«آشتی‌کنان» بنده با پروردگار در شب گشایش درهای آسمان
گروه اندیشه: آدمیزاد هرچقدر هم از اصل و اساس خود دور باشد اما هوای بازگشت به آن زادگاه نخستین را دارد. مولوی چه زیبا می‌گوید: هرکسی کو دور ماند از اصل خویش/ باز جوید روزگار وصل خویش.
کمتر از 6 روز تا پایان ماه مبارک رمضان فرصت باقی است و یک هفته دیگر سفره گسترده ضیافت الهی جمع می‌شود. نقطه عطف این ماه بی‌گمان شب قدر است که به استناد قرآن کریم ارزشش از هزار ماه بیشتر است. یک اتفاقی که در شب قدر هر سال می‌افتد حضور تمام اقشار جامعه با هر شکل و ظاهر در مراسم احیای شب قدر است. مردمانی که شاید مناسبات ظاهریشان با برخی از احکام شرع هم‌خوان نباشد و حتی به چشم برخی دینداران متعصب، بی دین یا بی قید به حساب آیند. اما انگار آغوش رحمت پروردگار در این شب به اندازه تمام انسان‌هایی که از سفره الهی روزی می‌خورند و مُهر بندگانی او را بر پیشانی دارند، گسترده است.
در متون مقدس، خداوند متعال بارها بندگان را به بازگشت در مسیر رستگاری فراخوانده و درهای بهشت را به بهانه‌های گوناگون به رویشان گشوده است. حدیث قدسی «لو علم المدبرون کیف اشتیاقی بهم لماتوا شوقا» بیانگر همین اشتیاق الهی به بازگشت بندگان به منزلگاه نخستین است. در این عبارت آسمانی، خداوند متعال می‌فرمایند اگر کسانی که به من و به دین من پشت کرده‌اند، می‌دانستند که چگونه مشتاق بازگشت آنها هستم از شدت شوق جان می‌سپردند.
آدمیزاد هرچقدر هم از اصل و اساس خود دور باشد اما هوای بازگشت به آن را دارد. مولوی چه زیبا می‌گوید: هرکسی کو دور ماند از اصل خویش/ باز جوید روزگار وصل خویش. درست بر همین مبنا است که برخی از حکما در تفسیر روایت «حب الوطن من الایمان» گفته‌اند مقصود از وطن در این حدیث نبوی، همان منزلگاه و موطن نخستین است که در آیه «إِنَّا لِلَّهِ (سوره2 آیه 156): ما از آن خدا هستيم» به آن اشاره شده است. انسان‌ها هرقدر هم دامن خود را به کثرت‌های این جهانی آلوده کرده باشند و به هر میزان غبار غفلت بر آیینه قلب خود که به تعبیر حدیث «المومن مرآه المومن» می‌تواند آیینه پروردگار باشد، نشانده باشند اما هنوز حب وطن حقیقی خود را دارند و حتی اگر هم شده یک بار در سال و آن هم در شب قدر، یادی از آن زادگاه ازلی می‌کنند.
قرآن کریم که حاصل گفت‌وگوی بی واسطه پروردگار با بندگان است، سرشار است از پیام‌های دعوت الهی و بشارت‌هایی است که هر انسان گناهکاری را از امید به مغفرت پروردگار مشحون می‌سازد. «يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ (سوره 39 آیه 53) بگو اى بندگان من كه بر خويشتن زيادهروى روا داشتهايد از رحمت خدا نوميد مشويد در حقيقت خدا همه گناهان را مىآمرزد كه او خود آمرزنده مهربان است.» بارها و بارها خداوند متعال، خودش را به وصف رحمانیت و مهربانی معرفی کرده است تا نکند بندگانی که میل بازگشت به درگاه خداوندی را دارند، در تصمیم خود تردید روا دارند.
در برخی روایات آمده است که وقتی بندگان گناهکار به یاری فضل الهی وارد بهشت می‌شوند، خداوند مهربان خاطره گناه‌هایی که در دنیا مرتکب شده‌اند را از ذهن ایشان پاک می‌کند تا با یادآوری آن خطاکاری‌ها دچار شرمساری نشوند و نعمت‌های بهشتی بر ایشان ناگوار نباشد. از تمام این آیات و روایات می‌توان به تحقیق دریافت که خداوند، رحمت و لطف را در حق انسان تمام کرده است و سی شب درهای بهشت را به روی همه بندگان گشوده است تا از آتش ظواهر زودگذر دنیا به در آیند و قدم در بهشت قرب الهی نهند.
اما سخن اینجا است که در برابر این همه رحمت و این همه مهربانی پروردگار، سزاوار است ما چگونه به این پیام دوستی پاسخ بگوییم که لااقل شرمنده انسانیت خود نشویم. امام رضا(ع) فرموده‌اند: کسی که از گناهی استغفار می‌کند ولی آن را انجام می‌دهد همانند کسی است که پروردگار خود را مسخره کرده است. از همین رو امام سجاد(ع) در کتاب ارزشمند صحیفه سجادیه به محضر خداوند عرضه می‌دارد: از تو ناامید نیستم، در حالی که درِ توبه را به رویم گشوده‌ای، بلکه سخن بنده ذلیل را به زبان می‌آورم، بنده‌ای که به خود ستم کرده و حریم حرمت پروردگارش را سبک شمرده است.
اگر هنوز انسانیت در وجود فرد زنده باشد، همین «سبک شمردن جایگاه پروردگار در اثر بازگشت به گناه» می‌تواند او را از ارتکاب دوباره گناهان و اصرار بر آنها باز دارد. سر انجام کسی که حرمت پروردگار را پاس ندارد و جایگاه او را سبک بشمارد در این سخن تأمل برانگیز امام حسین(ع) به خوبی آشکار شده است: الناسُ عبیدُ الدنیا و الدین لعق علی السنتهم یحوطونه مادرَّت معایشُهم فاذا مُحَّصوا بالبلاء قَلَّ الدَیّانون (مردم بنده دنیا هستند و دین بازیچه‌ای بر زبانشان است، تا زمانی که زندگیشان تدوام داشته باشد در کنار دین می‌مانند و زمانی که گرفتار بلا و مصیبت شوند، دینداران اندک هستند.)
تکرار می‌کنم چرا که تکرار، سنت خداوند در دعوت به سوی حق است «ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ» چند روز بیشتر تا پایان این فرصتی که خداوند برایمان فراهم ساخته، باقی نمانده است. سخن را با ذکر روایتی از پیامبر رحمت(ص) به پایان می‌برم: «كسى كه در ماه رمضان آمرزيده نشود، در كدام ماه آمرزيده خواھد شد؟»
مصطفی شاکری
