ستاره هنر تعزیه رو به افول است/ نگذاریم چراغ این آیین ملی خاموش شود

 به گزارش ایکنا؛ رضا فراهانی، معلم آموزش پرورش و پیشکسوت تئاتر تهران است که از کودکی همراه بزرگان هنر تعزیه در دستگاه امام حسین(ع) فعالیت کرده است؛ وی از کودکی تعزیه‌خوانی را آغاز کرد و از همان زمان با ظرایف هنر تعزیه آشنا شد و بعد به نوازندگی سایدرام رو آورد. او اکنون بازرس انجمن تعزیه ایرانیان است؛ در ادامه گفت‌وگوی خبرنگار ایکنا، با این نوازنده بین‌المللی را در زیر می‌خوانید؛

ایکنا: درباره فعالیت‌های انجمن تعزیه ایرانیان توضیح دهید.

انجمن ایرانیان تا امروز بیش ‌از سه‌هزار عضو دارد و یکی از فعالیت‌های مهم این انجمن  رسیدگی به امور مربوط به بیمه تعزیه‌خوانان سراسر کشور است، اما متأسفانه تعداد شعب انجمن در استان‌ها کم است و فقط در شهرستان شیروان، خراسان شمالی، اصفهان و ورامین شعبه داریم و به کسانی که عضو انجمن می‌شوند کارت معتبری اعطا می‌شود؛ خوشبختانه به تازگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با ما همکاری خوبی داشته و به تعزیه‌خوانانی که قصد اجرا دارند بسیار کمک می‌کند زیرا اگر هیئتی زیر نظر صنف نباشد و کارت فعالیت نداشته باشد اجازه اجرا نخواهد داشت.

ایکنا: نحوه ایجاد نمایندگی انجمن تعزیه ایرانیان در شهرستان‌ها به چه صورت است؟

البته ما در همه استان‌ها تعزیه‌خوان داریم و اگر گروهی خواستار آن باشد که دفتر نمایندگی انجمن ایرانیان در استان آن‌ها مستقر شود ابتدا باید بیش از50 عضو فعال و دارای کارت عضویت انجمن در آن شهرستان را شناسایی و ثبت‌نام کنند و اداره ارشاد شهرشان طی نامه‌ای آن‌ها را به ما معرفی کند و این روند می‌تواند منجر به ایجاد نمایندگی انجمن تعزیه ایرانیان شود.

ایکنا: عضو هیئت مدیره انجمن باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد.

در انجمن هر دو سال یکبار مجمع عمومی سالیانه برگزار می‌شود که مبنای کار سال اول؛ گزارش فعالیت‌های انجام شده مدیرعامل انجمن و بازرس در طول سال است و سال دوم اعضای هیئت مدیریه انجمن تعزیه ایرانیان انتخاب می‌شوند و علاقه‌مندان برای عضویت در هیئت مدیره باید شرایطی از قبیل: تحصیلات بالای دیپلم، شهره بودن به اخلاق نیک، عضو پیوسته انجمن ایرانیان، داشتن عدم سوء پیشینه از پلیس امنیت کشور را دارا باشند.

افرادی که از شهرستان‌ها برای عضویت به انجمن مراجعه می‌کنند و ما شناختی نسبت به آن‌ها نداریم، ابتدا به صورت عضو وابسته جذب می‌شوند. سپس افراد لوح فشرده‌ای از فعالیت‌هایشان را ارائه می‌‌کنند و کمیته تأیید صلاحیت که متشکل از کمیته‌های رفاهی، آموزشی، موسیقی و پژوهشی است و زیر نظر اعضای هیئت مدیره فعالیت می‌کند راجع‌به کارهای ارسال شده نظر می‌دهد که در نهایت با تأیید هیئت مدیره انجمن عضو وابسته به عضو پیوسته تغییر وضعیت پیدا می‌کند.

با این تبدیل وضعیت تعزیه خوانان می‌توانند از مزایای بیمه هنرمندان استفاده کنند. ما نیز در حد توان سعی می‌کنیم همه اعضا را بیمه کنیم و طی این چند سال توانستیم بیش از 300 نفر را بیمه کنیم.

ایکنا: نحوه کار بازرس انجمن چگونه است؟

اگر  نامه و یا شکایاتی در رابطه با نحوه اجرای تعزیه و یا مشکلاتی مانند، سوء استفاده‌هایی توسط برخی افراد که از تعزیه شناختی ندارند در فضای تعزیه ایجاد شود و یا اتفاقاتی از قبیل اینکه بانیان تعزیه با تعزیه‌خوانان قراردادهایی برای کار عقد کنند ولی به قراردادها عمل نکنند و اگر اعضا از این موضوعات شکایت داشته باشند و این شکایات به دست هیئت مدیره انجمن ایرانیان برسد ریاست انجمن و رئیس دفتر تعزیه مرکز هنرهای نمایشی کل کشور، دستور کار را ابلاغ می‌کنند و ما رسیدگی می‌کنیم.

ایکنا: بازرس انجمن تعزیه تا چه حدی اختیار دارد؟

اگر از طرف مسئولین مکانی که در آن تخلفی صورت گرفته و یا تعزیه‌خوانان گزارش تخلف داده باشند مانند: اشتباهی در خواندن تعزیه و یا استفاده از آلات موسیقیایی غیر متعارف در رابطه با تعزیه را بدهند و از هیئت مدیره درخواست کنند که به این موضوع رسیدگی شود، بازرس به محل اعزام می‌شود و در طول دهه‌ای که این گروه اجرا دارند سه بار در فاصله زمانی مشخص تذکر داده می‌شود، اگر مشکل برطرف نشد با هماهنگی نیروی انتظامی و حراست اداره کل ارشاد اسلامی مانع اجرای این گروه خواهیم شد.

در برخی از روستاها تعزیه‌خوانان به صورت آماتور فعالیت می‌کنند که به سبک خودشان تعزیه می‌خوانند و لازم است برای دریافت مجوز به اداره ارشاد شهرستان‌شان مراجعه ‌کنند که اگر گروه‌شان ثبت شده باشد مجوز اجرا دریافت می‌کنند و در غیر این صورت نمی‌توانند اجرا کنند زیرا مجوزی که صادر می‌شود یک مجوز ساده نیست بلکه مجوز از چند ارگان از قبیل پلیس امنیت، شورای تأمین، نیروی انتظامی به گروه تعزیه خوان داده می‌شود که اگر اتفاقی در امر تعزیه رخ دهد تمامی این ارگان‌ها در جریان قرار می‌گیرند و با دعوت از آتش‌نشانی، نیروی انتظامی و ارگان‌های امنیتی دیگر می‌توانند امنیت مجموعه را برعهده بگیرند.

اتفاق بسیار خوبی در استان اصفهان افتاده است به این ترتیب که یک آئین‌نامه‌ای تنظیم شده تا هر گروهی که از استان‌های دیگر برای اجرای تعزیه و یا اجرای کارهای موسیقی به اصفهان می‌آیند باید طبق اصول آئین‌نامه عمل کنند و این آئین‌نامه دستورالعمل بسیار خوبی که می‌تواند در سایر استان‌ها هم مورد استفاده قرار گیرد.

 ایکنا، تعزیه ایران ثبت جهانی شده است؟

متأسفانه مردم ما تعزیه‌هایی که به صورت تک نفره در کوچه و خیابان‌ها برگزار می‌شوند را تعزیه می‌دانند بلکه این کارها اصلاً تعزیه نیست و یک راه برای امرار معاش است. در واقع به نظر بنده یک بی‌احترامی به هنر آئینی سنتی تعزیه است و دیدگاه مردم را نسبت به این هنر خراب می‌کند.

تعزیه یک هنر والا است و ظاهراً در سوریه و ترکیه هم تعزیه برگزار می‌شود ولی خوشبختانه و یا متأسفانه تعزیه ایران به عنوان میراث معنوی در یونسکو ثبت جهانی شد. لوح و یادمان ثبت را نیز در زمان رئیس‌جمهور قبل دریافت شد این لوح البته در دسترس ما نیست و هنوز نتوانسته‌ایم این میراث فرهنگی کشور را به‌خوبی به ایرانیان معرفی کنیم.

در هر کجای دنیا اگر در کتاب گینس هم رکوردی را ثبت کنند بعد از آن یک سری اتفاقات خوب در همان راستا رخ می‌دهد اما از زمانی که تعزیه ایران ثبت جهانی شد به‌جای اینکه این هنر بیشتر مردمی شود آن را محدودتر کرده‌اند و فقط در ماه‌های محرم و صفر توسط گروه‌های حرفه‌ای در اقصی نقاط کشور اجرا می‌شود.

ایکنا: آیا محلی برای آموزش تعزیه وجود دارد؟

متاسفانه پیشکسوتان و اساتید تعزیه انگشت شمارند و اکنون بسیاری از آن‌ها با بیماری دست و پنجه نرم می‌کنند و ما هیچ دانشگاه و مکانی را برای انتقال تجربیات از اساتید به جوانان نداریم؛ اگر چنین امکان آموزشی تاسیس شود هم از لحاظ مالی به اساتید کمک خواهد شد و هم محلی برای تربیت نسل‌های آینده شکل خواهد گرفت. اکثر جوانانی که اکنون تعزیه می‌خوانند این هنر را به کمک فیلم‌ها یاد گرفته‌اند و کلاس آموزشی نداشتند بنابراین ردیف‌های آوازی موسیقی را عموماً نمی‌شناسند.

استاد رضا حیدری، محمد رضایی، علاالدین قاسمی، اسماعیل محمدی، رضا لنکرانی و ... در هنر تعزیه از جمله نامداران هستند اما کم‌کم در حال فراموش شدن هستند و کسی سراغی از آن‌ها نمی‌گیرد و اگر خدایی ناکرده این بزرگان را نداشته باشیم تعزیه کلاً تعطیل می‌شود. حسینیه باب الحوائج که یزدی‌های مقیم استان کرج آن را راه‌اندازی کرده‌اند 10 سال است که به‌عنوان یک پایگاه تعزیه جا افتاده است و به هرکس بگویی دهه سوم محرم تعزیه کجا برگزار می‌شود آدرس این حسینیه را می‌دهد و استقبال زیادی از این مراسم می‌شود.

 پیشنهاد می‌کنم این مکان تبدیل به محلی برای آموزش تعزیه شود کاری که سالیان سال ماندگار خواهد بود و مطمئن باشید که اساتید هم از آن استقبال می‌کنند؛ یا در یکی از شب‌های که تعزیه اجرا می‌شود چند تن از پیشکسوتان تعزیه استان کرج را به مجلس دعوت کنند و در طول مراسم از آن‌ها تجلیل کنند که هم باعث شادی و دلگرمی اساتید می‌شود و هم مردم و جوانان با این اساتید آشنا می‌شوند.

ایکنا، جایگاه تعزیه در دیگر کشورها چگونه است؟

تعزیه در کشورهای ایتالیا، آمریکا، نروژ، فرانسه و آلمان اجرا شده و برای بینندگان بسیار جذاب و جالب بوده است اما متاسفانه در ایران آن‌چنان که باید به این هنر توجه نمی‌شود.

 مرحوم کیارستمی تعزیه گزارش شمر را به خارج برد. بنده نیز یکی از اعضای این گروه بودم و 28 روز در شهر رم و پنج روز نیز در جزیره سیسیل ایتالیا اجرا داشتیم و افرادی مانند: «فرانچسکو رزی»، «برناردو برتولوچی» که از بزرگان سینمای جهان هستند برای تماشا آمدند و فرانچسکو رزی در مصاحبه‌ای گفته بود:«من تا به حال فکر می‌کردم خیلی چیزها داریم ولی اکنون که  تراژدی امام حسین(ع) را دیدم به این نتیجه رسیدم که ما معصومیت خود را از دست داده‌ایم.» و این استقبال بیانگر جایگاه فاخر این هنر است.

ایکنا: تفاوت تعزیه سنتی و کهن ایرانی با تعزیه امروز در چیست؟

تعزیه‌ای که در زمان قدیم اجرا می‌شد اصالت بیشتری داشت و مردم از آن بهتر استقبال می‌کردند ولی متأسفانه در تعزیه امروز موسیقی‌های غربی رسوخ پیدا کرده و این هنر حالت سنتی خود را از دست داده است؛ حتی برخی از نسخ هم دست کاری شده و ابیاتی که اصلاً در خور امامان نیست را در میان آن جای داده‌اند که اصالت تعزیه را زیر سوال برده است وبه قول خودشان تعزیه امروزی را به روز کرده‌اند و همه این‌ها ناشی از عدم آموزش‌های لازم در این حوزه است. اجرا کنندگان تعزیه باید برای مردم الگو باشند و حتی معتقدم باید در هنگام اجرا با وضو بر صحنه حاضر شوند. امیدوارم این هنر به مدد حضور بزرگان این هنر متعالی به صورت اصولی در میان جوانان نهادینه شود.

  گفت‌وگو از زینب رحیمی

انتهای پیام