آفت تحقیقات دینی؛ نگاه سکولار و ثبت بی‌حدوحصر مقاله برای ارتقای علمی
گروه دانشگاه ــ برگزیده هجدهمین جشنواره پایان‌نامه‌های برتر قرآنی گفت: پژوهشگر دینی باید برای کسب معرفتی از قرآن و حدیث تلاش کند، تا نخست منشأ عمل در خود او شده و پلی برای ارتقای معنوی‌اش باشد. در غیر این صورت عالِم بی‌عملی خواهیم بود که افزایش دانایی ما از معارف دینی، غیر از اینکه پرونده ما را نزد خداوند سنگین‌تر و سخت‌تر می‌کند ثمره‌ای نخواهد داشت. شهوت ثبت مقاله برای ارتقای مرتبه، زیبنده محقق قرآن و حدیث نیست و متأسفانه این موضوع وجهه قرآن و حدیث را هم مخدوش کرده است.
به گزارش ایکنا؛ مرتضی سلطانی، دانش‌آموخته کارشناسی ارشد در رشته الهیات، گرایش علوم قرآن و حدیث از دانشگاه امام صادق(ع) که در شهرستان بروجن در استان چهار محال و بختیاری با نگارش پایاننامه خود با عنوان «روش‌ها و مصادیق نفوذ فکری ـ فرهنگی دشمن و راهکار‌های مقابله با آن در احادیث و سیره اهل‌بیت(ع)» توانست امسال در هجدهمین جشنواره ملی پایان‌نامه‌های برتر قرآنی رتبه سوم را در مقطع کارشناسی ارشد کسب کند. وی در گفت‌وگو با ایکنا، درباره عنوان پایاننامه خود گفت: پس از اینکه مسئله نفوذ دشمن در بیانات مقام معظم رهبری در حدود سال‌های ۹۴-۹۵ بسیار تکرار می‌شد، با الهام از فرمایشات ایشان سعی کردم مسئله نفوذ را در قرآن کریم بررسی کنم. در این میان، یکی از دوستان که می‌دانست بنده در این حوزه در حال انجام تحقیقم، از حقیر درخواست کرد تا برای نمایشگاهی که درباره نفوذ دشمن در شهرستان خودشان برگزار کرده‌اند، چند نمونه از تاریخ اسلام معرفی کنم که البته نمی‌دانستم. از همین نقطه بود که با خود گفتم جالب خواهد بود که این مسئله را از منظر تاریخ اسلام نیز بررسی کنم و ابعاد این موضوع و کیفیت آن را در سیره ائمه(ع) واکاوی کنم. به همین دلیل، موضوع پایاننامه خود را در همین رابطه و با عنوان «روش‌ها و مصادیق نفوذ فکری ـ فرهنگی دشمن و راهکار‌های مقابله با آن در احادیث و سیره اهل‌بیت (ع)» انتخاب کردم.
وی ادامه داد: به دنبال انتخاب این عنوان برای پایاننامه خود، به سراغ کتب معتبر تاریخ اسلام رفتم و به صورت مفصل و مبسوط، تاریخ اهل‌بیت(ع) را مورد مطالعه قرار دادم و در حوزه حدیث نیز عمده تمرکزم بر نهج‌البلاغه بود. تلاش من در این پایاننامه این بود که تاکتیک‌های نفوذ دشمنان را به صورت عینی و به شکل مصداقی پیدا کنم.
برگزیده هجدهمین جشنواره پایان‌نامه‌های برتر قرآنی، افزود: از لابه‌لای مطالعه کتاب‌های تاریخ اسلام و فیش‌نگاری‌های عمده‌ای که انجام دادم (و البته با توجه به آشنایی تئوریکی که نسبت به مسئله نفوذ، قبلاً داشتم) به این نتیجه رسیدم که عواملی برای نفوذ دشمنان اهل‌بیت(ع) زمینه‌سازی کرده و از سوی دیگر دشمنان ایشان نیز برخی تاکتیک‌ها را برای نفوذ به کار می‌بستند. ائمه(ع) نیز به فراخور شرایط اجتماعی- سیاسی عصر خود در مواجهه با توطئه‌ها، تدابیری را اتخاذ می‌کردند. به همین ترتیب، پایاننامه را در سه فصل سامان دادم؛ فصل نخست پرداخت به کلیات تحقیق بود و فصل دوم نیز در دو بخش تنظیم شد؛ بخش نخست آن عوامل زمینه‌ساز نفوذ و بخش دیگر تاکتیک‌های نفوذ دشمنان برای نفوذ. فصل سوم به ارائه راهکار‌های اهل‌بیت(ع) در مواجهه با نفوذ اختصاص یافت.
وی گفت: در این میان و پرداخت به زندگانی سیاسی-اجتماعی ائمه(ع)، مشاهده شد که دوران زندگانی امیرالمؤمنین(ع) به عنوان حادثه‌خیزترین و پرتلاطم‌ترین دوران از تاریخ زندگانی اهل‌بیت(ع)، بیشترین حجم مطالعه و مصداق‌یابی تاریخی این تحقیق را به خود اختصاص داد.
وی ادامه داد: به دنبال انتخاب این عنوان برای پایاننامه خود، به سراغ کتب معتبر تاریخ اسلام رفتم و به صورت مفصل و مبسوط، تاریخ اهل‌بیت(ع) را مورد مطالعه قرار دادم و در حوزه حدیث نیز عمده تمرکزم بر نهج‌البلاغه بود. تلاش من در این پایاننامه این بود که تاکتیک‌های نفوذ دشمنان را به صورت عینی و به شکل مصداقی پیدا کنم.
برگزیده هجدهمین جشنواره پایان‌نامه‌های برتر قرآنی، افزود: از لابه‌لای مطالعه کتاب‌های تاریخ اسلام و فیش‌نگاری‌های عمده‌ای که انجام دادم (و البته با توجه به آشنایی تئوریکی که نسبت به مسئله نفوذ، قبلاً داشتم) به این نتیجه رسیدم که عواملی برای نفوذ دشمنان اهل‌بیت(ع) زمینه‌سازی کرده و از سوی دیگر دشمنان ایشان نیز برخی تاکتیک‌ها را برای نفوذ به کار می‌بستند. ائمه(ع) نیز به فراخور شرایط اجتماعی- سیاسی عصر خود در مواجهه با توطئه‌ها، تدابیری را اتخاذ می‌کردند. به همین ترتیب، پایاننامه را در سه فصل سامان دادم؛ فصل نخست پرداخت به کلیات تحقیق بود و فصل دوم نیز در دو بخش تنظیم شد؛ بخش نخست آن عوامل زمینه‌ساز نفوذ و بخش دیگر تاکتیک‌های نفوذ دشمنان برای نفوذ. فصل سوم به ارائه راهکار‌های اهل‌بیت(ع) در مواجهه با نفوذ اختصاص یافت.
وی گفت: در این میان و پرداخت به زندگانی سیاسی-اجتماعی ائمه(ع)، مشاهده شد که دوران زندگانی امیرالمؤمنین(ع) به عنوان حادثه‌خیزترین و پرتلاطم‌ترین دوران از تاریخ زندگانی اهل‌بیت(ع)، بیشترین حجم مطالعه و مصداق‌یابی تاریخی این تحقیق را به خود اختصاص داد.
با نگاه کسب درآمد نباید وارد رشته قرآن و حدیث شد
این دانش‌آموخته رشته علوم قرآن و حدیث درباره دلایل بیکار ماندن فارغ‌التحصیلان این رشته نیز بیان کرد: عمدتاً گرایش‌های رشته الهیات و از آن جمله گرایش‌های علوم قرآنی، فضای کاری نامطلوبی دارند، البته این مسئله در تمامی رشته‌های علوم انسانی که فضای آن‌ها غالباً تئوریک است، وجود دارد. فضای کاری مطلوب در این رشته، عمدتاً پژوهشی، تحقیقاتی و تدریس است. به همین دلیل، توصیه می‌کنیم آن دسته افرادی که اولویت آن‌ها کسب درآمد است، به صورت مستقل و با نگاه کسب درآمد، این رشته را در دانشگاه انتخاب نکنند و اگر تمایل به مطالعه ضمنی و تحقیق و پژوهش در این رشته دارند، وارد این رشته شوند تا وقتی کار مناسبی پیدا کردند، دغدغه‌های قرآنی و حدیثی خود را با مطالعات جانبی دنبال کنند. اگر بگویم مسائل شغلی و مالی برای منِ دانش‌آموخته این رشته مهم نیست، یقیناً دروغ گفته‌ام، اما می‌توانم بگویم هنگام انتخاب رشته، به خاطر علاقه به قرآن و روایات، مسئله اشتغال و کسب درآمد اولویت اولم نبوده و در آن موقع، نسبت به مسائل کاری بی‌توجه بوده‌ام.
وی در خصوص زمینه کاری فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم قرآن و حدیث، گفت: پس از فارغ‌التحصیلی، اگر توانمندی مطلوب علمی وجود نداشته باشد و طی سال‌های تحصیلی، توانمندی علمی لازم را کسب نکرده باشیم، با مشکل نبود کار مواجه خواهیم شد. البته انجام کار نیمه‌وقت علمی-پژوهشی و ترجمه‌های محدود، در صورت نبود شغل دائم، تا حدودی می‌تواند رفع نیاز کند. اما آن دانش‌آموختگانی که در آستانه فارغ‌التحصیلی هستند، تمرکز بیشتری روی مسئله اشتغال دارند و به صورت ملموس‌تر خطرات ناشی از نداشتن شغل را برای خود متصور می‌شوند. هم‌اینک بسیاری از دانشجویان این رشته را می‌بینم که پس از مدتی متفرق شده و در رشته علوم قرآن و حدیث باقی نمی‌مانند و اگر هم در این رشته بمانند، به انجام فعالیت‌های عمیق علمی تن نمی‌دهند.
سلطانی افزود: از سوی دیگر از آن جایی که ماهیت رشته علوم قرآن و حدیث، ماهیتی پژوهشی و تحقیقاتی است، لذا اکثر افرادی که وارد این رشته می‌شوند، از فضای این رشته آگاهی لازم را ندارند و با دیدگاه غلطی وارد این رشته می‌شوند و بعد هم که احساس می‌کنند این رشته توقعاتشان را برآورده نکرده، نسبت به رشته علوم قرآن و حدیث بدبین می‌شوند؛ بنابراین به همه افرادی که دارای جدیت در مطالعه و پژوهش نیستند و روحیه تحقیق و نوآوری در تحقیقات علوم قرآنی و حدیثی را ندارند، توصیه نمی‌شود وارد تحقیقات قرآنی شده و یا اساساً رشته علوم قرآن و حدیث را به عنوان رشته تحصیلی خود در دانشگاه انتخاب کنند، به ویژه آقایان، چون در هر حال فضای کاری و داشتن شغل برای پسر‌ها ضرورت بیشتری دارد، چرا که اگر فردی وارد این رشته می‌شود و به عنوان پژوهشگر فعالیت می‌کند، نباید خیلی توقع کسب درآمد بالا و موقعیت کاری مناسب را داشته باشد و این فرد باید مسائل اقتصادی را در اولویت‌های بعدی خود قرار دهد که البته این نیازمند علاقه‌ای وافر است تا به خاطر پژوهش در این رشته بتوان از مسائل اقتصادی صرف‌نظر کرد. البته تا حدودی می‌دانم اگر فردی به حد مطلوبی از توانمندی علمی در زمینه قرآن و حدیث رسیده باشد، بعید است نتواند فضای کاری مناسبی برای خود، حتی با وجود تحصیل در رشته علوم قرآن و حدیث فراهم کند.
اینکه تحقیقات باید ناظر به مسائل جامعه باشد، کلیشه‌ای بیش نیست
وی گفت: این کلیشه همیشه عنوان می‌شود که تحقیقی مناسب است که ناظر به مسائل اجتماعی بوده و به صورت مسئله‌محور راهگشای مشکلات جامعه باشد، این حرف گفته می‌شود تا خودشان را راحت کنند. واقعیت این است که طی این سال‌ها، دریافتم دغدغه پژوهش و تحقیق در علوم قرآنی همانند سایر رشته‌ها تزریقی نیست، بلکه خودجوش است و اساساً تحقیقی که علاقه‌مندی در ورای آن و برگرفته از حس کنجکاوی محقق نباشد، عمدتاً با شکست مواجه شده و به سرانجام نمی‌رسد. دانشجویان زیادی را می‌بینم که به‌رغم اینکه با علاقه زیاد وارد این رشته می‌شوند، از ادامه کار تحقیقی خود دلسرد شده و تحقیقاتشان را نیمه‌کاره رها می‌کنند. به عبارتی تحقیقی که از سر کنجکاوی نباشد، نمی‌تواند جامع‌نگر بوده و مسئله را به صورت دقیق وارسی کند و نتیجه آنکه با وجود زحمت زیاد پژوهشگر، تحقیق او کارآمدی لازم را نداشته و نهایتاً ثمره علمی شایسته‌ای را هم برای فرد پژوهشگر نخواهد داشت.
برگزیده هجدهمین جشنواره پایان‌نامه‌های برتر قرآنی با بین اینکه درست است که از پژوهش‌هایی که در زمینه‌های کاربردی پیرامون مسائل اجتماعی است، استقبال بیشتری وجود دارد و تمایل برای چاپ آثاری از این قبیل در میان نشریات هم بیشتر است، افزود: توصیه این است که پژوهشگران قرآن و حدیث، در پژوهش‌های اولیه خود، سریعاً به سراغ تحقیقات کاربردی-عملیاتی نرفته و در پژوهش‌ها به سراغ این حرف که این تحقیق من باید گره‌ای از کار جامعه کنونی باز کند، نروند. اگر علاقه‌مند به انجام کار پژوهشی در این زمینه بودند که هیچ، اما اگر این‌گونه نبود ابتدا به پژوهش‌های کتابخانه‌ای و کاربردی بپردازند و در آینده وارد حوزه‌های عملیاتی کار شوند. این موضوع باعث می‌شود که با کنکاش در مسائلی که به پژوهش درباره آن‌ها علاقه‌مند هستند، دارای سرمایه‌ای ارزنده از تجربه کار علمی باشند و بعد‌ها به صورت حرفه‌ای در تحقیقات کاربردی موفقیت بیشتری کسب کنند و چه بسا با این نگاه، بتوانند عمیق‌تر به تحقیقات دینی در حیطه حل مسائل جامعه بپردازند. آن وقت است که خواهند دید در حوزه علوم قرآن و حدیث واقعاً جای کار وجود دارد.
برگزیده هجدهمین جشنواره پایان‌نامه‌های برتر قرآنی با بین اینکه درست است که از پژوهش‌هایی که در زمینه‌های کاربردی پیرامون مسائل اجتماعی است، استقبال بیشتری وجود دارد و تمایل برای چاپ آثاری از این قبیل در میان نشریات هم بیشتر است، افزود: توصیه این است که پژوهشگران قرآن و حدیث، در پژوهش‌های اولیه خود، سریعاً به سراغ تحقیقات کاربردی-عملیاتی نرفته و در پژوهش‌ها به سراغ این حرف که این تحقیق من باید گره‌ای از کار جامعه کنونی باز کند، نروند. اگر علاقه‌مند به انجام کار پژوهشی در این زمینه بودند که هیچ، اما اگر این‌گونه نبود ابتدا به پژوهش‌های کتابخانه‌ای و کاربردی بپردازند و در آینده وارد حوزه‌های عملیاتی کار شوند. این موضوع باعث می‌شود که با کنکاش در مسائلی که به پژوهش درباره آن‌ها علاقه‌مند هستند، دارای سرمایه‌ای ارزنده از تجربه کار علمی باشند و بعد‌ها به صورت حرفه‌ای در تحقیقات کاربردی موفقیت بیشتری کسب کنند و چه بسا با این نگاه، بتوانند عمیق‌تر به تحقیقات دینی در حیطه حل مسائل جامعه بپردازند. آن وقت است که خواهند دید در حوزه علوم قرآن و حدیث واقعاً جای کار وجود دارد.
رموز موفقیت پژوهشگران قرآن و حدیث
وی ادامه داد: پژوهشگران علوم قرآن و حدیث، از آغاز فعالیت علمی خود سعی کنند دست به قلم برده و تحقیقاتشان را به صورت مکتوب، ساختارمند و علمی ارائه کنند، همین تمرین خود مفید است چرا که هنر نگارش، دستمایه‌ای گران و بسیار مفید برای پژوهشگران خواهد بود و انگیزه آن‌ها را برای تحقیقات بعدی بیشتر می‌کند. آشنایی با فن نگارش و آگاهی از روش‌های تحقیقاتی جدید (مانند تحلیل محتوا، تحلیل گفتمان و...)، رمز موفقیت پژوهشگران دینی خواهد بود، چرا که فرصت چاپ آثار علمی آن‌ها را هم راحت‌تر فراهم می‌آورد. پژوهشگران و دانشجویان این رشته می‌بایست فنون نویسندگی و نگارش را در همان سال‌های اولیه تحصیل و پیش از هر تحقیق و پژوهشی، یاد بگیرند. داشتن قلم قوی، برای محققان علوم قرآنی سرمایه‌ای بسیار ارزنده است که شاید بعد‌ها متوجه آن بشوند.
وی ادامه داد: پژوهشگران علوم قرآن و حدیث، از آغاز فعالیت علمی خود سعی کنند دست به قلم برده و تحقیقاتشان را به صورت مکتوب، ساختارمند و علمی ارائه کنند، همین تمرین خود مفید است چرا که هنر نگارش، دستمایه‌ای گران و بسیار مفید برای پژوهشگران خواهد بود و انگیزه آن‌ها را برای تحقیقات بعدی بیشتر می‌کند. آشنایی با فن نگارش و آگاهی از روش‌های تحقیقاتی جدید (مانند تحلیل محتوا، تحلیل گفتمان و...)، رمز موفقیت پژوهشگران دینی خواهد بود، چرا که فرصت چاپ آثار علمی آن‌ها را هم راحت‌تر فراهم می‌آورد. پژوهشگران و دانشجویان این رشته می‌بایست فنون نویسندگی و نگارش را در همان سال‌های اولیه تحصیل و پیش از هر تحقیق و پژوهشی، یاد بگیرند. داشتن قلم قوی، برای محققان علوم قرآنی سرمایه‌ای بسیار ارزنده است که شاید بعد‌ها متوجه آن بشوند.
آشنایی با زبان عربی راهگشای تحقیقات دینی است
سلطانی گفت: اگر افرادی دغدغه‌مند در تحقیقات قرآن و حدیث وجود دارند، باید بدانند که فعالیت‌های پژوهشی تک‌بعدیِ محض نمی‌تواند راهگشای مسیر علمی آن‌ها باشد. ضمن آنکه در حیطه مسائل سنتی در حوزه قرآن بسیار زیاد کار شده و پژوهشگران رشته علوم قرآن و حدیث در مسائل کلی تئوریک به صورت مفصل و مبسوط وارد شده‌اند؛ لذا پژوهشگر، در علوم سنتی قرآن و حدیث شاید خیلی نتواند پژوهشی نوین رقم زده و حرفی نو بزند. رمز دیگر موفقیت پژوهشگران دینی و قرآنی، آشنایی با زبان عربی است، چرا که می‌تواند دنیایی دیگر را در افق دید پژوهشگران باز کند. دانشجویان از اینکه برای یادگیری زبان عربی وقت می‌گذارند، نگران نباشند، پژوهشگری که زبان دین را بلد نباشد اصلاً نمی‌تواند ادعا کند من پژوهشگر علوم دینی هستم. یادگیری این زبان، هرچقدر هم طول بکشد، ارزش دارد. توانایی خواندن متون دینی به زبان اصلی و تحقیقات اندیشمندان اسلامی لذت بیشتری در مطالعه و پژوهش در علوم دینی فراهم می‌کند. وقت صرف کردن برای یادگیری زبان عربی برای محققان علوم دینی، وقت تلف کردن نیست.
سلطانی گفت: اگر افرادی دغدغه‌مند در تحقیقات قرآن و حدیث وجود دارند، باید بدانند که فعالیت‌های پژوهشی تک‌بعدیِ محض نمی‌تواند راهگشای مسیر علمی آن‌ها باشد. ضمن آنکه در حیطه مسائل سنتی در حوزه قرآن بسیار زیاد کار شده و پژوهشگران رشته علوم قرآن و حدیث در مسائل کلی تئوریک به صورت مفصل و مبسوط وارد شده‌اند؛ لذا پژوهشگر، در علوم سنتی قرآن و حدیث شاید خیلی نتواند پژوهشی نوین رقم زده و حرفی نو بزند. رمز دیگر موفقیت پژوهشگران دینی و قرآنی، آشنایی با زبان عربی است، چرا که می‌تواند دنیایی دیگر را در افق دید پژوهشگران باز کند. دانشجویان از اینکه برای یادگیری زبان عربی وقت می‌گذارند، نگران نباشند، پژوهشگری که زبان دین را بلد نباشد اصلاً نمی‌تواند ادعا کند من پژوهشگر علوم دینی هستم. یادگیری این زبان، هرچقدر هم طول بکشد، ارزش دارد. توانایی خواندن متون دینی به زبان اصلی و تحقیقات اندیشمندان اسلامی لذت بیشتری در مطالعه و پژوهش در علوم دینی فراهم می‌کند. وقت صرف کردن برای یادگیری زبان عربی برای محققان علوم دینی، وقت تلف کردن نیست.
آفات تحقیقات دینی
دانش‌آموخته رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع) گفت: آفت تحقیقات دینی (اعم از قرآنی، حدیثی و ...)، نگاه سکولار به این پژوهش‌ها و علم‌زدگی محض نسبت به آن‌هاست. پژوهشگر دینی باید برای کسب معرفتی از قرآن و حدیث تلاش کند، تا نخست منشأ عمل در خود او شده و پلی برای ارتقای معنوی‌اش باشد. در غیر این صورت عالِم بی‌عملی خواهیم بود که افزایش دانایی ما از معارف دینی، غیر از اینکه پرونده ما را نزد خداوند سنگین‌تر و سخت‌تر می‌کند و بازخواستمان را به خاطر دانستن معارف اسلامی و عمل نکردن به آن بیشتر می‌کند، ثمره‌ای نخواهد داشت. شهوت ثبت مقاله در پژوهش‌های قرآنی برای ارتقای مرتبه، زیبنده محقق قرآن و حدیث نیست و متأسفانه این موضوع وجهه قرآن و حدیث را هم مخدوش کرده است.
به گفته برگزیده هجدهمین جشنواره پایان‌نامه‌های برتر قرآنی؛ چاره‌ای جزء کار تلفیقی در تحقیقات قرآنی و حدیثی نیست و اگر پژوهشگری می‌خواهد گره‌ای از فضای علمی کشور باز کند، ناچار است علاوه بر آشنایی با مسائل کلی علوم قرآنی و حدیث حداقل با یکی دیگر از رشته‌های علوم انسانی آشنایی داشته باشد و بتواند مسئله‌محور به مسائل علوم قرآنی و حدیثی نگاه کند. در حال حاضر از تحقیقاتی که بین رشته‌ای کار شده باشند، بیشتر استقبال می‌شود. اگر چه نیازسنجی از جامعه در پرداخت به تحقیقات علوم قرآنی انجام نشده و اولویت تحقیقات علمی ما مسائلی نیست که راهگشای نیاز‌های جامعه باشد.
انتهای پیام
دانش‌آموخته رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع) گفت: آفت تحقیقات دینی (اعم از قرآنی، حدیثی و ...)، نگاه سکولار به این پژوهش‌ها و علم‌زدگی محض نسبت به آن‌هاست. پژوهشگر دینی باید برای کسب معرفتی از قرآن و حدیث تلاش کند، تا نخست منشأ عمل در خود او شده و پلی برای ارتقای معنوی‌اش باشد. در غیر این صورت عالِم بی‌عملی خواهیم بود که افزایش دانایی ما از معارف دینی، غیر از اینکه پرونده ما را نزد خداوند سنگین‌تر و سخت‌تر می‌کند و بازخواستمان را به خاطر دانستن معارف اسلامی و عمل نکردن به آن بیشتر می‌کند، ثمره‌ای نخواهد داشت. شهوت ثبت مقاله در پژوهش‌های قرآنی برای ارتقای مرتبه، زیبنده محقق قرآن و حدیث نیست و متأسفانه این موضوع وجهه قرآن و حدیث را هم مخدوش کرده است.
به گفته برگزیده هجدهمین جشنواره پایان‌نامه‌های برتر قرآنی؛ چاره‌ای جزء کار تلفیقی در تحقیقات قرآنی و حدیثی نیست و اگر پژوهشگری می‌خواهد گره‌ای از فضای علمی کشور باز کند، ناچار است علاوه بر آشنایی با مسائل کلی علوم قرآنی و حدیث حداقل با یکی دیگر از رشته‌های علوم انسانی آشنایی داشته باشد و بتواند مسئله‌محور به مسائل علوم قرآنی و حدیثی نگاه کند. در حال حاضر از تحقیقاتی که بین رشته‌ای کار شده باشند، بیشتر استقبال می‌شود. اگر چه نیازسنجی از جامعه در پرداخت به تحقیقات علوم قرآنی انجام نشده و اولویت تحقیقات علمی ما مسائلی نیست که راهگشای نیاز‌های جامعه باشد.
انتهای پیام
مطالب مرتبط
