خُلود و تلاش برای مؤمن کردن تئاتر/ 200 بانوی مسئول را دعوت کردیم اما نیامدند

نمایش خُلود کاری از گروه هنر مقدس به کارگردانی و نویسندگی مریم شعبانی این روز‌ها در تهران، مجموعه یادمان شهدای هفتم تیر (مجموعه فرهنگی سرچشمه) به روی صحنه رفته است. این نمایش ویژه بانوان است و با رویکردی دینی، اجتماعی و سیاسی، جایگاه زن را در اجتماع و تاریخ را به نمایش می‌گذارد. این اثر سرگذشت زنانی از سه عرصه عاشورا، انقلاب و پس از انقلاب (مادران شهدا) است.

مریم شعبانی، نویسنده و کارگردان نمایش خلود در گفت‌وگو با ایکنا، درباره چگونگی انتخاب روایت و داستان نمایش و نام آن، اظهار کرد: نمایش خلود، داستان زندگی سه زن از سه عصر مختلف است؛ در آغاز داستان زنانی از دوران ترور شهدای هفتم تیر روایت می‌شود، سپس به دوران جنگ تحمیلی و عملیات مرصاد گریزی می‌زنیم و در اپیزود دوم یکی از مادران شهدا در کنار امّ‌وهب نصرانی که از زنان عاشورایی است، به تصویر کشیده می‌شود. در ادامه دنیای پس از مرگ این سه زن را در یک فضای سورئال به تصویر می‌کشیم.

 

نویسنده نمایش خُلود ادامه داد: خلود به معنای جاودانگی است و این نمایش، داستان جاودانگی را روایت می‌کند؛ اینکه همه اعمال، نیات و رفتار‌های ما در دنیای پس از مرگ جاودانه می‌شود و نمایشی از تجسم اعمال در دنیای پس از مرگ است. محوریت اصلی در این نمایش؛ با مادرانی است که جاودانگی خود و فرزندانشان را رقم زده‌اند. برای نمایش این دو اپیزود متفاوت در خلود، از آیات قرآن و احادیث استفاده کرده‌ایم و به آن‌ها استناد می‌شود.

وی افزود: این نمایش با همکاری گروه هنر مقدس، طراحی، کارگردانی، نویسندگی و اجرا شده است. گروه هنر مقدس، تئاتر اسلامی بانوان است که هر ساله نمایش‌هایی ویژه بانوان در ایام محرم و صفر به روی صحنه می‌برد. این گروه امسال نیز نمایش خلود را طراحی و اجرا کرده است.

کارگردان نمایش خلود بیان کرد: ۲۰ نفر در صحنه‌گردانی این نمایش حضور دارند و از این میان بازیگران نمایش ۹ نفر از بانوان هستند. با احتساب افرادی که در تبلیغات این اثر به ما کمک کردند، ۴۰ نفر در به اجرا در آمدن این نمایش فعالیت داشته‌اند. در واقع پس از ۱۱ سال که از آغاز فعالیت گروه هنر مقدس با هشت نفر می‌گذرد، یعنی از سال ۸۷، تا امروز افراد این گروه به ۴۰ نفر رسیده است.

وی افزود: مراحل تولید خلود به این دلیل که نمایشی مستندگونه است، پیچیدگی‌های خاص خود را داشت، ما باید نقطه‌های خلأ در تاریخ را پیدا و آن‌ها را به هم متصل می‌کردیم. حدوداً سه ماه تحقیق، نگارش، طراحی لباس و دکور این نمایش طول کشید و دو ماه نیز تمرین گروه و بازیگران و طراحی موسیقی و تدوین آن به طول انجامید، کمتر از یک ماه هم است که نمایش به روی صحنه رفته و اجرا‌های هر روزه تا ۱۴ مهرماه ادامه دارد.

شعبانی با اعلام این خبر گفت: با حوزه هنری هم صحبت کرده‌ایم و قرار است از دوم تا هفتم آبان‌ماه سال جاری، نمایش خلود در یکی از سالن‌های حوزه هنری اجرا شود. هماهنگی این کار امروز قطعی شد و آبان‌ماه اجرای دوم این گروه در حوزه هنری خواهد بود.

 

بازخورد‌هایی که دریافت می‌شد متفاوت بود. در نمایش‌های گذشته، بیشتر بر تعزیه به سبک مدرن تأکید داشتیم که البته عامه پسندتر است و با تکنیک‌های مختلف تئاتر تعزیه اجرا می‌کردیم. اما امسال ژانری سیاسی-نظامی برای نمایش انتخاب کردیم که برخی موافق این انتخاب نبودند

تعزیه به سبک مدرن عامه‌پسندتر بود

وی درباره بازخورد‌های تماشاگران این نمایش هم بیان کرد: بازخورد‌هایی که دریافت می‌شد متفاوت بود. در نمایش‌های گذشته، بیشتر بر تعزیه به سبک مدرن تأکید داشتیم که البته عامه پسندتر است و با تکنیک‌های مختلف تئاتر تعزیه اجرا می‌کردیم. اما امسال ژانری سیاسی-نظامی برای نمایش انتخاب کردیم که برخی موافق این انتخاب نبودند. با این حال بیشتر دانستن درباره روایات تاریخی و بار دراماتیک آن، موجب دریافت بازخورد‌های خوبی از سوی مخاطبان بودیم و بسیاری از تماشاگران گفتند ما در جریان این اتفاقات تاریخی نبودیم. همچنین برخی از خانواده‌های شهدای هفتم تیر در اجرای نمایش خلود حضور داشتند و ابراز خوشحالی می‌کردند و می‌گفتند که از سال ۶۰ تا کنون کاری به این صورت در مورد شهدای هفتم تیر انجام نشده است.

 

کارگردان نمایش خلود در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود عدم‌حمایت‌هایی که هر ساله شاهد هستید، باز هم فعالیت در این عرصه را ادامه می‌دهید، گفت: من معلم هستم و در این سال‌هایی که گذشته و تدریس داشته و با دانش آموزان ارتباط داشتم، دریافته‌ام که تئاتر ظرفیت‌های خوبی برای تعلیم و تربیت دارد می‌تواند راهگشا و راهنما باشد. از طرفی خانم‌های محجبه و مقیدی وجود دارند که علاقه‌مند به هنر تئاتر هستند، اما متأسفانه فضای تئاتر کشور به دلایلی مناسب حضور این افراد در اجرا‌های تئاتر نیست. گروه ما علاقه‌مند بود این هنر مورد استفاده این قشر هم قرار بگیرد و تلاش داریم آن‌ها را با مفاهیم مختلف تاریخی که کمتر به آن‌ها توجه شده و نیز تاریخ جهان اسلام و ایران را در قالب نمایش آشنا کنیم. تاریخ ما به اندازه کافی داستان‌هایی برای عبرت گرفتن دارد که هر قدر هم درباره آن کار شود باز هم جای کار وجود دارد، به‌ویژه در حوزه زنان و موضوعات مرتبط با آن‌ها. در این ۱۱ سال تمام تلاش ما این بود که زنان برجسته، مؤثر و تاریخ‌ساز را پیدا کنیم و با محوریت این شخصیت‌ها کار کنیم. علاقه‌مندی ما به حوزه زنان و میزان تأثیرگذاری زنان در کل جریان جامعه و استقبال خود بانوان از این رویداد، باعث دلگرمی گروه برای ادامه مسیر است.

 

نویسنده نمایش خلود بیان کرد: وقتی فضای تئاتر و نمایشی مختص بانوان می‌شود، بسیاری از هنرنمایی‌های گروه بانوان بهتر به نمایش در می‌آید که در شرایط نمایش عمومی امکان‌پذیر نیست و محدودیت‌های زیادی وجود دارد. با این حال مسئله عدم حمایت از گروه‌هایی مشابه ما، اذیت‌کننده است. جامعه هنوز متوجه ضرورت پرداخت به تئاتر ویژه بانوان و ضرورت توجه به هنر اسلامی در این حوزه نشده است. تلاش داریم تا مسئولان حوزه فرهنگی متوجه این موضوع بشوند. ما ایستادگی خواهیم کرد.

 

شعبانی درباره حمایت‌های به عمل آمده در روند اجرای اثر گفت و افزود: در اجرای هر تئاتری حداقل چیزی حدود ۸۰ میلیون بودجه صرف می‌شود. تهیه کنندگی تئاتر خلود هم بر عهده حمیدرضا ممتازان بوده که خود ایشان علاقه‌مند به هنر اسلامی بانوان هستند و از این کار حمایت کرده‌اند. اغراق نیست اگر بگویم که نمایش خلود به شکل جهادی به روی صحنه رفته است. حتی یک دهم هزینه‌ای که برای این نمایش صرف شده، حمایت مالی نداشته‌ایم. اعضای گروه دستمزدی دریافت نمی‌کنند و هر درآمدی که از اجرا‌ها به دست می‌آید، صرف برنامه‌های دیگر گروه هنر مقدس می‌شود. ناگفته نماند که جایی که نمایش اجرا می‌شود یعنی خود مجموعه فرهنگی سرچشمه، کمک‌هایی زیادی به ما داشته و حمایت‌های مادی و معنوی از گروه کرده است، بسج هنرمندان هم نهاد دیگری بود که به ما کمک کرد و در تبلیغات کار همراه ما بود. تیزر تلویزیونی ما امسال پخش نشد و این موضوع در جذب مخاطب ما تاثیر داشت و خیلی‌ها از نمایش مطلع نشدند.

 

برای حدود 200 نفر از بانوان مسئول در کشور دعوت‌نامه ارسال کرده‌ایم که حداقل از حمایت معنوی آن‌ها برخوردار شویم اما متأسفانه شاهد حضور هیچ‌یک از دعوت‌شده‌ها نبودیم

وی در پاسخ به این پرسش که آیا از بانوان مسئول کشور، کسانی برای تماشای نمایش آمده‌اند، گفت: متأسفانه خیر. برای حدود 200 نفر از بانوان مسئول در کشور دعوت‌نامه ارسال کرده‌ایم که حداقل از حمایت معنوی آن‌ها برخوردار شویم اما متأسفانه شاهد حضور هیچ‌یک از دعوت‌شده‌ها نبودیم، این مسئله یعنی خود بانوان هم به ضرورت این قضیه توجهی ندارند و حمایتی نمی‌کنند. البته بانوانی هم بودند که با حضور و حمایتشان به ما دلگرمی داده‌اند، اما انگشت شمارند. با اینکه گروه ما مختص بانوان است، اما تا کنون، هیچ بانویی اعلام آمادگی برای حمایت مادی و معنوی از ما نکرده است. خود بانوان حداقل باید این حوزه را جدی بگیرند.

 

کارگردان نمایش خلود درباره اینکه آیا این ظرفیت وجود نداشت که نمایش به شکل عمومی اجرا شود، گفت: این سؤال را خیلی‌ها مطرح کرده‌اند. تئاتر شرایط خود را دارد، به لحاظ فرم، حرکت، آوا، گریم، طراحی لباس و حرکات بدن، هر نمایشی متقضیات خاص خود را دارد. فرم‌های پیچیده‌ای در این نمایش وجود دارد و گروه ما هم اغلب از بانوان محجبه هستند که چادر را به عنوان حجاب اسلامی انتخاب کرده‌اند و مقید به آن هستند. با در نظر گرفتن این موارد خود آن‌ها هم تمایلی ندارند با گریم شدید و اگزجره بر روی صحنه و مقابل آقایان ظاهر شوند. از اتاق فرمان تا اجراییات گروه نمایش، بانوان هستند. اگر هم این زیبایی‌شناسی‌ها از تئاتر حذف شود، جذابیت خود را از دست می‌دهد. شهید آوینی در این‌باره اذعان می‌کند که سینما و تئاتر مؤمن شدنی نیست. یعنی اگر زیبایی‌ها را از آن بگیریم چیزی از آن باقی نمی‌ماند؛ لذا این زیبایی‌ها را دارد و مؤمن هم نخواهد شد. ما تلاش کردیم تئاتر را این‌گونه مؤمن کنیم که مختص بانوان باشد. هر کدام از اجرا‌ها و اپیزودها، فرم‌های خاص خود را دارد.