به بهانه آغاز سال نو میلادی؛
هنرمندان مسیحی؛ از خاچیکیان تا هفتوان
گروه هنر: در تاریخ هنر این سرزمین هنرمندان بزرگی حضور داشته‌اند که پیرو آیین مسیحیت بودند، اما با کارهای خود در تاریخ این مرز و بوم ماندگار شدند. هنرمندانی چون خاچکیان یا کریم مسیحی تنها نمونه‌هایی از این دست فرهیختگان هستند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، امروز ۱۱ دی ماه مصادف با اولین روز ماه ژانویه است؛ روزی که در آن سال جدید میلادی آغاز می‌شود. برای همین در اولین روز سال ۲۰۱۸ می‌خواهیم در گزارشی کوتاه جایگاه هنرمندان مسیحی کشورمان را مرور کنیم. در هنر این سرزمین بزرگان بسیاری زیر پرچم ایران اسلامی زیست کرده‌اند که نامشان تا سال‌ها در تاریخ این سرزمین جاری و ساری است، به ویژه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به مدد نگاه رئوفانه اسلام به ادیان ابراهیمی هنرمندان مسیحی کشورمان فرصت بیشتر برای هنرنمایی پیدا کرده اند، ولیکن سعی می‌کنیم در این گزارش معرفی اجمالی از چند هنرمند مسیحی این سرزمین داشته باشیم که در حوزه‌های مختلف نامی ماندگار از خود بر جا گذاشته‌اند.
آلفرد یعقوب‌زاده
این هنرمند مسیحی در رشته عکاسی فعالیت می‌کند. وی متولد ۱۳۳۷ است و از همان نوجوانی راه خود را در عالم هنر باز کرد. در دوران انقلاب و زمانی که مردم در خیابان‌ها بر علیه ظلم ستمشاهی قیام کرده بودند این هنرمند با دوربین خود این لحظات را ثبت کرد. در سال‌های جنگ نیز عکس‌های متعددی از رشادت رزمندگان این مرز و بوم می‌گیرد. وی تا به امروز جوایز بین‌المللی زیادی را در زمینه عکاسی از آن خود کرده؛ ورلدپرس، آندره، جایزه‌های فوجی و ... تعدادی از افتخار آفرینی‌های این هنرمند هستند. از دیگر کارهای ارزشمند این هنرمند، عکاسی از مبارزات مردم فلسطین است که طی ۱۷ سال انجام می‌شود.
اِدمان آیوازیان
اِدمان (ادیک) آیوازیان، هنرمند نقاش و معمار شناخته شده جهانی، در ۱۳۱۰، در تهران، چشم به جهان گشود. نقاشی را از سیزده سالگی شروع کرد و در شانزده سالگی موفق به دریافت جایزه نخست مسابقه بین‌المللی نقاشان جوان تهران شد. نه سال بعد جایزه فرهنگ و هنر دوسالانه تهران را ازآن خود ساخت و در پی آن برای شرکت در دوسالانه ونیز منتخب شد. آیوازیان نقاشی را در فرهنگستان هنر‌های زیبای رم و معماری را در انگلستان فرا گرفت. طراحی و نظارت بر اجرای هتل گاجره و دبیرستان طوماسیان از نخستین کارهای او پس از بازگشت به ایران بود.
از آثار برجسته اِدمان می‌توان به طراحی داخلی مسجد فرودگاه ریاض، نقاشی دیواری سالن انتظار فرودگاه جده، نقاشی دیواری برای موزه ملی عربستان و طراحی موزاییک برای مسجد جامع عمان اشاره کرد. آیوازیان در طراحی کتیبه‌های خط ثلث و کوفی و کاشیکاری‌های مساجد عربستان، کویت و عمان از نقاشی اسلامی و ایرانی تأثیر پذیرفته است. وی تنها هنرمند ایرانی است که به عضویت انجمن سلطنتی نقاشان رنگ روغن انگلستان پذیرفته شده است. آثار آیوازیان در مساجد، کلیساها، موزه‌ها و بسیاری از اماکن عمومی و مجموعه‌های شخصی از جمله موزه سنت لازار ونیز و همچنین موزه آرام خاچاطوریان ایروان نگهداری می‌شود.
ساموئل خاچیکیان
اما در میان هنرمندان ارمنی کشورمان، سینماگران نقشی پر رنگ‌تر در هنر دارند، چون سینما به واسطه جذابیتی که دارد امکان دیده شدن را بیشتر مهیا می‌کند. در همین رابطه ساموئل خاچیکایان معروف‌ترین و شناخته شده‌ترین نامی است که در سینما کشورمان نامش می‌درخشد. این کارگردان، تدوینگر، نویسنده، آهنگساز و تهیه‌کنندهه نامدار ایرانی ارمنی‌تبار یکی از تأثیرگذارترین کارگردان‌ها در سینمای ایران به‌شمار می‌رود، تا آن جا که به وی لقب «هیچکاکِ ایران» داده شده است. وی کار خود را در سینما با «شب‌نشینی در جهنم» (۱۳۳۶) آغاز کرد و سپس با «طوفان در شهر ما» (۱۳۳۷) کار خود را در سینما آغاز کرد.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز وی چند کار را جلوی دوربین برد، اما مهمترین فیلم وی (عقاب‌ها) در سال ۱۳۳۷ توانست عنوان پروفروشترین فیلم پس از انقلاب را به خود اختصاص دهد و هم این‌که در حوزه دفاع مقدس این کار رکوردی دست نیافتنی در میزان مخاطبان (با توجه به تعداد جمعیت کشور) به جا گذاشت. وی در طول نزدیک به ۵۰ سال کار سینمایی توانست ۴۶ فیلم سینمایی را جلوی دوربین برد. درضمن سینماگران بزرگی در مقام دستیاری وی وارد سینما شدند که مسعود کیمیایی و داریوش مهرجویی مهمترین این چهره‌ها هستند. این هنرمند سال ۱۳۸۰ در تهران درگذشت. آخرین کار این هنرمند فیلم سینمایی «بلوف» است.
واروژ کریم مسیحی
واروژ کریم مسیحی، کارگردان و تدوینگر مطرح سینمای ایران در سال ۱۳۳۱ در اراک بدنیا آمد. وی پس از پایان تحصیلات متوسطه، در سال ۱۳۴۸ خورشیدی به اتریش و سپس در سال ۱۳۴۹ به آلمان می‌رود. در مونیخ وی شروع به آموختن زبان آلمانی می‌کند تا بتواند وارد دانشکده پزشکی شود. آشنایی وی با یک بازیگر تئاتر و سینما در باشگاه ارمنیان مونیخ، مسیر زندگی او را تغییر داد. پس از مدتی مطالعه و تماشای فیلم در ۱۳۵۰ به ایران بازگشت. این سینماگر از طریق یک دوست عکاس با باربد طاهری، آشنا و از طریق او به بهرام بیضایی، کارگردان مطرح سینمای ایران معرفی می‌شود. وی در ۱۳۵۱ به عنوان دستیار و منشی صحنه در فیلم «رگبار» به سینمای حرفه‌ای روی آورد. وی تا هنگام انقلاب در همه کارهای بیضایی دستیار او بود.
وی در «پرده آخر» اولین فیلم سینماییش در مقام کارگردان موفق شد در نهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم فجر در شانزده رشته نامزد دریافت سیمرغ بلورین شود که در هشت رشته از جمله بهترین کارگردانی و بهترین تدوین موفق به دریافت سیمرغ شد. کریم مسیحی پس از گذشت ۱۸ سال در سال ۱۳۸۷، دومین فیلم بلند خود با نام «تردید» را کارگردانی کرد. این فیلم برنده جایزه سیمرغ بلورین بهترین فیلم بیست‌و‌هفتمین جشنواره فیلم فجر شد.
ماهایا پطروسیان
در میان بازیگران مسیحی شاغل در کشورمان می‌بایست ماهایا پطروسیان را به عنوان سرشناسترین چهره نام برد که سالهاست در فیلم‌های ایرانی حضور یافته است. البته این هنرمند چند سال پیش به دین اسلام گروید. ماهایا پطروسیان ۱۳۴۸ در تهران به دنیا آمد. وی با بازی در فیلم «عشق و مرگ» به کارگردانی محمدرضا اعلامی پا به عرصهٔ سینما گذاشت و با بازیگری در فیلم‌های «پردهٔ آخر»، «دیگه چه خبر»، «نابخشوده»، و «کمکم کن» در سینمای امروز ایران مشهور شد. «خفگی» آخرین فیلمی است که در آن پطروسیان نقش آفرینی کرده است.
لوون هفتوان
لوون هفتوان ۱۳۴۵ در تهران به دنیا آمد. وی دوران ابتدایی و راهنمایی را در مدرسه ساهاکیان و متوسطه را در دبیرستان فیروز بهرام گذراند. سال ۱۳۶۳ در رشته هنر‌های نمایشی دانشگاه تهران پذیرفته شد و در سال ۱۳۶۹ نمایش اسب نوشته محمد چرمشیر را به عنوان پایان‌نامه خود در رشته بازیگری و کارگردانی به اجرا درآورد. بازی در نقش کوتاهی در فیلم «در کوچه‌های عشق» ساخته خسرو سینایی از دیگر کارهای او در این دوران است. لوون در تابستان ۱۳۸۹ پس از ۱۹ سال دوری از وطن به ایران بازگشت. وی با بازی در فیلم سینمایی «دراکولا» حضور جدی خود را در سینما آغاز کرد.
آلفرد یعقوب‌زاده
این هنرمند مسیحی در رشته عکاسی فعالیت می‌کند. وی متولد ۱۳۳۷ است و از همان نوجوانی راه خود را در عالم هنر باز کرد. در دوران انقلاب و زمانی که مردم در خیابان‌ها بر علیه ظلم ستمشاهی قیام کرده بودند این هنرمند با دوربین خود این لحظات را ثبت کرد. در سال‌های جنگ نیز عکس‌های متعددی از رشادت رزمندگان این مرز و بوم می‌گیرد. وی تا به امروز جوایز بین‌المللی زیادی را در زمینه عکاسی از آن خود کرده؛ ورلدپرس، آندره، جایزه‌های فوجی و ... تعدادی از افتخار آفرینی‌های این هنرمند هستند. از دیگر کارهای ارزشمند این هنرمند، عکاسی از مبارزات مردم فلسطین است که طی ۱۷ سال انجام می‌شود.
اِدمان آیوازیان
اِدمان (ادیک) آیوازیان، هنرمند نقاش و معمار شناخته شده جهانی، در ۱۳۱۰، در تهران، چشم به جهان گشود. نقاشی را از سیزده سالگی شروع کرد و در شانزده سالگی موفق به دریافت جایزه نخست مسابقه بین‌المللی نقاشان جوان تهران شد. نه سال بعد جایزه فرهنگ و هنر دوسالانه تهران را ازآن خود ساخت و در پی آن برای شرکت در دوسالانه ونیز منتخب شد. آیوازیان نقاشی را در فرهنگستان هنر‌های زیبای رم و معماری را در انگلستان فرا گرفت. طراحی و نظارت بر اجرای هتل گاجره و دبیرستان طوماسیان از نخستین کارهای او پس از بازگشت به ایران بود.
از آثار برجسته اِدمان می‌توان به طراحی داخلی مسجد فرودگاه ریاض، نقاشی دیواری سالن انتظار فرودگاه جده، نقاشی دیواری برای موزه ملی عربستان و طراحی موزاییک برای مسجد جامع عمان اشاره کرد. آیوازیان در طراحی کتیبه‌های خط ثلث و کوفی و کاشیکاری‌های مساجد عربستان، کویت و عمان از نقاشی اسلامی و ایرانی تأثیر پذیرفته است. وی تنها هنرمند ایرانی است که به عضویت انجمن سلطنتی نقاشان رنگ روغن انگلستان پذیرفته شده است. آثار آیوازیان در مساجد، کلیساها، موزه‌ها و بسیاری از اماکن عمومی و مجموعه‌های شخصی از جمله موزه سنت لازار ونیز و همچنین موزه آرام خاچاطوریان ایروان نگهداری می‌شود.
ساموئل خاچیکیان
اما در میان هنرمندان ارمنی کشورمان، سینماگران نقشی پر رنگ‌تر در هنر دارند، چون سینما به واسطه جذابیتی که دارد امکان دیده شدن را بیشتر مهیا می‌کند. در همین رابطه ساموئل خاچیکایان معروف‌ترین و شناخته شده‌ترین نامی است که در سینما کشورمان نامش می‌درخشد. این کارگردان، تدوینگر، نویسنده، آهنگساز و تهیه‌کنندهه نامدار ایرانی ارمنی‌تبار یکی از تأثیرگذارترین کارگردان‌ها در سینمای ایران به‌شمار می‌رود، تا آن جا که به وی لقب «هیچکاکِ ایران» داده شده است. وی کار خود را در سینما با «شب‌نشینی در جهنم» (۱۳۳۶) آغاز کرد و سپس با «طوفان در شهر ما» (۱۳۳۷) کار خود را در سینما آغاز کرد.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز وی چند کار را جلوی دوربین برد، اما مهمترین فیلم وی (عقاب‌ها) در سال ۱۳۳۷ توانست عنوان پروفروشترین فیلم پس از انقلاب را به خود اختصاص دهد و هم این‌که در حوزه دفاع مقدس این کار رکوردی دست نیافتنی در میزان مخاطبان (با توجه به تعداد جمعیت کشور) به جا گذاشت. وی در طول نزدیک به ۵۰ سال کار سینمایی توانست ۴۶ فیلم سینمایی را جلوی دوربین برد. درضمن سینماگران بزرگی در مقام دستیاری وی وارد سینما شدند که مسعود کیمیایی و داریوش مهرجویی مهمترین این چهره‌ها هستند. این هنرمند سال ۱۳۸۰ در تهران درگذشت. آخرین کار این هنرمند فیلم سینمایی «بلوف» است.
واروژ کریم مسیحی
واروژ کریم مسیحی، کارگردان و تدوینگر مطرح سینمای ایران در سال ۱۳۳۱ در اراک بدنیا آمد. وی پس از پایان تحصیلات متوسطه، در سال ۱۳۴۸ خورشیدی به اتریش و سپس در سال ۱۳۴۹ به آلمان می‌رود. در مونیخ وی شروع به آموختن زبان آلمانی می‌کند تا بتواند وارد دانشکده پزشکی شود. آشنایی وی با یک بازیگر تئاتر و سینما در باشگاه ارمنیان مونیخ، مسیر زندگی او را تغییر داد. پس از مدتی مطالعه و تماشای فیلم در ۱۳۵۰ به ایران بازگشت. این سینماگر از طریق یک دوست عکاس با باربد طاهری، آشنا و از طریق او به بهرام بیضایی، کارگردان مطرح سینمای ایران معرفی می‌شود. وی در ۱۳۵۱ به عنوان دستیار و منشی صحنه در فیلم «رگبار» به سینمای حرفه‌ای روی آورد. وی تا هنگام انقلاب در همه کارهای بیضایی دستیار او بود.
وی در «پرده آخر» اولین فیلم سینماییش در مقام کارگردان موفق شد در نهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم فجر در شانزده رشته نامزد دریافت سیمرغ بلورین شود که در هشت رشته از جمله بهترین کارگردانی و بهترین تدوین موفق به دریافت سیمرغ شد. کریم مسیحی پس از گذشت ۱۸ سال در سال ۱۳۸۷، دومین فیلم بلند خود با نام «تردید» را کارگردانی کرد. این فیلم برنده جایزه سیمرغ بلورین بهترین فیلم بیست‌و‌هفتمین جشنواره فیلم فجر شد.
ماهایا پطروسیان
در میان بازیگران مسیحی شاغل در کشورمان می‌بایست ماهایا پطروسیان را به عنوان سرشناسترین چهره نام برد که سالهاست در فیلم‌های ایرانی حضور یافته است. البته این هنرمند چند سال پیش به دین اسلام گروید. ماهایا پطروسیان ۱۳۴۸ در تهران به دنیا آمد. وی با بازی در فیلم «عشق و مرگ» به کارگردانی محمدرضا اعلامی پا به عرصهٔ سینما گذاشت و با بازیگری در فیلم‌های «پردهٔ آخر»، «دیگه چه خبر»، «نابخشوده»، و «کمکم کن» در سینمای امروز ایران مشهور شد. «خفگی» آخرین فیلمی است که در آن پطروسیان نقش آفرینی کرده است.
لوون هفتوان
لوون هفتوان ۱۳۴۵ در تهران به دنیا آمد. وی دوران ابتدایی و راهنمایی را در مدرسه ساهاکیان و متوسطه را در دبیرستان فیروز بهرام گذراند. سال ۱۳۶۳ در رشته هنر‌های نمایشی دانشگاه تهران پذیرفته شد و در سال ۱۳۶۹ نمایش اسب نوشته محمد چرمشیر را به عنوان پایان‌نامه خود در رشته بازیگری و کارگردانی به اجرا درآورد. بازی در نقش کوتاهی در فیلم «در کوچه‌های عشق» ساخته خسرو سینایی از دیگر کارهای او در این دوران است. لوون در تابستان ۱۳۸۹ پس از ۱۹ سال دوری از وطن به ایران بازگشت. وی با بازی در فیلم سینمایی «دراکولا» حضور جدی خود را در سینما آغاز کرد.
