بررسی دیدگاه اشاعره و ابن عربی در مسئله خلق مدام در دوفصلنامه «پژوهشنامه کلام»

به گزارش ایکنا؛ دهمین شماره دوفصلنامه علمی پژوهشی «پژوهشنامه کلام» به صاحب‌امتیازی جامعةالمصطفی العالمیه و مدیرمسئولی حسنعلی اخلاقی امیری منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «بررسی دیدگاه اشاعره و ابن عربی در مسئله خلق مدام»، «نقد استدلال‌های فخر رازی در اثبات جبری بودن افعال انسان در کتاب المطالب العالیه»، «نقد و بررسی قاعده «وجوب سکوت در قبال مشاجرات صحابه»»، «تحلیل انتقادی، مقایسه‌ای مواجهه اهل سنت و ابن‌تیمیه با فضایل فاطمه زهرا(س)»، «نقدی بر مقاله «نقد مستندات قرآنی و روایی چلّه‌نشینی»»، «بررسی میزان صحت انتساب غلوّ در احادیث کتاب «بصائر الدرجات»»، «نقد دیدگاه ابن تیمیه در باب تقیه».

بررسی دیدگاه اشاعره و ابن عربی در مسئله خلق مدام

در چکیده مقاله «بررسی دیدگاه اشاعره و ابن عربی در مسئله خلق مدام» می‌خوانیم: «رابطه خدا و مخلوقات یکی از مهم‌ترین مسائلی است که همه متفکران در عالم اسلامی با آن مواجه و در صدد تبیین آن بوده‌اند. اندیشه «خلق جدید» از بارورترین اندیشه‌های ابن‌عربی در این زمینه است. خلق جدید که بر پایه اندیشه تجلی تکرارناپذیر حق تعالی استوار شده، با نظریه «ذره‌گرایی» اشاعره در قلمرو کلام اسلامی، مشابهت دارد. ابن‌عربی با نظریۀ «خلق مدام» بیان می‌دارد که هیچ چیز ثابت و راکد نیست و جهان با همه وجود در تب و تاب به سر می‌برد و در هر لحظه، از رنگی به رنگی دیگر منتقل می‌شود و در نهایت به مصدر اولیه وجود واحد می‌رسد. ابن‌عربی ضمن بهره‌مندی از منابع قرآنی توانسته است با بیان نواقص و کاستی‌های نظریه اشاعره و نقد دیدگاه آنها برای نظریه خلق جدید، جایگاهی ویژه و پر اهمیت در عرفان نظری بیابد. در این مقاله ضمن تقریر نظری از مبحث خلق جدید و بیان مبانی و نتایج آن، به مقایسه آن با نظریه اشاعره به شیوه توصیفی، مقایسه‌ای پرداخته شده است.»

نقد استدلال‌های فخر رازی در اثبات جبری بودن افعال انسان

در طلیعه مقاله «نقد استدلال‌های فخر رازی در اثبات جبری بودن افعال انسان در کتاب المطالب العالیه» آمده است: «خالق بودن خداوند نسبت به همه مخلوقات از جمله افعال اختیاری انسان سبب پیدایش یکی از مهم‌ترین مجادلات کلامی در عالم اسلام شده است، به گونه‌ای که معتزله جهت اثبات اختیار انسانی، تعلق اراده الهی به افعال انسانی را منکر شدند و در مقابل، اشاعره اختیار انسانی را نفی نموده و به جبر گرایش یافتند. فخر رازی یکی از مهم‌ترین متفکران مکتب اشعری در یکی از برجسته‌ترین کتاب‌ای کلامی خویش یعنی المطالب العالیه استدلال‌های متعددی در اثبات جبری بودن افعال انسانی اقامه می‌نماید و در این کتاب گرایش خویش را به نظریه جبر و استدلالی نمودن آن کاملاً نشان می‌دهد. بدین جهت در پژوهش حاضر استدلال‌های عقلانی او بررسی و نقد شده است و اثبات شده که این استدلال‌ها از جهات گوناگون دچار مغالطه‌اند.»