احمد جولایی:
اقتباس نمایشی، قصص قرآنی را برای مخاطب جذاب‌تر خواهد کرد
گروه هنر: پرداخت مستقیم به قصص قرآنی در آثار نمایشی چندان جذابیت و کششی را برای مخاطب ایجاد نخواهد کرد و برای آنکه روایت نمایشی از داستان‌های قرآنی پر افت و خیز باشد و در منظر مخاطب تعلیق ایجاد کند، نیاز به اقتباس است.
احمد جولایی؛ مدرس دانشگاه و کارشناس تئاتر در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) گفت: نمایش با نام غربی تئاتر و یا هر آن چیزی که به روی صحنه در معرض دید مخاطبان قرار می‌گیرد براساس تعریف سنتی و وضع قوانین خلق درام متأثر از دستورالعمل ارسطو مبتنی بر قصه و خط روایتی است که منطبق بر همین ساختار دارای ابتدا، میانه و پایان است.
وی ادامه داد: براین اساس قرآن را با توجه به تنوع قصه‌هایی که در آن روایت شده است بزرگترین و جامع‌ترین مرجع برای اقتباس‌های نمایشی با مختصاتی قابل قبول و استاندارد می‌توان برشمرد همچنان که تاکنون نیز به همین شکل بوده است و آثار قابل تأملی براساس قصص قرآنی هم به شکل نمایش و هم آثار سینمایی ساخته شده است.
جولایی تصریح کرد: اینکه تأکید بر اقتباس نمایشی از منابعی همچون قرآن و سایر آثار می‌شود به این دلیل است که نقل مستقیم داستان‌ها به ویژه از قرآن در قالب نمایش ممکن نیست و نهایت اینکه ما یک روایت مستقیم و اصطلاحاً تخت و غیرمنعطف داریم که شاید در نگاه نخست چندان کششی دراماتیک را برای مخاطب ایجاد نکند.
این مدرس تئاتر افزود: اقتضایی که در روند اقتباس نمایشی وجود دارد اینکه باید جزئیات و حشو و زوائدی به اصل قصه افزوده شود و روایت را با افت و خیز‌هایی همراه سازد که همان اصل تعلیق و یا اصطلاح فنی آن سوسپانس را پدید می‌آورد؛ وقوع چنین امری به ویژه در قرآن حساسیت‌هایی را به وجود می‌آورد و مثلاً اینکه شاید روایت‌های قرآنی و مذهبی را دچار تحریف سازد که البته به نظر من چنین نگرانی بی‌مورد است چرا که حتی قرآن نیز در روایت‌های قصص خود برای اثرگذاری بیشتر بر روی مخاطب ممکن است بخشی از آن را اغراق آمیز روایت کند و در مورد برخی مقاطع داستانی روایت نیز به آسانی و گذرا آن را پشت سر بگذارد.
جولایی تأکید کرد: اگر اقتباس و افزودن برخی جزئیات بر اصل روایت که اقتضای درام است به خوبی به انجام برسد نتیجه کار در جریان خلق یک اثر نمایشی قابل قبول و جذاب است و رعایت اصول اقتباس به شکل کاملاً حرفه‌ای اتفاقاً بر اثرگذاری بیشتر محصول نمایشی کمک شایان توجهی خواهد کرد.
وی در پایان گفت: مصداق آن چیزی که گفته شد در بسیاری از آثار مشهود است و به طور مثال در مجموعه تلویزیونی «یوسف پیامبر» گاه با روایتی نمایشی مواجهه می‌شویم که شاید چندان سند تاریخی متقنی نداشته باشد، اما نه تنها به روایت تاریخی این مجموعه لطمه نمی‌زند که موجب پیشبرندگی داستان آن نیز می‌شود.
وی ادامه داد: براین اساس قرآن را با توجه به تنوع قصه‌هایی که در آن روایت شده است بزرگترین و جامع‌ترین مرجع برای اقتباس‌های نمایشی با مختصاتی قابل قبول و استاندارد می‌توان برشمرد همچنان که تاکنون نیز به همین شکل بوده است و آثار قابل تأملی براساس قصص قرآنی هم به شکل نمایش و هم آثار سینمایی ساخته شده است.
جولایی تصریح کرد: اینکه تأکید بر اقتباس نمایشی از منابعی همچون قرآن و سایر آثار می‌شود به این دلیل است که نقل مستقیم داستان‌ها به ویژه از قرآن در قالب نمایش ممکن نیست و نهایت اینکه ما یک روایت مستقیم و اصطلاحاً تخت و غیرمنعطف داریم که شاید در نگاه نخست چندان کششی دراماتیک را برای مخاطب ایجاد نکند.
این مدرس تئاتر افزود: اقتضایی که در روند اقتباس نمایشی وجود دارد اینکه باید جزئیات و حشو و زوائدی به اصل قصه افزوده شود و روایت را با افت و خیز‌هایی همراه سازد که همان اصل تعلیق و یا اصطلاح فنی آن سوسپانس را پدید می‌آورد؛ وقوع چنین امری به ویژه در قرآن حساسیت‌هایی را به وجود می‌آورد و مثلاً اینکه شاید روایت‌های قرآنی و مذهبی را دچار تحریف سازد که البته به نظر من چنین نگرانی بی‌مورد است چرا که حتی قرآن نیز در روایت‌های قصص خود برای اثرگذاری بیشتر بر روی مخاطب ممکن است بخشی از آن را اغراق آمیز روایت کند و در مورد برخی مقاطع داستانی روایت نیز به آسانی و گذرا آن را پشت سر بگذارد.
جولایی تأکید کرد: اگر اقتباس و افزودن برخی جزئیات بر اصل روایت که اقتضای درام است به خوبی به انجام برسد نتیجه کار در جریان خلق یک اثر نمایشی قابل قبول و جذاب است و رعایت اصول اقتباس به شکل کاملاً حرفه‌ای اتفاقاً بر اثرگذاری بیشتر محصول نمایشی کمک شایان توجهی خواهد کرد.
وی در پایان گفت: مصداق آن چیزی که گفته شد در بسیاری از آثار مشهود است و به طور مثال در مجموعه تلویزیونی «یوسف پیامبر» گاه با روایتی نمایشی مواجهه می‌شویم که شاید چندان سند تاریخی متقنی نداشته باشد، اما نه تنها به روایت تاریخی این مجموعه لطمه نمی‌زند که موجب پیشبرندگی داستان آن نیز می‌شود.
