سفرنامه اروپاییان؛ یادآور آموزش قرآن در غنا

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)؛ محمدحسن ایپکچی، رایزن فرهنگی ایران در غنا بخش‌هایی از کتاب انگلیسی «یادگیری اسلامی، دولت و چالش‌های آموزش در غنا»(Islamic Learning,the State and the Challenges of Education in GHANA) را ترجمه کرده و در این ترجمه به وضعیت آموزش قرآن در غنا و مدارس اسلامی در نظام آموزشی این کشور پرداخته است.

این کتاب تألیف جمعی از نویسندگان در 230 صفحه و در سه فصل است که در آمریکا چاپ شده و اخیراً مراسم رونمایی آن در آکرا، پایتخت غنا برگزار شد.

در این کتاب درباره وضعیت آموزش قرآن در غنا آمده است:

الحاجی عبداللهی محمد، مدیر وقت مدرسه اسلامی فوضیه در منطقه نیما در آکرا در گزارشی که از فعالیت درسی دانش‌آموزان این مدرسه نوشته، آورده است که ما تدریس زبان عربی را برای دانش‌آموزان آغاز کردیم و سپس آموزش قرآن را در شصت بخش به تدریج کار کردیم. تدریس را با سوره فاتحه شروع و با سوره ناس به اتمام می‌رساندیم. معمول بود که پس از قرائت کل قرآن آموزش زبان عربی و دیگر علوم اسلامی را ادامه می‌دادیم.
مقاله محقق مزبور اضافه می‌کند که منبع اصلی آموزش قرآن و تدریس بر مبنای فقه مالکی بود که فعالیت این گونه مدارس را به ویژه در مناطقی که بازرگانان مسلمان گذر داشتند مسأله‌ای مهم محسوب شده بود. معمول این بود که کودکان در زمان چهار تا هفت سال دوره آموزش قرآنی را به پایان می‌رساندند.سنت یادگیری علوم قرآنی در غرب آفریقا بیش از این که دولتی باشد خصوصی بود. بنابراین خیلی رسم بود که معلم یا عالم قرآنی زیر درخت یا محلی دیگر به تدریس قرآن بپردازد.نخستین آمار موجود از تعداد تقریبی دانش‌آموزان قرآنی در منطقه شمالی غنا به 1960 می‌رسد.

سفر هیئت انگلیسی

سفرنامه اروپاییان آن زمان به شمال این کشور گزارشاتی را در پی دارد. برای نمونه سفر یک هیئت انگلیسی به منطقه کوماسی غنا (شهری در منطقه آشانتی/ Kumasi) در دهه دوم قرن نوزدهم براین نکته تأکید دارد که مسلمانان در پایتخت آشانتی(Ashanti) برنامه آموزش قرآن داشتند. تا گزارش سال 1984، توسعه مدارس اسلامی همراه با آموزش قرآن را در این منطقه می‌بینیم. بعدها این نوع آموزش اسلامی با سبک آموزش غربی ترکیب و مواد درسی دیگری نیز بدان اضافه شد.اما امروزه، نمی‌توان کتمان کرد که تاریخچه مهم آموزش اسلامی در غنا توانست علمای بزرگی را در این منطقه نتیجه دهد.

مدارک موجود نشان می‌دهد در کنار آموزش قرآن، سیره و زندگی حضرت پیامبر اکرم(ص) و گذری بر تاریخ اسلام در برنامه آموزشی کودکان مسلمان قرار داشت. هم‌زمان توجه و آموزش نماز جزو برنامه‌های این گونه مدارس بود. در مدارس منطقه نیما در آکرا آموزش نحوه گرفتن وضو برای نماز بسیار دارای اهمیت بود.

از جمله فرصت‌های ارزشمند آموزش اسلامی در غنا حضور بافت سنتی مذهبی قوی به همراه تلاش دهه‌های اخیر سازمان‌ها، مدارس و علمای اسلامی در تجدید حیات مواد درسی اسلامی که بتواند جوابگوی نیازهای فراگیران باشد، است. این فرصت به همراه فعالیت‌های مرکز آموزش اسلامی در این کشور برای تدوین مواد درسی رسمی و غیر دینی توأم با مواد آموزش اسلامی در مدارس اسلامی تحول مهمی به شمار می‌آید.

مدارس اسلامی
به طور کلی وزارت آموزش غنا همه سازمان‌های غیر دولتی را که در آموزش رسمی کشور مشارکت می‌کنند یا به نوعی در توسعه آموزش رسمی کودکان نقشی را ایفا می‌کنند، مورد توجه قرار داده است.هر چند مرکز خدمات آموزشی غنا از جایگاه ارشدی در امر آموزش برخوردار است؛ اما مؤسسات دینی دیگری نیز به امر آموزش کمک می‌کنند.

در این کشور مراکز مسیحی چون مرکز آموزش کاتولیک، مرکز آموزش متدیست و یا اسلامی از قبیل مرکز آموزش اسلامی مسئولیت خدمات آموزشی را زیر نظر مرکز خدمات آموزشی غنا بر عهده دارند که البته خود مرکز خدمات آموزشی غنا زیر نظر وزارت آموزش فعالیت می‌کند. هرچند آموزش رسمی مدارس برای مسلمانان در مدارس مختلفی تدریس می‌شود . پذیرش آموزش رسمی در مدارس عربی انگلیسی شمال غنا خود عامل مهمی در توسعه مدارس اسلامی در این کشور شده است.

مرکز آموزش اسلامی
مرکز آموزش اسلامی غنا رسماً در ششم جولای 1987 در تماله واقع مرکز استان شمالی کشور افتتاح شد. یکی از مهمترین کارکردهای این نهاد در جامعه مسلمانان از بین‌بردن ترس و واهمه‌ای بود که بسیاری از والدین از آموزش دروس غیر دینی در کنار آموزش اسلامی برای فرزندان خود داشتند.

بررسی‌ها نشان می داد که بسیاری از فراگیران دروس قرآن و سایر موضوعات دینی سنتی زبان عربی و نیز قرآن را در حد مناسب و کافی آموزش ندیده بودند. مرکز آموزش اسلامی توانست ضعف مدارس سنتی اسلامی (Makaranta) را کم کرده و موجب یادگیری خوب دروس رسمی غیر دینی توسط مسلمانان شود.
همکاری‌های فراوان کلیساهای غنا در آموزش چه به صورت در اختیار دادن ساختمان و فضای کلیسا و امکانات و تجهیزات مورد نیاز و یا کمک‌های نرم افزاری برای برگزاری کلاس‌های درسی غیر دینی و رسمی خود یکی از دلایل آغاز به کار مرکز آموزش اسلامی در غنا بود چراکه کلیسا عقیده داشت زمانی این نهاد دینی آینده خوبی خواهد داشت که مدرسه‌ای به آن ملحق شود/.