چرایی عدم موفقیت کامل در تحقق مطالبات قرآنی مقام معظم رهبری
گروه فعالیت‌های قرآنی: رئیس سازمان دارالقرآن با اشاره به چرایی عدم موفقیت کامل در تحقق مطالبات قرآنی مقام معظم رهبری گفت: دستگاه‌های مختلفی در حوزه قرآن فعال هستند، ولی نوع تعامل و جایگاه کاری و نوع وظایف آن‌ها بعضا با هم تداخل دارد و در این زمینه موازی‌کاری وجود دارد که متأسفانه رقابت‌های منفی نیز مشاهده می‌شود.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، مهدی قره‌شیخلو در برنامه گفت‌وگوی جمعه اخبار قرآنی شبکه قرآن و معاف سیما در رابطه با وضعیت قرآنی جامعه اظهار کرد: نکته مهم این است که ما باید این فرصت را غنیمت بشماریم که در رأس نظام شخصیتی وجود دارد که این همه بر روی موضوع قرآن حساسیت دارد که باید همه مسئولان کشور و عموم مردم به این امر توجه کنند و به آن به عنوان یک فرصت ویژه نگاه کنند. نکته دوم نیز این است که این علاقه و دغدغه قرآنی مقام معظم رهبری هم در سخنان و هم در رفتار ایشان مشهود است. زمانی را که ایشان در طول سال برای امر قرآن اختصاص می‌دهند، موجب تعجب است که ایشان با این کثرت کار باز این همه تمایل دارند تا به نوعی در جلسات با قرآنیان حضور داشته باشند. البته این مسئله فقط حرف نیست؛ چراکه ایشان در عمل نیز از قبل از انقلاب اسلامی به قرآن و جلسات و اصحاب قرآن، عنایت ویژه‌ای داشتند و دارند.
وی ادامه داد: ایشان خودشان واقعا به آنچه که می‌فرمایند عمل می‌کنند که این امر نیز نکته مهمی است. مخاطبان مقام معظم رهبری در موضوع قرآن چند گروه هستند. اولا عموم مردم به ویژه قشر نوجوان و جوان، مخاطب ایشان هستند. گروه بعدی فرهیختگان و نخبگان جامعه هستند که در رأس آن‌ها حوزویان و دانشگاهیانند. دستگاه‌های اجرایی و مسئولان اجرایی اعم از دستگاه‌های قرآنی و غیر قرآنی و خود جامعه قرآنی نیز مخاطب مطالبات ایشان هستند و مورد آخر نیز جهان اسلام است؛ چراکه ایشان در خیلی از سخنان خود ضرورت مسئله قرآن را برای جهان اسلام می‌دانند که همه این موارد جای بررسی دارد.
رئیس سازمان دارالقرآن الکریم تصریح کرد: در طول تقریبا چهل سالی که از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد، پیشرفت‌های خیلی زیادی در حوزه قرآن در قیاس با قبل از انقلاب داشته‌ایم ولی این پیشرفت‌ها متناسب با شأن نظام جمهوری اسلامی ایران نیست و ما با نقطه مطلوب خیلی فاصله داریم. بیانات مقام معظم رهبری در حوزه قرآن، منظومه کاملی از موضوعات مختلف است، یعنی ایشان به یک بخش خاص گرایش ندارند. ایشان در رابطه با ضرورت آشنایی همه مردم با قرآن بارها فرمودند که در کشور ما حتی یکی نفر هم نباید باشد که نتواند قرآن را به طور صحیح بخواند. همچنین، توجه به ترجمه، تفسیر و تدبر، موضوع حفظ قرآن، بحث استمرار انس با قرآن، تکریم قهرمانان قرآنی، موضوع همراه بودن قرآن و عترت، نقش قرآن در پیروزی انقلاب، نقش قرآن در حل مشکلات جهان اسلام، تأکید بر فضاسازی قرآنی در کشور و ... در فرمایشات ایشان یافت می‌شود.
این قاری بین‌المللی افزود: این جامعیتی که ایشان در نگاه به فعالیت‌های قرآنی دارند، یک فرصتی است که همه ما نسبت به تحقق این مطالبات مسئول هستیم و باید تلاش کنیم. البته در اینجا این سؤال پیش می‌آید که چرا پیشرفت قابل انتظار را در این حوزه نداشته‌ایم که در پاسخ به آن باید اشاره کرد که برخی از نکات در این زمینه به ذهن می‌رسد که اولین نکته این است که ما برای موفقیت در هر حوزه‌ای باید زمینه‌هایی را فراهم کنیم که این زمینه و زیرساخت‌ها هم در ساختار مناسب، هم در نیروی انسانی مناسب، هم در اعتبارات و پشتیبانی مناسب و هم در حوزه برنامه‌ها و فعالیت‌های مناسب تحقق پیدا می‌کند که ما متأسفانه در هر چهار حوزه دچار مشکل هستیم، یعنی هنوز ما در حوزه ساختار قرآنی در کشور به یک ساختار منسجم و هماهنگ و مرتب نرسیده‌ایم.
قره‌شیخلو بیان کرد: دستگاه‌های مختلفی در حوزه قرآن فعال هستند و همه آن‌ها نیز فعالیت می‌کنند ولی نوع تعامل و نوع جایگاه کاری و نوع وظایف آن‌ها بعضا با هم تداخل دارد و در این زمینه موازی‌کاری وجود دارد. متأسفانه در این رابطه برخی رقابت‌های منفی نیز وجود دارد که این باید حل شود. در بخش نیروی انسانی نیز به هر حال آن کسانی که می‌خواهند این بار و مطالبات را به دوش بکشد، نیروی متخصص در این زمینه هستند که ما هنوز در این حوزه خلأ داریم. در رابطه با بحث پشتیبانی و اعتبارات نیز با اینکه بخش عمده‌ای از کار در این زمینه مربوط به خود مردم است ولی نظام جمهوری اسلامی، دولت و مجلس شورای اسلامی نیز وظیفه دارند که از فعالیت‌های قرآنی حمایت کنند؛ چراکه ما در سال‌های گذشته نوسانات شدیدی در این حوزه داشتیم که خود این امر به تنهایی آسیب‌زا است.
رئیس سازمان دارالقرآن الکریم افزود: نکته آخر نیز بحث برنامه‌ها و فعالیت‌هایی است که باید متناسب با نیاز روز جامعه باشد. خیلی از فعالیت‌هایی که ما در این حوزه انجام می‌دهیم مبتنی بر روش‌های بسیار سنتی است که از دهه 60 آن را آغاز کرده‌ایم و هنوز هم ادامه دارد که در این رابطه نیز باید شیوه ما تغییر کرده و به‌روز شود. این چهار حوزه زمینه‌هایی هستند که باید فراهم شوند که البته ما هنوز به نقطه مطلوب نرسیده‌ایم.
وی ادامه داد: اگر این زیرساخت‌ها اصلاح نشود، هرکسی مسئول باشد کاری از پیش نخواهد برد چون مشکل ما این نیست که کسی وجود ندارد تا این موضوع را پیگیری کند؛ چراکه وقتی این زمینه‌ها آماده نباشد، مسئول پیگیری نیز کاری نمی‌تواند انجام دهد، لذا بنده در این چهار حوزه که عرض کردم که شاید از وظایف شورای توسعه باشد، انتظار بیشتری از شورا در این زمینه داریم؛ چراکه شورای بالادستی ما در فعالیت‌های قرآنی شورای توسعه است و تا زمانی که قانون نهادی را جایگزین شورا نکرده، ما باید این نهاد را به عنوان دستگاه بالادستی بپذیریم. انتظار ما از شورای توسعه بیشتر این بود که در این حوزه‌ها ورود پیدا کند و تعیین تکلیف شود.
قره‌شیخلو تصریح کرد: در حال حاضر آفتی که بعضا وجود دارد این است که ما اینقدر در جلسات مختلف و کمیسیون‌ها و کارگروه‌ها و مجامع شرکت می‌کنیم که واقعا بسیاری از آن‌ها هیچ نتیجه‌ای نیز ندارد و وقت عمده ما در این جلسات می‌گذرد. باید به یک مباحث جدی و یک تصمیم‌گیری واحد در این زمینه دست پیدا کنیم. البته در این مورد بارها صحبت شده و در جلسات مختلف مطرح شده ولی نمی‌دانم چه معذوریتی وجود دارد که دوستان در این موضوع جدی ورود پیدا نمی‌کنند؟ قطعا یکی از دلایل آن این است که دستگاه‌های مختلف در این رابطه مقاومت می‌کنند و هر دستگاهی می‌خواهد تا جایگاه خود را به عنوان دستگاه بالادستی حفظ کند ولی ما در حوزه قرآن نباید این رقابت‌ها را داشته باشیم و باید در جاهایی که می‌توانیم ورود پیدا کنیم، قانون درستی تعیین کنیم و همه نهادها نیز همکاری کنند تا به نتیجه مطلوب دست پیدا کنیم که یک نمونه از این همکاری را می‌توانیم در بحث ساماندهی مؤسسات قرآنی و ایجاد هیئت رسیدگی به امور مؤسسات مشاهده کنیم که پس از چند سال کشمکش، ساختاری تعیین شد و آن ساختار با تمام ظرفیت مسئولیت این کار را پذیرفته و به خوبی پیش برد که می‌توانیم در بقیه حوزه‌ها نیز همین کار را انجام دهیم.
وی در ادامه گفت: نکته دیگری که در این رابطه مؤثر است و مقداری باعث ضعف ما در پیگیری مطالبات مقام معظم رهبری شده است، این است که ما دچار یک آفتی شده‌ایم و آن نیز آفت کمی‌گرایی است و معمولا دوست داریم همواره آمارهای خیلی بالایی را از فعالیت خود ارائه دهیم که وقتی این آمارها را بررسی می‌کنیم، مشاهده می‌کنیم که فاقد کیفیت لازم است و این امر ضعف بزرگی است. واقعا ما در حوزه قرآن باید آنچه حقیقت دارد و مورد نظر رهبر معظم انقلاب بوده است، ارائه دهیم. بعضا وقتی این آمارها مطرح می‌شود، خود اصحاب قرآنی اولین کسانی هستند که تعجب می‌کنند؛ چراکه در این حوزه فعال هستند و از همه چیز خبر دارند.
رئیس سازمان دارالقرآن الکریم افزود: نکته دیگری که وجود دارد، این است که ما یک سیستم دقیق نظارت و ارزشیابی و کنترل نداریم و در این قضیه مقداری با یکدیگر تعارف می‌کنیم. به نظر بنده باید در این زمینه تعارفات را کنار بگذاریم یعنی اینکه ما بیاییم و هر دستگاهی را با یک پایش دقیق و مؤثر به عنوان دستگاه موفق انتخاب کنیم. به نظر بنده باید واقعا نقاط ضعف را نه با هدف مچ‌گیری و ... بلکه خیلی دقیق و منطقی شناسایی کنیم و با هم تعامل داشته باشیم و برای آن راهکار پیدا کنیم. البته امروز این روحیه در جامعه قرآنی تا حدی ضعیف است و ما نقدپذیر نیستیم و دوست داریم تا همواره از ما تعریف و تمجید شود. سیستم نظارت دقیق بر عملکردها باید در همه کشور در حوزه قرآن حاکم شود و هدف آن نیز باید ارتقا باشد نه تسویه‌حساب و باید به دنبال حل مشکلات باشیم.
وی بیان کرد: نکته دیگری که به نظر بنده مهم است این است که ما در تولیدات و تنوع محصولات قرآنی و استفاده از ابزار روز ضعیف هستیم یعنی به هر حال الان آموزش‌ها، سبک‌ها و روش‌ها خیلی متفاوت شده و متناسب‌سازی آن با نیاز روز جامعه باید انجام شود. بعد از انقلاب به خاطر فاصله دوری که ما با قرآن داشتیم، خیلی از کارها جواب می‌داد و مردم استقبال می‌کردند ولی الان جامعه به یک رشد و بلوغی رسیده است که شاید دیگر ما نتوانیم تنها به برگزاری کلاس قرآن اکتفا کنیم؛ چراکه مطالبات امروز مردم بیشتر در رابطه با فهم قرآن است و می‌خواهند ببینند که نقش قرآن در زندگیشان چیست و چه تأثیری در زندگی آن‌ها دارند؟ ولی هنوز کارهای ما در این حوزه بسیار ضعیف است. ما در سال شاید حدود بیست میلیارد تومان خرج برگزاری نمایشگاه قرآن و یا مسابقات بین‌المللی می‌کنیم که البته امر نیکویی است ولی در سال با این پول حداقل می‌شود یک سریال قرآنی فاخر و یا چند فیلم سینمایی قرآنی فاخر تولید کرد که تأثیرات آن قطعا بیشتر از این حوزه‌هاست. باید در این رابطه بررسی کرده و تصمیماتی اتخاذ کنیم که حتی شاید به این نتیجه برسیم که مسابقات و یا نمایشگاه قرآن یک سال در میان برگزار شود و در عوض بودجه یک سال را برای تبیین محتواهای قرآنی در جامعه در نظر بگیریم؛ چراکه ما برای این حوزه‌ها سرمایه‌گذاری نمی‌کنیم.
رئیس سازمان دارالقرآن الکریم ادامه داد: امسال صد میلیارد تومان بودجه قرآنی کشور است که نسبت به سال 95 در مصوبه مجلس شورای اسلامی نصف شده است که از این صد میلیارد تومان نیز هنوز هیچ ریالی پرداخت نشده است. کل بودجه امسال شامل شورای توسعه و همه دستگاه‌های قرآنی حدود 250 میلیارد تومان است که این رقم در عدد کل بودجه درواقع عددی نیست و بسیار رقم پایینی است. ما در حوزه کارشناسی فعالیت‌ها ضعیف هستیم و کارها را به شکل سنتی انجام داده‌ایم که همینطور در حال ادامه پیدا کردن است. ما باید بنشینیم و بحث کینم که شاید شکل و شیوه انجام برخی از این فعالیت‌ها دو سال تغییر کند یا اینکه اصل سرمایه‌گذاری را در حوزه‌های دیگر انجام دهیم که البته این موضوع به همان مقاومت‌هایی که دستگاه‌های قرآنی نسبت به کارهای خود دارند، برمی‌گردد.
وی در ادامه گفت: مقام معظم رهبری در گفتار و سخنان خود همه دستگاه‌ها را مورد توجه قرار می‌دهند و می‌فرمایند که باید همه سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها و نهادها به این امر اهتمام کنند. در این رابطه هر سازمان و نهادی می‌تواند حداقل در حد کارکنان خود و خانواده ایشان در این موضوع سرمایه‌گذاری کند و حتی در جاهایی نیز وزارتخانه‌ای مانند وزارت آموزش و پرورش که مقام معظم رهبری درباره این وزارتخانه نیز خیلی تأکید می‌کنند، ما باید اقدامات فوری و جدی انجام دهیم؛ چراکه فرزندان ما در مجموعه مدارس این وزارتخانه مدت دوازده سال درس قرآن، معلم قرآن ساعت اختصاصی آموزش قرآن دارند، اما هنوز خروجی ما به آن کیفیت مطلوب نرسیده که باید در این زمینه بررسی کنیم که ایراد ما کجاست و با برنامه‌ریزی نسبت به رفع آن ایراد برطرف کنیم.
قره‌شیخلو تصریح کرد: نکته بعدی که به ذهن بنده می‌رسد، این است که خود مردم نیز نباید مسئولیت خود را در این حوزه فراموش کنند. رهبر معظم انقلاب بارها تأکید کرد‌ه‌اند که مردم در حوزه قرآن نقش مهمی دارند و باید سهم خود را در این رابطه ادا کنند، البته نقش مردم در این 10 سال گذشته در قالب ایجاد مؤسسات و خانه‌های قرآن مقداری پررنگ شده است، ولی هنوز با نقطه مطلوب در این زمینه خیلی فاصله داریم. ما در حال حاضر بیش از صد هزار هیئت مذهبی در کشور داریم که اگر این‌ها به طور جدی به موضوع قرآن بپردازند، حجم بزرگی از برنامه‌های قرآنی به صورت مردمی اتفاق می‌‌افتد، لذا در این بحث هم مسئولان و هم مردم مسئول هستند و باید پیگیری کنند؛ چراکه اگر یک نگاه جامع و برنامه‌ریزی درست در این رابطه وجود نداشته باشد، سرعت ما در این کار پایین خواهد بود.
وی افزود: باید اذعان کرد که اگر زیرساخت‌ها آماده باشد در آن صوت است که می‌توانیم از مسئولان نیز پیگیری کنیم که فعالیت کدام نهاد موفق و یا ناموفق و ضعیف است. برای مثال ما در مجموعه خود تعداد 560 پست مصوب قرآنی در کل کشور در رده‌های سازمانی داریم که 50 درصد این پست‌ها هنوز خالی است و ما نتوانسته‌ایم برای جذب نیرو مجوز در این پست‌ها بگیریم. وقتی 50 درصد نیروی ما در استان‌ها خالی باشد، بنده چطور باید در این شهرستان‌ها ارائه مدیریت کنم و نیروی قرآنی داشته باشم که البته این مشکل در دستگاه‌های مختلف نیز وجود دارد.
قره‌شیخلو در پایان اظهار کرد: به هر حال این کار، کار تخصصی است و اینطور نیست که هر کسی بتواند در آن ورود پیدا کند. ما در هر حوزه‌ای حداقل دو یا سه نفر را لازم داریم که این کار را در شهرستان‌ها مدیریت کنند. همچنین، در بحث اعتبارات و ساختار نیز باید زیرساخت‌ها درست شود تا سرعت و شتاب لازم را بتوانیم پیدا کنیم؛ چراکه سرعت کار ما در حال حاضر اندک است، البته زحمات را نباید زیر سؤال ببریم؛ چراکه الان نسبت به 40 سال پیش دستاوردهای زیادی در زمینه تربیت قاریان، حافظان، جلسات، مؤسسات، خانه‌ها قرآن و ... داشته‌ایم که همه به برکت انقلاب اسلامی است، ولی در این رابطه انتظارها خیلی بیش از این حرف‌هاست که همه باید دست به دست هم دهیم و با یک روحیه تعاملی و گذشت پیش برویم و ببینیم آنچه برای صلاح مملکت و قرآن لازم است، چیست ولو اینکه این امر بدان جا ختم شود که برای مثال بنده از حدی از مسئولیت‌های خود کوتاه بیایم یعنی باید یک خط‌کشی مناسبی در این مورد انجام شود و امکانات حداقلی داده شود و سپس، در پایان سال نیز دستگاه‌های مسئول به طور جدی بازخواست و خروجی آن‌ها نیز بررسی شود. البته دستیابی به این امر نیازمند آن است که نگاه همه باید بدون تخریب، نگاه ارتقا و پیشرفت قرآن در کشور باشد.
