به گزارش ایکنا، آیین رونمایی از کتاب «تکوین حزبالله» نوشته محمد ترمس، اندیشمند لبنانی با محوریت ریشههای اجتماعی و سیاسی شکلگیری حزب الله، عصر امروز، ۲۰ مهرماه در سازمان تبلیغات اسلامی برگزار شد.
در این جلسه آیتالله عباس کعبی، عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری، حجتالاسلام والمسلمین محمد قمی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، سردار علی شمشیری، جانشین مشاور فرمانده کل قوا، حجتالاسلام والمسلمین علی موسوی، رئیس پژوهشگاه باقرالعلوم و سجاد صفار هرندی، مدیر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی حوزه هنری حضور داشتند.
در آغاز جلسه آیتالله کعبی، روند تکوین حزبالله را در چند مرحله تشریح کرد و گفت: چهار منبع الهام برای شکلگیری حزبالله وجود داشت. انقلاب اسلامی ایران و رهبری امام (ره)، اشغال لبنان در سال ۱۹۸۲، تجارب و فعالیتهای اجتماعی امام موسی صدر و نیز تأثیر شخصیتها و جریانهای حوزوی و مقاومت محلی. نام «حزبالله» در پی روحیه انقلابی و سازماندهی نیروها به وجود آمد و بیانیه اولیه این گروه در دهه ۱۹۸۰ هدفهایی چون «خروج نیروهای اشغالگر، محاکمه مزدوران و برپایی نظام اسلامی» را اعلام کرده بود؛ هرچند بعدها و در عمل، حزبالله مسیر «مقاومت اسلامی» و ساختارهای جامعهسازی (شبکههای اجتماعی، آموزشی، درمانی، رسانهای و خدماتی) را پی گرفت و در لبنان بر مقاومت و نهادسازی تأکید کرد.
وی دو دهه نخست مقابله مسلحانه تا آزادی جنوب لبنان در سال ۲۰۰۰ را مرحله نهادسازی و ورود حزبالله به عرصه مشارکت سیاسی خواند و به انتخابات پارلمانی ۱۹۹۲ و شکلگیری حضور حزبالله در پارلمان اشاره کرد و گفت: این حرکت از مرحله صرفاً نظامی به سمت «جامعهسازی» تغییر جهت داد؛ ساختن شبکههای خدماتی و فرهنگی که «جامعه حزبالله» را شکل داد.
آیتالله کعبی ادامه داد: مرحله بعدی «اقتدار و بازدارندگی» (۲۰۰۰–۲۰۰۶) بود که با جنگ ۳۳ روزه و سپس «گسترش منطقهای» حزبالله همراه شد؛ به نحویکه حزبالله تنها محدود به لبنان نبود و محور مقاومت را در منطقه شکل داد.
وی به دوره نوینی که از حدود ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۵ تحت عنوان «جهاد تمدنی و رویایی جهانی» شکل گرفت، اشاره کرد و گفت: در این دوره تقویت ظرفیتهای نظامی از جمله فناوری تونلها در گروههایی مانند حماس و نبرد با جریانهای تکفیری شکل گرفت.
آیتالله کعبی درخصوص کارکردهای کلیدی حزبالله، گفت: تثبیت صدور انقلاب اسلامی و مقاومت هوشمند، تعریف معادلات قدرت منطقهای، الگوسازی برای جبهه مقاومت، تقویت گفتمان وحدت اسلامی، توسعه دیپلماسی جهادی و رسانهای کارکردهای کلیدی حزبالله است. در ضمن ایدئولوژی حزبالله مرهون دو عنصر «عاشورا» و «ولایت فقیه» است و این دو مؤلفه، از دلایل اصلی پایداری و نفوذ حزبالله است.
وی همچنین به تلاشهای شهید حسن نصرالله برای ایجاد وحدت در جامعه متکثر لبنان اشاره و اظهار کرد: تلاشهای شهید سید حسن نصرالله باعث شد حزبالله به قهرمان ملی و قدرتی مؤثر در صحنه حاکمیتی لبنان تبدیل شود.
در ادامه جلسه، حجتالاسلام والمسلمین محمد قمی با اشاره به اهمیت موضوع مقاومت و حزبالله لبنان، تأکید کرد: پرداختن به حزبالله برای ما نه تنها اهمیت دارد، بلکه از نظر اولویت و موضوعیت باید مورد توجه قرار گیرد، زیرا مقاومت برای ما یک راهبرد اصلی است که در مسیر پیشرفت و تحقق اهداف تمدنی انقلاب اسلامی نقش اساسی دارد.
وی، سپس به قدرت نرم انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: حزبالله در بطن خود قدرت نرم انقلاب اسلامی را به نمایش گذاشته است؛ قدرتی که توانسته دیگر گروهها و ملتها را حول محور ارزشها و فرهنگهای مشترک گرد هم آورد. این قدرت نرم، تنها یک روایت زبانی نیست بلکه یک مدل عملی از حکمرانی اجتماعی است که در لبنان به خوبی تجلی یافته است.
رئیس سازمان تبلیغات اسلامی افزود: انقلاب اسلامی، گفتمانی نوین از اسلام سیاسی را مطرح کرد که هدف اصلیاش حمایت از مستضعفین بود. این گفتمان با پیوندی خاص به شخصیت حضرت امام (ره) و اندیشههای ایشان به یک الگوی نوین حکومتی تبدیل شد که توانست در عرصههای مختلف، از جمله نظامی و اجتماعی تأثیرگذار باشد.
رئیس سازمان تبلیغات اسلامی در ادامه بیان کرد: حزبالله لبنان نه تنها در بعد نظامی، بلکه در زمینههای اجتماعی و فرهنگی نیز موفق بوده است. بسیاری از نهادهای اجتماعی و خدماتی که در لبنان فعالیت دارند، به نوعی مدلهایی از نهادهای انقلاب اسلامی ایران هستند که در حزبالله بومیسازی شدهاند. این امر نشان میدهد که مدل حکمرانی اجتماعی حزبالله در اصل برآمده از اصول و ارزشهای انقلاب اسلامی است.
وی همچنین به اهمیت مطالعه تجربیات حزبالله لبنان به عنوان یک پدیده موفق در تحقق اهدافش اشاره کرد و افزود: حزبالله باید به عنوان یک الگوی موفق در نیل به اهداف خود، به دقت مورد بررسی قرار گیرد. در این میان، بعد نظامی حزبالله نیز باید مورد توجه قرار گیرد که با آن مقاومتهای چشمگیر در برابر اشغالگران اسرائیلی را رقم زده است.
حجتالاسلام قمی در بخش دیگری از سخنان خود به نقش اندیشمندان شیعه لبنان در شکلگیری و تداوم این حرکت اشاره کرد و گفت: شیعه لبنان در انقلاب اسلامی به طور خاص دارای مبدأیت تاریخی است. این اندیشه که از محقق کرکی و شیخ بهایی شروع شده، امروز به صورت نظریه ولایت فقیه در لبنان تجلی یافته و حزبالله از آن بهرهبرداری کرده است. این یک چرخه تاریخی است که از ۵۰۰ سال پیش آغاز شده و امروز در قالب حزبالله به یک الگوی موفق تبدیل شده است.
وی در پایان با اشاره به تأثیرات جهانی حزبالله و صدور پیام انقلاب اسلامی به جهان اسلام، اظهار کرد: حزبالله لبنان نه تنها در مبارزه با صهیونیسم، بلکه در گسترش پیام مقاومت، عدالتخواهی و استکبارستیزی در جهان اسلام نقش مهمی ایفا کرده است. رسانههایی چون شبکه المنار نیز در این زمینه نقش کلیدی داشتهاند و توانستهاند پیام انقلاب اسلامی را به خوبی به گوش جهانیان برسانند.
در ادامه، سردار علی شمشیری با اشاره به نقش تاریخی حزبالله در بیداری منطقه و فراتر از آن، گفت: حماسهآفرینی حزبالله نهتنها محدود به لبنان و منطقه ما نبود، بلکه آغازگر بیداری گستردهای در سطح جهانی شد.
سردار شمشیری با یادآوری روزهای ابتدایی شکلگیری حزبالله، به خاطراتی از دیدارها و تجربههای خود با سید حسن نصرالله پرداخت و افزود: در روزهایی که هنوز کمتر از دو سال از دبیرکلی آقای نصرالله میگذشت، ایشان بار سنگین مسئولیت را با جدیت و ظرفیت بالا به دوش گرفت. مطالعات عمیق و ارتباطات بینالمللی، بهویژه از نخستین روزهای انقلاب اسلامی، باعث شد وابستگی قلبی و اعتقادی عمیقی نسبت به نظام جمهوری اسلامی در ایشان شکل بگیرد.
وی ادامه داد: شهید سیدحسن نصرالله، مدتی هم در ایران اقامت داشتند و ارتباط نزدیکی با علمای بزرگ از جمله حضرت آیتالله بهاءالدینی داشتند. یکی از سفرهای ایشان به ایران که من هم در جریان بودم، ملاقات با آیتالله کشمیری در کلاردشت بود. آیتالله کشمیری با دیدن سید حسن، تمام قد از جا برخاستند و با نهایت احترام از ایشان استقبال کردند. این دیدار کوتاه تأثیر بسیار زیادی بر سید حسن گذاشت.
سردار شمشیری در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به علاقهمندی سید حسن نصرالله به مسائل فکری و اعتقادی ایران، تصریح کرد: ایشان همواره پیگیر آنچه در ایران میگذشت بودند، چه در حوزه مباحث حوزوی و فکری و چه تحولات سیاسی.
در ادامه جلسه، سجاد صفار هرندی با تأکید بر اهمیت نگاه علمی و اجتماعی به پیدایش حزبالله، گفت: نام همه شهدا، بهویژه شهدای گرانقدر مقاومت اسلامی لبنان، دلیل اصلی حضورم در این نشست بود. هرچند این جلسه در ادامه جدایی برخی عزیزان از پژوهشکده باقرالعلوم (ع) برگزار شد، اما احساس کردم که وظیفه دارم به سهم ناچیز خود در برگزاری این مراسم کمک کنم.
وی با اشاره به شناخت قبلی خود از نویسنده کتاب، افزود: انگیزه دیگری هم برای حضورم در این نشست داشتم. زمانی که آقای حیدریپور اطلاع دادند این کتاب در آستانه انتشار است، ذهنم به حدود ۱۷–۱۸ سال پیش برگشت، زمانی که این رساله نوشته میشد. ما نویسنده کتاب، آقای ترمس را بهواسطه مجاورت دانشگاه تربیت مدرس با دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران از خودمان میدانستیم. وی انسانی حزباللهی بهمعنای واقعی کلمه بود؛ حزباللهیِ لبنانی که رفتهرفته بیشتر رنگوبوی حزباللهیِ ایرانی به خود گرفت.
صفارهرندی، تعامل ترمس با دانشجویان بسیجی دانشگاه تهران را صمیمی و مؤثر توصیف کرد و گفت: کار وی حقیقتاً ارزشمند و قابل استفاده است. باید از وی و دوستانمان در پژوهشکده که زحمت آمادهسازی و انتشار کتاب را کشیدند، تشکر کنیم. این کتاب تلاش دارد تولد حزبالله لبنان را از زاویهای متفاوت، یعنی مفاهیم و منطق علوم اجتماعی تحلیل کند.
مدیر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی تصریح کرد: گرچه این نگاه شاید همه ابعاد حقیقت حزبالله را پوشش ندهد، اما قطعاً افقهایی تازه برای فهم این پدیده در سطحی خاص باز میکند. امروز جامعه علمی و بهویژه اهالی علوم اجتماعی بیش از گذشته متوجه شدهاند که حتی برای فهم مسائل داخلی ایران، باید منطقه و همسایگان را بهتر بشناسیم.
وی ادامه داد: این کتاب برای علاقهمندان به مقاومت و انقلاب اسلامی، میتواند دریچهای تازه برای فهم لوازم و الزامات گسترش میدان مقاومت و صدور انقلاب باشد.
صفارهرندی، برجستهترین نقطه قوت کتاب را تلاش آن برای «تاریخمند کردن» موجودیت حزبالله دانست و تصریح کرد: نویسنده سعی کرده شکلگیری حزبالله را در بستر بلندمدت تاریخ لبنان معنادار کند. اگرچه علت غایی این رخداد، انقلاب اسلامی ایران و شخصیت قدسی حضرت امام (ره) است، اما این پدیده در بستری از ظرفیتها و ویژگیهای تاریخی و اجتماعی منطقه جبل عامل شکل گرفته است.
وی در تکمیل سخنان خود اظهار کرد: این نگاه، اهمیت امر بومی و ظرفیتهای فرهنگی و سنتی را برای ایجاد تغییر یادآوری میکند. اینکه چگونه میتوان با تکیه بر همین بسترهای محلی، کنش انقلابی و مقاومت را شکل داد.
وی در پایان سخنانش بیان کرد: فرصت نکردم هنوز کتاب را بهطور کامل بخوانم، اما امیدوارم این اثر محل رجوع و استفاده علاقهمندان به علم، نظر، مقاومت و پایداری باشد.
در انتهای جلسه حجتالاسلام والمسلمین علی موسوی، رئیس پژوهشکده باقرالعلوم بیان کرد: تصور عمومی این است که مقاومت، معادل جنگ است، اما آنچه در نگاه امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی نسبت به متون دینی و سیره پیامبر اعظم (ص) مشاهده میشود، نوعی اجتهاد ویژه و متفاوت است که ما را به درکی عمیقتر از این مفهوم میرساند.
وی ادامه داد: اگر تجربه مقاومت، همانند ارتشهای رسمی جهان عرب مانند ارتش جمال عبدالناصر، بهصورت دولتی و بدون پشتوانه مردمی اجرا میشد، قطعاً شکست میخورد؛ اما آنچه در حزبالله لبنان و حماس امروز شاهد هستیم، شکلگیری قدرتی مردمی و پایدار است که نه تنها نابودشدنی نیست، بلکه معادلات راهبردی منطقه را تغییر داده است.
وی با تأکید بر اهمیت مقاومت مردمی، افزود: مقاومتِ موفق، مقاومتی است که از بطن مردم برخاسته باشد و مردمی که حاضر به تحمل فشار و پشتیبانی از حرکت مبارزاتی هستند، پایههای آن را تشکیل میدهند.
موسوی در ادامه با اشاره به فعالیتهای کارگروه اندیشه مقاومت که با مدیریت آقای صادقی شکل گرفته است، گفت: یکی از آثار مهم این کارگروه، پایاننامهای است که به زبان بومی خودمان درباره تکوین حزبالله لبنان نگاشته شده و اهمیت آن از این جهت است که روند شکلگیری این سازمان مقاومتی را در بستر اجتماعی خود تحلیل میکند.
وی افزود: این اثر پیش از آنکه به ساختارهای سیاسی و نظامی حزبالله بپردازد، به بررسی ریشههای اجتماعی و بسترهای فرهنگی آن میپردازد. نکته مهم اینکه نویسنده اثر، از جمله افرادی است که تجربه زیسته در این حوزه دارد و همین موضوع باعث شده نگاهی از درون جبهه مقاومت به این پدیده داشته باشیم.
در پایان جلسه، حجتالاسلام موسوی ابراز امیدواری کرد که در سالگرد طوفان و شهادت، بتوان با یک مطالعه علمی و دقیق، مقدمهای برای شکلگیری مرحلهای نوین، طوفانی و بالنده از مقاومت فراهم کرد و آن را به جهان امروز هدیه داد.
انتهای پیام