واکاوی معیارهای عقلانیت گفت‌وگوی سنت‌های دینی در «پژوهش‌های فلسفی»

به گزارش ایکنا؛ بیست و هفتمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «پژوهش‌های فلسفی» به صاحب‌امتیازی و مدیرمسئولی دانشگاه تبریز منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «هردر و ظهور فلسفه فرهنگ»، «افول سوبژکتیویسم و ظهور پرسپکتیویسم در اندیشه نیچه»، «بررسی من استعلاییِ کانت از نگاه سلبی»، «علم منسوب به جهان‌بینی خاص: بررسی مسأله امکان‌پذیری»، «احیاء واقعیت قدسی طبیعت راه‏حل بحران زیست‏محیطی (نقد و بررسی دیدگاه فلسفی سیدحسین نصر)»، «زیبایی و نسبت آن با خیر در نظام فلسفی توماس آکوئیناس»، «پدیدارشناسی افسردگی بیماران نجات‌یافته از سرطان و راهیابی به فلسفه‌درمانی به عنوان رویکردی مراقبتی»، «فیزیکالیسم و اگزیستانسیالیسم»، «مسأله صدق در نقد عقل محض کانت»، «نقد دیدگاه معاصرین در حل شبهه تعارض میان «مشهوری» بودن و «عقلی» بودن گزاره‌های اخلاقی در نگاه ابن سینا»، «هستی‌شناسی ابژه‌های داستانی با نگاهی به رای اینگاردن»، «طرح ایده تن‌سیاست بر اساس اندیشه‌های کریستوا»، «نسبت انحصارگرایی و معیارهای عقلانیت گفتگوی سنت‌های دینی»، «خوبی، خوش‌کامی و پذیرش جهان از دیدگاه ویتگنشتاین متقدم»، «پیچیدگی امور و دشواری تبیین علّی»، «نسبت والایی و اخلاق در تفکر پیشانقدی کانت (با تکیه بر دو اثر مشاهدات... و ملاحظات...)»، «بررسی تطبیقی رئوس ثمانیه در فلسفه سینوی و حکمت صدرایی»، «زمان‌مندی در اندیشه متقدم هایدگر».

انحصارگرایی و معیارهای عقلانیت گفتگوی سنت‌های دینی

در چکیده مقاله «نسبت انحصارگرایی و معیارهای عقلانیت گفتگوی سنت‌های دینی» اثر قدرت‌الله قربانی می‌خوانیم: «از لوازم منطقی اقبال به معیارهای عقلانیت گفتگوی سنت­های دینی، حداقل، دوری از نگرش انحصارگرایانه نسبت به سنت دینی خودی در مقام گفتگو است، زیرا لازمه مواجهه منطقی با واقعیات و حقایق ادیان دیگر، تقدس‌زدایی از آموزه­های سنت خودی، پذیرش امکان وجود برخی حقایق در آن سنت‌ها و آمادگی عقلانی برای پذیرش حقایق محتمل آنها و امکان برخی خطاها یا کاستی‌های سنت دینی خودی است. در مقابل انحصارگرایی دینی مهم‌ترین مانع چنین اقدام متهورانه عقلانی است، زیرا پیش‌فرض مهم انحصارگرایی دینی، باور به انحصارِ حقانیت و نجات در سنت دینی خودی و محرومیت دیگر سنت‌ها از آن است. چنین نگرشی پیروان سنت خودی را بی‌نیاز از شناخت عقلانی و واقع بینانه ادیان دیگر و مستغنی از گوش سپردن به حقایق آنها تربیت کرده و آنها را ترغیب می‌کند تا با استفاده از روش‌های نرم افزاری، مانند: مبلغین مذهبی، سخت افزاری، مانند: جهاد مقدس، پیروان ادیان دیگر را به عنوان کفار به حقیقت سنت دینی خود دعوت نمایند. بنابراین نگرش انحصارگرایی دینی، گوشی برای شنیدن حقایق و چشمی برای دیدن زیبایی‌های ادیان دیگر ندارد. پس از این منظر گفتگوی عقلانی و منطقی سنت‌های دینی بسیار مشکل است. راه برون‌رفت از این بحران، دست کشیدن از انحصارگرایی و اقدام به تقدس‌زدایی از آموزه‌های سنت دینی خودی و استقبال از حقایقی است که ممکن است در دیگر ادیان، هم سو یا درکنار سنت دینی خودی ما وجود داشته باشد.»

رئوس ثمانیه در فلسفه سینوی و حکمت صدرایی

در طلیعه مقاله «بررسی تطبیقی رئوس ثمانیه در فلسفه سینوی و حکمت صدرایی» آمده است: «فلسفه ابن‌سینا به اقتفای فلسفه فارابی با تدقیق در آرا، حکمای یونان باستان، شالوده حکمت اسلامی و از پایه‌های مهم و اساسی حکمت متعالیه به شمار می‌رود. نسبت میان فلسفه سینوی و صدرایی همچنان مستعد و نیازمند پژوهش‌های موضوعی متعدد است. در این پژوهش آرا، ابن سینا و ملا صدرا در خصوص رئوس ثمانیه مورد بررسی مقایسه‌ای و تحلیلی قرار گرفته است. از میان رئوس ثمانیه به جهت اهمیت بر چهار موضوع «تعریف فلسفه و اهمیت آن»، «مبادی و مسائل فلسفه»، «جایگاه فلسفه در میان علوم»، و «منفعت و مرتبت فلسفه» تاکید شده است. نظر این دو فیلسوف در مورد رئوس ثمانیه فلسفه با وجود برخی اختلاف نظرها عمدتا همسو و موافق هم است. اگرچه مباحث رئوس ثمانیه آغاز ورود به فلسفه و به نوعی نگاه از بیرون به فلسفه و معرفت درجه دوم محسوب می شود، با این حال صدرا در بسیاری موارد برآراء ابن سینا نظر داشته و عمدتاً با نگاه سینوی آن را مورد نقد و تحلیل قرارداده است و علیرغم قوت برهانی فلسفه سینوی، گاه، به دلیل ضیق دستگاه مفهومی آن، مجبور به بهره گیری از حکمت متعالیه شده است؛ از این رو می توان گفت نه در تنها در مدخل فلسفه، بلکه در آراء فلسفی، اگر قوت برهانی فلسفه سینوی با غنای مفهومی حکمت متعالیه توام شود میراث فلسفی مقتدر و کارآمدتری برای مساهمت در گفتگوی فلسفی معاصردر اختیار خواهیم داشت.»