گفت‌وگو؛ راهکار کاهش آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی در دانشگاه
گروه اجتماعی - نشست تخصصی «بررسی وضعیت آسیب‌های اجتماعی در دانشگاه ها» از سوی معاونت فرهنگی سازمان جهاددانشگاهی استان گیلان در رشت برگزار شد.
به گزارش ایکنا از گیلان، نشست تخصصی «بررسی وضعیت آسیب‌های اجتماعی در دانشگاه ها» از سوی معاونت فرهنگی سازمان جهاددانشگاهی استان گیلان و با همکاری پژوهشکده گیلان‌شناسی دانشگاه گیلان امروز، 22 آبان‌ماه برگزار شد.
در نشست تخصصی «بررسی وضعیت آسیب‌های اجتماعی در دانشگاه ها»، آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی دانشگاه‌ها، دلایل ساختاری و خرد شکل‌گیری آسیب‌ها، پیامدهای آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی حوزه دانشگاه در سطح دانشگاه و جامعه و راهکارهای برون‌رفت از این شرایط بررسی شد.
حسین فرختار، معاون فرهنگی سازمان جهاددانشگاهی گیلان، با بیان اینکه عصر حاضر در یک پیچ تاریخی قرار دارد، اظهار کرد: تمدن بشری در حال تغییر و تحول است و این تغییر و تحول از دو عامل تحول در نظام انرژی و تحول در فناوری اطلاعات نشات می‌گیرد.
وی جوامع را متاثر از واقعیت‌های تاریخی دانست و افزود: امروزه با نسلی مواجه هستیم که تحولات عظیمی را در پیش دارد و به نظر می‌رسد باید نسبت به این تحولات جدید رویکرد و نگاه جدیدی داشته باشیم و آن را پدیده اجتماعی بدانیم.
معاون فرهنگی جهاددانشگاهی گیلان پدیده‌های اجتماعی را زنده و پویا دانست و تصریح کرد: باید پدیده‌های اجتماعی را بپذیریم و آن را مدیریت کنم، نه اینکه راه مقابله و مبارزه را در پیش بگیریم.
فرختار به نقش اثرگذار جمهوری اسلامی در شکل‌گیری تحولات اشاره و عنوان کرد: طی چهار دهه گذشته با تضعیف حافظان سنت مواجه هستیم و تضعیف حافظان سنت منجر به این شده که جامعه به سرعت با سنت خداحافظی کند و ما را در وضعیت بی‌ثباتی در سنت‌ها قرار دهد.
وی با اشاره به پرداختن لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی به موضوع شرکت موثر زنان در انتخابات، یادآور شد: این لایحه تحت فشار مذهبیون عقب‌نشینی کرد، اما همین جامعه در جریان پیروزی انقلاب و طی چهل سال گذشته جایگاه ویژه‌ای برای حضور سیاسی و اجتماعی و علمی قشر زن قائل بوده و امروز زنان نقش‌های اساسی را بر عهده دارند.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه کاهش فرزندآوری فرصت‌های عمومی را برای بانوان افزایش داده است، گفت: اگرچه کاهش تعداد فرزندان تعادل جمعیتی را بر هم زده و سن ازدواج را بالا برده است، اما بانوان در مقابل فرصت ادامه تحصیل و اشتغال را پیدا کرده‌اند و زیست اجتماعی آنان نسبت به گذشته بیشتر شده است. به دنبال این زیست اجتماعی هویت‌های مستقل شکل گرفته و انسانی که هویت مستقل یافته هرگز حافظ سنت نخواهد بود و خط‌شکن می‌شود.
راهی جز گفت‌وگو، همکاری، مدارا و گذشت نداریم
فرختار با بیان اینکه قبل از انقلاب 70 درصد جمعیت ایران روستایی بودند، اضافه کرد: امروز تنها 25 درصد جمعیت کشور را روستاییان تشکیل می‌دهند لذا با هجوم روستاییان به شهرها مواجه هستیم. البته روستاییانی که توانایی الحاق به حوزه شهری را ندارند حاشیه‌نشین شده‌اند و حاشیه‌نشین نمی‌تواند حافظ سنت باشد.
معاون فرهنگی جهاددانشگاهی گیلان با اشاره به اقتدار و هژمونی علمای عظام و روحانیت در جریان تحولات تاریخی ایران طی سده اخیر، خاطرنشان کرد: در گذشته ایمان جزء لاینفک شریعت بود، اما امروز دین‌ورزی مردم تغییر کرده و شاهد جدایی ایمان از شریعت به ویژه در جوانان با رویکرد گرایش به عرفان‌های کاذب هستیم.
وی توسعه را یک فرایند طبیعی در جوامع دانست و گفت: همواره تحولات توسعه‌آفرین در جامعه شکل می‌گیرد و لذا به این تحولات باید نگاه مسئله‌محور داشته باشیم؛ نه آسیب‌شناسانه.
این مدرس دانشگاه عصر حاضر را نیازمند تاب‌آوری دانست و متذکر شد: با مسئله شکاف بین نسلی مواجه هستیم و سرعت تحولات، شتاب فاصله بین والدین و فرزندان را بیشتر کرده است لذا نباید انسان را تنها یک شیء ببینیم.
وی با بیان اینکه همه انسان‌ها به دنبال رفاه، رضایتمندی و معنای هستی هستند، اضافه کرد: امروز دانشجویان این سه مولفه را در دانشگاه یافت نمی‌کنند و با بیکاری چند برابری جوانان تحصیلکرده نسبت به افراد دانشگاه نرفته مواجه هستیم.
فرختار بر فهم و کنش مشترک تاکید کرد و یادآور شد: جامعه باید تاب‌آور بوده و قدرت ترمیم داشته باشد تا شکاف‌ها پر شود و هیچ راهی جز گفت‌وگو و همکاری و مدارا و رواداری و صبر و گذشت نداریم.
فرهنگ و مردم‌شناسی تنها راه نجات کشور است
سید هاشم موسوی، رئیس پژوهشکده گیلان‌شناسی دانشگاه گیلان نیز در ادامه، توجه به فرهنگ و مردم‌شناسی را تنها راه نجات کشور در عرصه‌های مختلف سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی دانست و اظهار کرد: مردم‌نگاری شاخص‌ترین روش پژوهش در مردم‌شناسی است.
وی از مجموعه مخاطرات اجتماعی و فرهنگی تعبیر به آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی کرد و افزود: دو واژه «اجتماع» و «فرهنگ» از نگاه مردم‌شناسی مفاهیم متمایز دارد. در واقع زمانی از «اجتماع» استفاده می‌کنیم که تاکید ما بر کنش متقابل است، اما به کار بردن واژه «فرهنگ» بر شیوه‌های اندیشیدن تاکید دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان دانشجو را قلب دانشگاه دانست و اضافه کرد: مفهوم دانشجو با مفهوم جوانی همراه است و جوان شرایط خاص سنی و فکری و روحی و روانی دارد لذا باید مقتضیات این دوره را در نظر بگیریم.
موسوی با بیان اینکه دانشگاه جلوتر از جامعه حرکت می‌کند، متذکر شد: دانشگاه در حوزه آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی نسبت به جامعه عملکرد بهتری دارد و از دانشگاه چنین انتظاری هم می‌رود.
وی حجم بالای دانشجو و مدرک را موجب کاهش کیفی خروجی دانشگاه دانست و خاطرنشان کرد: مسائل اجتماعی و فرهنگی نیازمند تاریخ و جامعه‌شناسی است و لذا باید اصالت و اخلاق را مورد توجه قرار دهیم.
رئیس پژوهشکده گیلان‌شناسی مسائل اجتماعی و فرهنگی را دارای ابعاد ذهنی و عینی دانست و یادآور شد: مسئولان مسائل اجتماعی و فرهنگی را برای جامعه ملموس کنند.
موسوی اضافه کرد: سیاستگذاران فرهنگی و آموزشی باید با بازگشت به اصالت و اخلاق زمینه خروج نسل جوان از ابتذال در همه عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی و سیاسی را فراهم کنند.
امور دانشگاه به دانشگاهیان واگذار شود
رضا علیزاده، عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان نیز، با تاکید بر لزوم بررسی مسائل مربوط به دانشگاه با رویکرد جامعه‌شناسی؛ نه آسیب‌شناسی، یادآور شد: رسالت دانشگاه علم‌آموزی است و باید به تحلیل ساختاری و خرد این جایگاه بپردازیم.
وی فرایند نقد را شامل بیان مسائل و مشکلات، تحلیل آنها و ارائه راهکار دانست و گفت: نقد ذات دانشگاه است، اما هنوز ذات دانشگاه به معنای مدرن آن را قبول نداریم.
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان مدرک‌گرایی را یکی از مشکلات ساختاری نهاد دانشگاه در ایران دانست و تصریح کرد: افزایش حس مهاجرت تحصیلکرده‌ها، عدم امید به آینده و بی‌انگیزگی به واسطه ناکارآمدی ساختاری این نهاد شکل گرفته است.
علیزاده با بیان اینکه سه‌گانه نظام سیاسی، دانشگاه و گروه‌های اجتماعی در افزایش مدرک‌گرایی نقش دارد، گفت: دور شدن از اصالت علم در دانشگاه زیاد شده است و اعتماد به ساختارهای سیاسی و اجتماعی وجود ندارد و امید به آینده در دو سطح فردی و اجتماعی کاهش یافته و با افزایش عافیت‌طلبی مواجه هستیم.
وی با تاکید بر لزوم استقلال دانشگاه از قدرت سیاسی، متذکر شد: سیاست‌زدگی بزرگترین سم برای دانشگاه است. همچنین به شدت نیازمند بازتولید علوم انسانی و واگذاری امور دانشگاه به دانشگاهیان هستیم.
دانشگاه به آینده‌پژوهی نیاز دارد
کاظم فلاحی، مسئول امور پژوهشی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان نیز در این نشست، با بیان اینکه همه جوامع بشری در همه برهه‌های تاریخی با آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی مواجه هستند، تاکید کرد: نمی‌توان هیچ جامعه انسانی پیدا کرد که مبرا از آسیب باشد.
وی افزود: به دنبال انقلاب صنعتی و رشد فزاینده علم و فناوری و صنعت، شاهد انفجار جمعیت، افزایش مهاجرت و تغییرات شگرف در سبک زندگی همچون سست شدن بنیان خانواده و کاهش مهارت‌های فردی و اجتماعی در مواجهه با مسائل بودیم.
این مدرس دانشگاه روان‌شناختی و جامعه‌شناختی فرهنگی و اجتماعی را نیازمند مسئله‌یابی دانست و بیان کرد: از دیدگاه جامعه‌شناختی تغییر و تحول فرهنگی و اجتماعی در حوزه مسئله فرهنگی و اجتماعی جای می‌گیرد، در حالی که آسیب رفتارهای نابه‌هنجار مغایر با عرف تلقی می‌شود.
فلاحی با اشاره به درهم تنیدگی مسائل اجتماعی و فرهنگی، اضافه کرد: متاسفانه جامعه توانایی ایجاد رابطه و معنا را ندارد که به واسطه عدم گفت‌وگو ایجاد شده است. بررسی مسائل اجتماعی و فرهنگی دانشجویان از جمله مهاجرت، افت تحصیلی، بی‌بندوباری نسبت به هنجارها و... باید با گفت‌وگو انجام شود.
وی با بیان اینکه دانشجو تحت تاثیر سه عامل فرد، خانواده و جامعه است، تصریح کرد: باید تقابل سنت و مدرنیته را از بین ببریم و یک دانشجوی مطالبه‌گر به یک دانشجوی مشارکت‌کننده تبدیل شود تا گسست فرهنگی و اجتماعی نداشته باشیم. امروز دانشگاه‌ها نیازمند جایگزینی تفکر پویا و دینامیک به جای تفکر ایستاست.
مسئول امور پژوهشی ارشاد اسلامی گیلان دانشگاه را نیازمند آینده‌پژوهی دانست که از رهگذر گفت‌وگو و دیالوگ میسر می‌شود و اضافه کرد: در گفت‌وگو باید از اسلوب و روش‌های منطقی پیروی کنیم تا منجر به خرد جمعی شود.
ماموریت دانشگاه تربیت نیروی انسانی در خدمت جامعه باشد
جواد نظری‌مقدم، عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان نیز، جامعه را مجموعه‌ای از عناصر انسانی منسجم و به هم متصل دانست و اظهار کرد: هر چیزی که این انسجام و اتصال را بر هم بزند یک آسیب است. امروز دانشگاه ما از حیث آموزشی و فرهنگی دچار آسیب شده، زیرا نیروی انسانی خروجی از دانشگاه با جامعه احساس بیگانگی دارد.
وی دانشگاه را موتور محرک جامعه دانست و ادامه داد: دانشگاه یک نهاد آموزشی است و خودش را جدا از جامعه می‌داند و به دنبال تغییر مسیر حرکت جامعه است لذا دانشگاه هر چیز جدید و تازه‌ای را می‌پذیرد و سنت‌ها را زشت و عقب‌مانده می‌داند. این در حالی است که هرچقدر سنت‌ها پررنگ‌تر باشد آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی کمتر می‌شود.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه رویکرد ضد سنت دانشگاه با انسجام اجتماعی و فرهنگی مقابله می‌کند، گفت: ماموریت دانشگاه باید تربیت نیروی انسانی در خدمت جامعه باشد و اقشار مختلف جامعه که امروز با آنان مواجه هستیم، خروجی دانشگاه هستند.
نظری‌مقدم با اشاره به وجود حس ناامیدی نسبت به آینده در دانشجویان، عنوان کرد: دانشگاه نباید موجب سنت‌زدایی و ایرانی‌زدایی شود. این در حالی است که سنت‌ها نسل به نسل منتقل می‌شوند و در دل سنت بازآفرینی وجود دارد.
وی با بیان اینکه دانشگاه باید هویت ایرانی خود را پیدا کند و از ایرانی‌زدایی دور شود، خاطرنشان کرد: مبارزه با سنت باید از ساختار سیاسی برود و نخبگان ضد تاریخ و ضد جغرافیای ایران عمل نکنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان با تاکید بر لزوم گزینش و احیای مجدد عناصر هویتی، متذکر شد: از دل تاریخ و سنت راهکارهای اجتماعی و فرهنگی بیرون می‌آید لذا باید درک مشترک و قدرت تحمل نظرات مخالف را داشته باشیم.
اهالی قدرت و خانواده‌ها را به گفت‌وگو فرابخوانیم
علی یعقوبی، مدیر انجمن جامعه‌شناسی ایران در دانشگاه گیلان نیز در پایان، خشونت و اعتیاد را از جمله آسیب‌های اجتماعی دانست و گفت: در سیستم دانشگاه با آسیب‌های اجتماعی کمتری مواجه هستیم.
وی با بیان اینکه آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی در طی یک فرایند شکل می‌گیرد، گفت: عدم تعهدپذیری، بی‌مسئولیتی، مصرف دخانیات، گرایش به مصرف الکل، حس مهاجرت، دل‌زدگی، یکنواختی، بدبینی و ناامیدی در دانشجویان مشاهده می‌شود که می‌تواند جنبه‌های اقتصادی، فرسایش اخلاقی، ضعف‌های فرهنگی و... داشته باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان با اشاره به افزایش خودمحوری در جامعه امروز، یادآور شد: بشر تاریخ‌مند بوده و همواره خودش را اصلاح می‌کند و اگر مرتکب خطایی در روند فرهنگی و اجتماعی شود، باز می‌گردد و درصدد جبران آن برمی‌آید لذا باید به جامعه به ویژه جوانان امیدوار باشیم.
وی با بیان اینکه باید اهالی قدرت و خانواده‌ها را به گفت‌وگو فرابخوانیم، خاطرنشان کرد: گفت‌وگو نیازمند تحمل و تاب‌آوری است تا بتوانیم خسارت‌های مادی و معنوی ناشی از آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی را احصا و برطرف کنیم.
انتهای پیام
