یک استاد دانشگاه:
هنر سفارشی صرفاً عامل تجلی هنر متعالی نیست
گروه هنر ــ علیرضا هاشمی‌نژاد، استاد خوشنویس، تأکید کرد: هنر سفارشی صرفاً سبب تجلی هنر فاخر نمی‌شود و برای شکل‌گیری هنر متعالی نیازمند آنیم که اجازه دهیم هنرمند مسیر خودش را پیش گیرد و فقط به هدایت استعداد‌ها بسنده کنیم.
علیرضا هاشمی‌نژاد، استاد دانشگاه و خوشنویس، در گفت‌و‌گو با ایکنا اظهار کرد: اگر بخواهیم هنر را با عناوینی چون هنر متعالی، مطلوب، فاخر و... ارزیابی کنیم باید آن را متناسب با فرهنگ خودمان معنا کنیم. هنر متعالی با این رویکرد دربردارنده ارزش‌های دینی و بومی است. هر اثر هنری به واسطه پرداختن به آموزه‌های اسلامی عنوان فاخر به خود نمی‌گیرد. مثلاً در خوشنویسی صرف نگارش آیه‌ای از قرآن سبب مطلوبیت آن نمی‌شود، زیرا در کنار معنا کیفیت را هم باید در نظر گرفت.
وی افزود: تلفیق خوشنویسی با سایر اشکال هنری هم توانسته است سبب اعتلای این هنر شود. برای مثال آثار خوشنویسی طلاکوب زیبایی بیشتری به اثر می‌دهند. البته برخی به این رویه ایراداتی دارند و بیان می‌کنند که قرآن را نباید با تجمل عرضه کرد اما نمی‌توان از این مقوله غافل شد، زیرا در تمام دنیا سعی می‌شود مفاهیم ارزشمند را به زیبا‌ترین شکل بیان کنند. طلاکوبی هم به قبل از اسلام بازمی‌گردد و نمی‌توان این هنر را به دوره اسلامی مربوط دانست.
وی افزود: تلفیق خوشنویسی با سایر اشکال هنری هم توانسته است سبب اعتلای این هنر شود. برای مثال آثار خوشنویسی طلاکوب زیبایی بیشتری به اثر می‌دهند. البته برخی به این رویه ایراداتی دارند و بیان می‌کنند که قرآن را نباید با تجمل عرضه کرد اما نمی‌توان از این مقوله غافل شد، زیرا در تمام دنیا سعی می‌شود مفاهیم ارزشمند را به زیبا‌ترین شکل بیان کنند. طلاکوبی هم به قبل از اسلام بازمی‌گردد و نمی‌توان این هنر را به دوره اسلامی مربوط دانست.
هنر متعالی با این رویکرد در بردارنده، ارزش‌های دینی و بومی است. هر اثر هنری به واسطه پرداختن به آموزه‌های اسلامی عنوان فاخر به خود نمی‌گیرد. مثلاً در خوشنویسی صرف نگارش آیه‌ای از قرآن سبب مطلوبیت آن نمی‌شود، زیرا در کنار معنا کیفیت را هم باید در نظر گرفت
استاد دانشکده هنر معماری صبا در پاسخ به این سؤال که آیا هنر متعالی صرفاً در دانشگاه رشد و نمو پیدا می‌کند یا در جامعه می‌تواند بالندگی داشته باشد، اظهار کرد: اول باید ملاک‌های هنر مطلوب را تعیین کرد، چون هر تعریفی شرایط خاص خود را دارد،اما چون بحث ما به هنر اسلامی مربوط می‌شود به نظرم جامعه خود پرورش‌دهنده هنر متعالی است. همچنین بر مبنای این دیدگاه، همان اندازه «واسیلی کاندینسکی» را هنرمند می‌دانم که ممکن است یک هنرمند دوره تیموری را واجد این عنوان بدانم. به همین دلیل آنچه در متن جامعه رخ می‌دهد سبب شکل‌گیری هنر متعالی می‌شود.
کارشناس امور هنری و آموزش دانشکده هنر و معماری درباره اینکه رواج نمایشگاه‌ها هنر متعالی را به سمت بازاری شدن سوق می‌دهد، گفت: بیش از هر موضوعی درک عمومی جامعه اهمیت دارد، زیرا شکل ارائه هنر در مقایسه با گذشته تغییر اساسی پیدا کرده است. برای مثال در قرون پیش هنر برای اینکه ماندگار و محفوظ باشد، در محضر حاکمان عرضه و نگهداری می‌شد، اما این مسئله چیزی از ارزش‌های آن کم نمی‌کرد، در حالی که امروز نمایشگاه‌ها آثار را نگهداری و عرضه می‌کنند. برای همین در هر جا و مکانی ممکن است هنر تجاری وجود داشته باشد.
حمله غیرمنصفانه به هنر تجاری صحیح نیست
مدرس انجمن خوشنویسان یادآور شد: به نظرم حمله غیرمنصفانه به هنر تجاری هم صحیح نیست، زیرا هنر بازاری هم برای مخاطبان خاص خودش زیبایی‌های ظاهری دارد که موجب لذت بصری می‌شود، هرچند ارزش‌های کیفی آن با هنر متعالی قابل مقایسه نیست، ولی وجود این شکل هنری نیز برای برخی مخاطبان ضروری است، چون تأثیر حداقلی آن این است که مخاطبان را به هنر نزدیک می‌کند و همین نزدیکی در آینده آنان را به سمت هنر متعالی سوق دهد.
وی تأکید کرد: برای دستیابی به هنر متعالی نباید هنرمند را به این سمت‌وسو سوق داد، زیرا خاستگاه هنر جامعه است. پس اگر بتوان سطح سلیقه جامعه را بالا برد، هنر نیز به خودی خود به سمت متعالی شدن حرکت می‌کند. در سایر اشکال هنری نیز همین شرایط وجود دارد، مثلاً سینما نیاز‌های جامعه را به سمت ساخت آثار هنری یا مبتذل سوق می‌دهد و اگر وضعیت متناسب باشد هر هنرمندی دوست دارد اثر فاخری خلق کند.
مدرس انجمن خوشنویسان یادآور شد: به نظرم حمله غیرمنصفانه به هنر تجاری هم صحیح نیست، زیرا هنر بازاری هم برای مخاطبان خاص خودش زیبایی‌های ظاهری دارد که موجب لذت بصری می‌شود، هرچند ارزش‌های کیفی آن با هنر متعالی قابل مقایسه نیست، ولی وجود این شکل هنری نیز برای برخی مخاطبان ضروری است، چون تأثیر حداقلی آن این است که مخاطبان را به هنر نزدیک می‌کند و همین نزدیکی در آینده آنان را به سمت هنر متعالی سوق دهد.
وی تأکید کرد: برای دستیابی به هنر متعالی نباید هنرمند را به این سمت‌وسو سوق داد، زیرا خاستگاه هنر جامعه است. پس اگر بتوان سطح سلیقه جامعه را بالا برد، هنر نیز به خودی خود به سمت متعالی شدن حرکت می‌کند. در سایر اشکال هنری نیز همین شرایط وجود دارد، مثلاً سینما نیاز‌های جامعه را به سمت ساخت آثار هنری یا مبتذل سوق می‌دهد و اگر وضعیت متناسب باشد هر هنرمندی دوست دارد اثر فاخری خلق کند.
قبل از مدرنیته هنر در اختیار نهاد‌های حکومتی بود
هاشمی‌نژاد درباره نقش دولت‌ها در اعتلای هنر اظهار کرد: نگاهی به تاریخ سبب می‌شود که دریابید قبل از مدرنیته هنر در اختیار نهاد‌های حکومتی بود. در زمان حال این امر به شکلی دیگر مرسوم شده است. اما جریانات حکومتی چندان در جهت هنر متعالی حرکت نمی‌کنند، زیرا تأکید بر یک شکل از هنر است که مانع ورود اندیشه‌های جدید به این عرصه می‌شود. همین عامل هم سبب رشد آثار سفارشی خواهد شد.
جدا از نهاد‌های حکومتی در قرن حاضر اسپانسر‌ها هم، درست به اندازه صاحبان قدرت دارای نفوذ‌اند، زیرا سرمایه‌گذاری است که جریان‌سازی می‌کند، البته اسپانسر در برخی مواقع ممکن است موجب خلق آثار باشکوهی شود و در تاریخ نمونه‌های آن بسیار است، اما در زمان حال این سفارش‌ها کمتر در راستای اعتلای هنری است، ولی باز هم ریشه این اسپانسر‌ها به جامعه بر میگرددوی تأکید کرد: جدا از نهاد‌های حکومتی، در قرن حاضر اسپانسر‌ها هم درست به اندازه صاحبان قدرت نفوذ دارند، زیرا سرمایه‌گذاری جریان‌سازی می‌کند. البته اسپانسر در برخی مواقع ممکن است موجب خلق آثار باشکوهی شود و در تاریخ نمونه‌های آن بسیار است، اما در زمان حال این سفارش‌ها کمتر در راستای اعتلای هنر است، ولی باز هم ریشه این اسپانسر‌ها به جامعه برمی‌گردد. این روابط زنجیروار یک چرخه را به وجود می‌آورند، اما در هر صورت بطن جامعه اولین حلقه این زنجیره است.
این مدرس خوشنویسی در پایان تأکید کرد: اگر امروز هنر نتوانسته به اندازه انتظاراتمان پرفروغ دیده شود، باید به هنرمند اجازه دهیم که مسیر خود را پیش گیرد و به جای روی آوردن به سفارش، با هدایت‌گری هنر را به سمت تعالی سوق دهیم.
گفت‌و‌گو از داوود کنشلو
انتهای پیام 
