اندیشه‌های دینی در فضای مجازی شکل می‌گیرد؟/ سوگ‌نامه‌ای که باید برای آن عزادار باشیم

سید علی اکبر حسینی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین المللی قرآن (ایکنا)، در خصوص نقش مساجد و تاثیرگذاری آن بر اندیشه‌های دینی و سیاسی افراد جامعه سخن گفت و اظهار کرد: در رابطه با اهمیت و جایگاه مسجد می‌توان به آیات قرآن و روایات دینی و تجربه تاریخی جامعه اسلامی اشاره کرد. قرآن مساجد را پایگاه کسانی می‌داند که دوست دارند به آنجا بروند وبه واسطه عبادت در آنجا تطهیر وتزکیه شوند. وقتی به تاریخ اسلام نگاه می کنیم می بینیم که بیشترین اهتمام در توجه به مسجد جهت گسترش اسلام صورت گرفته است.

وی ادامه داد: پیامبر(ص)، ائمه اطهار(ع)، اولیای الهی و کسانی که از قرآن و منطق اهل بیت(ع) پیروی می‌کردند بر این عقیده بودند که کارکرد مسجد فقط برای نماز خواندن نیست. قرآن در یکی از آیاتش تعبیرعجیبی در مورد مسجد دارد. خداوند در قرآن می فرماید: إِنَّمَا یَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ عمارت وآبادی مساجد به عهده کسانی است که ایمان دارند؛ قرآن با یک منطق متفاوتی حرف می‌زند؛ قرآن زشتی و زیبایی را از یک منظر دیگر می‌بیند. قرآن رونق مسجد و آبادی آن را منوط به حضور آدم‌های مومن در مسجد می داند. اگر چنین تلقی را در خصوص مسجد باور کنیم و آن را به بخش‌های دیگر مانند مدرسه‌ها و دانشگاه ها که با کارکرد مشابه مسجد تعریف شده‌اند و جذابیت‌های فراوانی دارند، بیاوریم در بیشتر زمینه ها به پیروزی دست خواهیم یافت؛ در هر صورت به نظر می‌رسد که اگر بخواهیم با ادبیات و زبان قرآن زندگی وجامعه خود را مدیریت کنیم نباید از این کلید واژه غافل شویم.

حسینی با اشاره به اینکه کسانی که با مسجد ارتباط دارند از گزندها در امان می‌مانند و می توانند بر جامعه مدیریت کنند، گفت: اگر بخواهیم کار فرهنگی و دینی انجام دهیم فرقی نمی‌کند که مکان و محیط آن کجا باشد. وقتی از نام مسجد شروع می‌کنیم به خوبی می‌توان متوجه شد که مسجد مکانی است که در آنجا سجده می‌گذارند. کسانی می‌توانند در جامعه مدیریت کنند که اهل سجده باشند. اگر جوان با مجموعه مفاهیم دین، سجده و نظم انس بگیرد به خوبی به کارکرد مسجد پی می برد. مسجد جایی است که در آن انسان می تواند نظم و انظباط و ارتباط  با خدا را آموزش ببیند. مسجد یعنی اینکه انسان خود را به قواعد زندگی دینی عادت بدهد و خود را از دلبستگی به دنیا به وسیله ارتباط با مسجد برهاند. تردیدی نیست که جوانی که با مسجد ارتباط می‌گیرد می تواند از همه آفت ها و گزندها در امان باشد.

سوگ‌نامه‌ای که باید برای آن عزاداری بگیریم

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در خصوص اینکه در گذشته مساجد به عنوان یک پایگاه دینی در شکل گیری تفکرات دینی و سیاسی به جوانان فعال بودند و اکنون در جامعه ما چه پایگاهی این نقش را برعهده دارد، گفت: در نسل جدید شاید این یکی از سوگ‌نامه هایی باشد که باید برای آن عزاداری بگیریم. همان طور که گفتید مساجد مکان شکل گیری اندیشه‌های دینی بودند تفکر دینی در مسجد شکل می‌گرفت. متاسفانه امروز شکل گیری اندیشه‌های دینی در فضاهای مجازی صورت می‌گیرد. گاهی من به خودم عرض می کنم وقتی آدم وارد گروه‌هایی می‌شود که هویتش را با دست خودش تحقیر می‌کند. مدیریت این فضاهای مجازی به دست افرادی است که به لحاظ اخلاقی و شخصیتی از منش اخلاقی برخوردار نیستند.

وی با اشاره به اینکه یک سری اطلاعات خام و شاید مغرضانه با خشونت وعناد و دشمنی و فاقد مبانی اخلاقی در برخی از شبکه‌ها رد و بدل می‌شود، تصریح کرد: درفضای مجازی فرهنگ جوان واندیشه او از این کانال به آن کانال تامین می‌شود. این نوع از فرهنگ و سبک گسترش آن با چیزی که در گذشته بوده است فاصله زیادی دارد. امروزه ما در محیط فضای مجازی به عنوان جایگزین، شاهد داد و ستد فکری و فرهنگ و اندیشه دینی هستیم. هویت و اندیشه جوان ما در محیط‌های مجازی که محیط‌های بی‌پشتوانه و بی‌عقبه و بدون داشتن یک مربی لایق ایست، شکل می‌گیرد. چنین فضاها و شبکه‌هایی برنامه وچشم انداز روشنی جهت هویت‌دهی به جوانان ندارند. در واقع این فضاها برنامه‌های مشخص و مدونی برای از بین بردن هویت وعزت دینی دارند.

حسینی معتقد است اینها آسیب‌های عمیق و‌ چالش‌هایی است که جامعه ما را تهدید می‌کند و با یک تامل و مرور کوتاه در فضای مجازی و کلیپ‌هایی که رد وبدل می شود به دروغ‌های بزرگ وافتراهای تاسف بار این فضاها می‌توان پی برد. 

فاصله از زندگی سالم و خداپسندانه

علی اکبر حسینی، با تاکید بر اینکه کسانی که دغدغه دین دارند نباید از تاثیری که فضای مجازی بر گسترش فرهنگ دینی می گذارد غافل شوند، گفت: اکنون ما در فضایی زندگی می کنیم که آنچه از آرمان‌های یک زندگی سالم قابل دفاع وخدا پسندانه مطلوبمان است، فاصله زیادی دارد؛ اول باید به نسبت‌ها توجه کنیم ببینیم چه چیزی را با چه چیزی می‌خواهیم مقایسه کنیم؟  نسبت‌ها نسبت‌های عجیبی است، در بحث‌هایی که مطرح می‌شود، می‌گویند در دنیا سینما چه جایگاهی دارد ما چه جایگاهی داریم؟ دانش در دنیا کجاست ما کجا هستیم؟ وقتی از دنیا حرف می زنیم یعنی از هشت میلیارد آدم حرف می زنیم. از صدها کشور حرف می زنیم که فرهنگ‌های متفاوت و همت های متفاوت صحبت می‌کنیم. شما نمی‌توانید با این همه تفاوت یک طرفه مقایسه کنید و به نتیجه یک طرفه برسید.

وی با بیان این پرسش که فضای مجازی یعنی کل دنیا و ما در این فضا چقدر سهم داریم؟ عنوان کرد: اگر تمام و کمال از انرژی وجودمان استفاده کنیم و تمام همت و تلاش خود را به کار گیریم باز باید بدانیم که تاثیر گذاری‌مان محدود است؛ البته این بدان معنا نیست که به خاطر نقش آفرینی وتاثیر گذاری کم رنگ بی توجه باشیم. امروز در کشور ما کسانی که دغدغه فرهنگ و دین را دارند هنوز به فضای مجازی دسترسی ندارند و از تاثیر و تأثری که در آن فضا می‌توانیم داشته باشیم غافل هستند. باید فراخوان عمومی و انقلاب تبلیغی را شاهد باشیم. کسانی که دغدغه دینی دارند می‌توانند با برنامه‌ریزی در فضای مجازی و گونه‌های تاثیرگذار و تأثرپذیر ونقش آفرین در فضای مجازی به ایده‌های جدید جهت گسترش دین وفرهنگ دینی دسترسی یابند.