی اسامی عجیب و نظریاتی غریب که هیچ کس کمترین اطلاعاتی از آن­ها نداشت و عموم مخاطبان از ترس آن که مبادا متهم به بی‌سوادی شوند، در برابر هرچه از جانب داعیه­داران مکتب مذکور می­شنیدند سری به تایید تکان می­دادند یا در معقولانه­ترین واکنش، سکوت اختیار می­کردند. آنچه پست مدرنیسم نامیده می‌شد لباسی جدید بر تن غزل کرد ، فضای غزل را از چارچوب کلی و فخیم تغزل بیرون آورد و دچار جزئیاتی سخیف کرد. پس از مدتی غزل مانند اسبی عرب بود که به گاری بسته شده باشد. جولانگاه عشق و عرفان  تبدیل به مجالی شده بود برای صحبت از  سوراخ جوراب،  دراکولا و ریودوژانیرو.

تا جایی که از تعاریف نظریه پردازان برمی ­آید، پست مدرنیسم مکتبی ­ست شکل گرفته با هدف نفی و تمسخر سنت و مدرنیته. پست مدرن مخالف سنت است از آن جهت که دوران آن گذشته، و مخالف مدرنیته است از آن جهت که هر چیز مدرنی درست لحظه ­ای پس از تولد به سنت می‌­پیوندد. پس می­توان گفت پست مدرنیسم حتی خودش را نیز نفی می‌کند زیرا به عنوان پدیده­ای مدرن پس از موجودیت و استعمال به سنت خواهد پیوست.  با این تعریف می‌توان فهمید شاعرانی که دم از پست مدرنیسم می­زدند دچار چه سوء تفاهمی در شناخت این مفهوم شده بودند زیرا غزل یک قالب سنتی است و پسوند پست ­مدرن  کاریکاتوری مضحک از آن ساخت. چگونه می­توان تصور کرد که  نماینده‌ی تمام عیار شعر سنتی ایران  بر علیه خود قیام کند آن هم وقتی همچنان قواعد و اصول آن در فرم رعایت می­شود؟! حتی مدعیان این گونه از غزل در خلق محتوا نیز نتوانستند از دست­ آورد عجیب خود دفاع کنند و آنچه سرودند بیشتر مایه­‌ی شوخی و خنده بود تا شعر، زیرا به بهانه­‌ی پست مدرن بودن خود را مجاز می­دانستند تا پای هر مقوله‌­ای را به شعر باز کنند و حاصل هم، چیزی نبود جز مجموعه‌­ای از نواقص و تناقضات که با هیچ متر و معیار ادبی قابل پذیرش نبود. اما این روند آنجایی بیشتر دلیل بر شرم و تاسف شد که غزل پست­ مدرن آینه‌­ی تمام نمای بی‌اخلاقی گردید و عموم مخاطبان می‌­دانستند که وقتی نام این نوع از شعر در میان باشد همراه با بی­ اخلاقی، واژه­‌های رکیک و  صحبت بی پرده از مسائل جنسی خواهد بود که طبیعتا هیچ نفس سلیمی پذیرای آن در جمع و حتی خلوت خود نخواهد بود، البته خوشبختانه روند اقبال به این کودک نامشروع دیری نپایید و در نهایت شعر فاخر فارسی رفته رفته این لکه را از دامن خود پاک کرد و خواهد کرد. چه آن که شعر و ادب هیچ وقت جایگاه بی­ اخلاقی نخواهد بود. اما با وجود این امر نمی­‌توان استعداد­هایی را که در این مسیر به بی­راهه رفتند نادیده گرفت. استعداد­هایی که دیروز با عجله و شتابزدگی هدر رفتند تا دیگرانی در امروز بدانند پیش از آن­که فکر خود را بر مدار دریافت­‌های ظاهری از هر مفهوم جدید قرار دهند، کمی در مورد محتوای آن مطالعه و تامل کنند.

وَالشُّعَرَاءُ یَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُون

أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِی كُلِّ وَادٍ یَهِیمُون (قرآن پاک- سوره ی شعرا)