مشکل نقاشی پرده‌های عاشورایی در خلق، عرضه و نگهداری/ اهمیتِ خواست مخاطب در نقاشی پرده
گروه هنر ــ نقاشی پرده و قهوه‌خانه‌ای به جهت بزرگی ابعاد نیازمند فضای مناسبی است که اغلب مهیا نیست. همچنین حمایتی به منظور خریداری این آثار وجود ندارد و نهایت اینکه پس از خریداری، نامناسب بودن شرایط نگهداری منجر به فساد زودهنگام آن‌ها می‌شود.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ نقاشیپرده موسوم به نقاشی قهوه‌خانه‌ای از دیرباز در خدمت هنر نقالی و روایت داستان‌ها و ماجراهای ملی و دینی بوده است. عاشورا یکی از مقاطع تاریخی است که همواره در تاریخچه خلق آثار نقاشی پرده و قهوه‌خانه‌ای مورد توجه بوده است.
با وجود این عرصه نقاشی پرده طی دهه‌های اخیر با کم‌توجهی و عدم حمایت و سرمایه‌گذاری به محاق فراموشی رفته است و جز عده معدودی از هنرمندان که همچنان در خلق آثار این رشته از هنرهای تجسمی کوشا هستند، دیگر کمتر ردپایی را از این هنر می‌توان سراغ گرفت و رفته رفته این هنر به یک هنر موزه‌ای تبدیل شده است.
به همین بهانه با مهدی طالعی‌نیا، هنرمند پیشکسوت نقاشی پرده، که اخیراً آثاری از وی در نمایشگاه آئینی ـ عاشورایی «سرمنزل عشاق حسین‌بن‌علی» در موزه فلسطین به نمایش درآمده است، گفت‌و‌گویی کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
ـ مهم‌ترین مشکلی که بر سر راه هنر نقاشی پرده (نقاشی قهوه‌خانه) قرار دارد چیست؟
فراهم نبودن بستر و شرایط لازم برای خلق آثار جدید در این عرصه را شاید بتوان به عنوان مهم‌ترین مشکل بر سر راه این هنر برشمرد. اینکه هنرمند فعال در این عرصه باید در چه مکانی اقدام به خلق اثر جدید خود بکند، زیرا با توجه به حجیم بودن ملزومات این حرفه لازم است که مکان و فضای مناسبی برای استقرار هنرمند به منظور نقاشی روی پرده اختصاص یابد. تصور کنید که پرده‌ای به طول 5 و نیم متر باید در چه فضایی برپا شود تا من به عنوان نقاش بتوانم در آن مکان بدون دغدغه و نگرانی ساعت‌ها به کار بپردازم. اخیراً حدود دو سالی بود که در سازمان میراث فرهنگی فضایی را برای خلق اثر به ما اختصاص داده بودند و با طیب خاطر آنجا در حال کار بودیم اما متأسفانه متأسفانه با تغییر ساختار مدیریتی این مکان نیز از ما گرفته شد و این امکان به راحتی از ما سلب شد.
در حال حاضر مشغول کار بر روی یک پرده به سفارش موزه دفاع مقدس دزفول هستم و مجبورم به دلیل نبود مکانی مناسب، که حکم کارگاه نقاشی را برای من داشته باشد، بخشی از فضای خانه و زندگی خصوصی خود را به این کار اختصاص دهم که واقعاً سخت و طاقت‌فرساست. چنین موانع و مشکلاتی منجر می‌شود تا در شرایط کنونی کمتر هنرمندی همچنان مشغول فعالیت در این عرصه باشد و به جرئت می توانم بگویم که این حقیر جزء آخرین نسل هنرمندان شاغل در این حرفه هنری هستم.
ـ از دیگر آفت‌های موجود بر سر راه این حرفه هنری نبود شرایط مناسب و مساعد به منظور نگهداری از آثاری است که با زحمت و مرارت زیاد خلق می‌شوند. در این مورد هم توضیح دهید.
اساساً اشتغال به این هنر از مهم‌ترین راه‌های امرارمعاش هنرمند فعال در آن است اما همان طور که اشاره شده در زمینه خلق اثر دچار مشکلات عدیده‌ای هستیم و مضاف بر آن ارائه اثر و اینکه اثر هنری عرضه شده چگونه خریداری شود نیز یکی از مشکلات رایج در این حوزه است.
علاوه بر این شاید بتوان آفت اصلی در مورد چنین آثار هنری را فراهم نشدن شرایط مساعد نگهداری آثار پس از خریداری آن ذکر کرد. به هر حال این آثار با استفاده از ابتدایی‌ترین مواد و متریال پدید آمده‌اند؛ پرده با استفاده از پارچه متقال و ترکیب آن با مل و سریشُم تولید می‌شود و در به کار بردن رنگ در این آثار اغلب از رنگ های ساختمانی با احتمال فساد بالا استفاده می‌شود؛ در نتیجه این آثار در معرض نابودی قرار دارند و باید در شرایط خاصی از نظر میزان نور، رطوبت و مواردی از این دست، که به فساد زودرس آن‌ها منجر نشود، نگهداری شوند.
ـ بسیاری از هنرمندان در عرصه نقالی و پرده‌خوانی از این مسئله گله‌مندند که برای نقل روایات مورد نظر خود پرده‌های باکیفیتی را در اختیار ندارند، زیرا مرجع و مکان مشخصی برای عرضه پرده‌های نقاشی با رعایت کلیه اصول و قواعد رایج وجود ندارد. با وجود این ایجاد گنجینه آثار نقاشی پرده و نقاشی قهوه‌خانه‌ای را تا چه اندازه مهم و لازم میدانید؟
بسیار زیاد. هرچند برای اینکه کلیه امور جاری در این عرصه هنری سامان پیدا کند، ابتدا لازم است مجموعه‌داران و به اصطلاح کلکسیونرهای هنری با خرید این آثار حمایت خود را از این عرصه فاخر هنری اعلام کنند، چراکه بقای هنرمند در این هنر منوط به رونق مناسب چرخه اقتصادی است تا در سایه آن جامعه هنری بتواند با احساس امنیت شغلی و حرفه‌ای در آن همچنان باانگیزه به فعالیت مستمر ترغیب شود.
ـ غالب‌ترین موضوعی که به عنوان محتوای روایی در این هنر مورد توجه هنرمندان فعال قرار می‌گیرد، واقعه عاشورا و ماجراهای مربوط به آن است. فراگیر شدن این موضوع در نقاشی پرده از کجا ناشی می شود؟
این مسئله ارتباط مستقیمی با خواست مخاطب و بازار پُررونق آن دارد. در این عرصه هنری مثلثی با سه رأس نقاش، نقال و مخاطب وجود دارد و البته مهم‌ترین رئوس این مثلث مخاطب است که خواست خود را در روایتگری داستان خاصی به نقال منعکس می‌کند و او از نقاش می‌خواهد که راجع به این موضوع به تصویرگری بپردازد. از آنجا که مخاطب در تجربه تاریخی هنر نقالی و پرده‌خوانی بیشتر تمایل را به نقل روایات تاریخی و حماسی دارد و این موضوع خواست اوست، لذا آثار خلق شده در این نقاشی بیشتر مربوط به واقعه عاشورا یا حماسه‌سرایی شاهنامه فردوسی هستند.
ـ در عرصه هنر نقالی و پرده‌خوانی با قاعده مشهوری روبه‌رو هستیم و آن گریزهای روایی و تاریخی است که هنرمند نقال و پرده‌خوان در روایت واقعه عاشورا به آن می‌پردازد و مثلاً با توجه به قرابت مضامین و موضوع و تشابهی که در روایات مشهور عاشورا با داستان‌های شاهنامه و دیگر حکایات مشهور هست، او در این سیر در رفت و برگشت است. در آثار نقاشی پرده نیز این موضوع به وضوح وجود دارد و در یک پرده هم تصاویری از واقعه عاشورا وجود دارد و هم مثلاً روایات حماسی شاهنامه. در این مورد هم توضیح دهید.
همان طور که اشاره کردم نقاشی پرده به عنوان هنری کاربردی ابزار مؤثری است که در اختیار گونه‌ای از هنرهای نمایشی قرار می‌گیرد. پس باید آن چیزی باشد که ابتدا خواست نقال و پرده‌خوان و سپس خواست مخاطب خود را تأمین و برآورده سازد. گریزهایی که به آن اشاره شد مطابق خواست مخاطب انجام می‌شود، هم برای خروج از روایتی یکنواخت و کسالت‌آور و همراه کردن ذهن مخاطب با روند آن و هم برای آگاهی مخاطب از روایات دینی و علاوه بر آن نقل‌های مشهور ملی و ایرانی. تلفیق و به اصطلاح کُلاژ تصاویر روایات مختلف دینی و ملی در یک پرده از جمله ویژگی‌های نقاشی پرده است که هنرمند نقاش در نشاندن هر یک از آن‌ها بر روی پرده باید از تبحر و تجربه بالایی برخوردار باشد.
یادآور می‌شود نمایشگاه آئینی ـ عاشورایی «سرمنزل عشاق حسین‌بن‌علی» تا 6 آبان در موزه فلسطین برپاست.
گفت‌و‌گو از امیرسجاد دبیریان
انتهای پیام
