بررسی نسبت فتوحات و مشروعیت خلفای راشدین در فصلنامه «تاریخ و تمدن اسلامی»

به گزارش ایکنا؛ بیست و نهمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «تاریخ و تمدن اسلامی» به صاحب‌امتیازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات و مدیرمسئولی هادی عالم‌زاده منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «فتوحات و مشروعیت خلفای راشدین»، «پزشکان غیرمسلمان در دربارهای اسلامی دوره میانه»، «خوانشی نو از کتاب الفروق حکیم ترمذی»، «بررسی بینش و نگرش سیره نگاری دیلمی در غرر الاخبار و درر الآثار فی مناقب ابی الائمه الاطهار(ع)»، ««خاتمه» روضه الصفا(تالیف سده نهم): بحثی در باب مولف و محتوای آن»، «تصوف در صورت‌بندی گفتمانی رساله رد صوفیه»، «ملاحظاتی در تصحیح مخطوطات کهن قرآنی برمبنای شیوه کارل لاخمان در تصحیح متون».

فتوحات و مشروعیت خلفای راشدین

در چکیده مقاله «فتوحات و مشروعیت خلفای راشدین» می‌خوانیم: «مشروعیت خلفای نخستین با توجه به عدم اجماع امت بر آنها و وجود رقبای قوی با تردیدهای جدی مواجه بود. از سوی دیگر اولین اقدام ابوبکر پس از رهایی از مشکل مرتدین به راه انداختن فتوحات بود که ثروت و رفاه زیادی در پی داشت. به نظر می رسد ارتباط وثیقی میان راه اندازی فتوحات و کسب وجهه برای خلفا وجود داشته باشد. در این پژوهش نخست نقش فتوحات در مشروعیت بخشی به حکومت سه خلیفه نخست بررسی شده و سپس از تعطیل آن در زمان خلافت امام علی(ع) و تاثیر آن در بروز مشکلات حکومتی سخن به میان آمده است. یافته های این پژوهش حاکی از آنست که فواید مادی بسیار غنایم حاصل از فتوحات، نقش عمده ای در جلب رضایت اعراب از حکومت خلفا داشته، ولی از هنگامی که غنایم تنها به خویشان عثمان رسید و سپس فتوحات در زمان خلافت امام علی(ع) تعطیل شد، مشکلات و مسائل حکومتی روزافزون گشت.»

تصوف در صورت‌بندی گفتمانی رساله رد صوفیه

در طلیعه مقاله «تصوف در صورت‌بندی گفتمانی رساله رد صوفیه» آمده است: «هم‌زمان با عزم پادشاهان صفویه بر حاشیه رانی و کوتاه کردن دست صوفیان قزلباش از دستیابی به قدرت و تنفیذ شریعت به مثابه ابزار کسب مشروعیت، متون ردیه برخی فقیهان بر ضد تصوف نیز در نیمه دوم عصر صفوی رشد قابل توجهی یافت. یکی از فقیهان اخباری اثرگذار این عرصه ملا محمدطاهر قمی است که با نگارش رسائل متعددی در مخالفت با تصوف، حکمت و فلسفه از پرکارترین ردیه‌نویسان این برهه زمانی محسوب می‌شود. این مقاله با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی و با بهره جستن از الگوی تحلیل لاکلاو موفه در پی واکاوی گزاره‌های زبانی و آشکارسازی ساخت‌های گفتمان‌مدار یکی از این متون جنجال برانگیز یعنی رساله رد صوفیه برآمده است. دستاوردهای مقاله حاکیست که مولف از منظر دال برتر گفتمان خود، یعنی تشیع و شریعت اسلام به ستیزه با گفتمان رقیب که حول دال مرکزی طریقت و حقیقت دین نظم یافته، برآمده و بر این اساس با سوء تشخیص و تقلیل معنایی عناصر گفتمان غیرخودی، تصوف را بی‌بهره از اسلام و در بعضی مواقع برآمده از تسنن معرفی می‌نماید. این وانمایی‌ها و شدت یافتن غیریت‌سازی میان دو گفتمان تاثیر بسزایی در دخالت های هژمونیک بعدی خصوصا در دوره قاجاریه داشت. هژمونی با ابزار زور، قطعیت و عدم ابهام در منازعات را به گفتمان صوفی ستیزان هدیه داد. بر اثر این مداخله به طور رسمی تصوف و قرائت های باطنی از دین در گفتمان عامه به حاشیه رانده شد و گفتمان ظاهرگرایانه گفتمان غالب فهم دینی جامعه واقع گشت.»