سلامت معنوی انسان در گرو تحقق ظرفیت‌های اوست
گروه سلامت ــ عضو هیئت علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) در سومین کنگره نماز، سلامت روان و نشاط معنوی گفت: اگر بالاترین حد ظرفیت آدمی تحقق پیدا کرد، فرد به سلامت کامل معنوی دست می‌یابد.
به گزارش ایکنا؛ سومین کنگره نماز، سلامت روان و نشاط معنوی، امروز سه‌شنبه، ۱۲ آذرماه در دو نوبت صبح و بعدازظهر و با ارائه مقالات و سخنرانی‌های مرتبط با حوزه نماز و سلامت روان برگزار شد. شماری از مقالات ارائه شده در این کنگره از سوی اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها را در ادامه می‌خوانید.
خودفراموشی و یاد خدا در قیام نماز
محمدرضا حسن‌زاده توکلی، عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث، با ارائه مقاله‌ای با عنوان «روانشناسی نماز؛ بایسته‌ها و دانسته‌ها» و با بیان اینکه خدابینی در نماز پررنگ است، گفت: چارچوب ایمانی فرد نمازگزار قوی‌تر است. در مبانی دینی ما خودفراموشی به‌مثابه خدافراموشی است. در مقابل نیز وقتی خدا فراموش شود، خودی که در چارچوب ایمان قرار دارد، فراموش می‌شود.
وی در ادامه به طرح جزییاتی پیرامون خدابینی و شناسایی فرایند آن پرداخت و افزود: ساختار الفاظ استعمال شده در نماز و نوع گفتار آنها متفاوت است. در تمامی الفاظی که هنگام ایستادن قرائت می‌شود، از خداوند صحبت می‌شود، بدون آنکه از خود سخنی به میان بیاوریم. به نوعی در قیام نماز خود فراموشی رخ می‌دهد. حرف اصلی در این بخش، درباره خداوند است و در ادامه برای اینکه اثبات کنیم و بگوییم کسی نیستیم، فروتنانه و به خاک می‌افتیم و از خدا سخن می‌گوییم.
خدابینی بدون خود
حسن‌زاده با بیان اینکه در رکوع و سجود نماز پای خود را البته به عنوان موجودی وابسته به‌میان می‌آوریم، گفت: در قیام خدابینی بدون خود را داریم، اما وقتی منیت از بین رفت، به خدابینی حامی خود می‌رسیم؛ «سُبْحانَ رَبِّی العَظِیمِ وَبِحَمْدِهِ». در پایان نماز به جایی می‌رسیم که از خود حرف می‌زنیم؛ خودی که خدابین است؛ «أَشْهَدُ أَن لَّا إِلَٰهَ إِلَّإ الله». خودفراموشی در قیام نماز موقتی است و سپس به خود می‌آییم و این به خود آمدن در حالتی است که خدا را دائما می‌بینیم. خدابینی بدون خود و خدابینی حامی خود فرایندی است که به طور مستمر در سراسر نماز تکرار می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث در ادامه با طرح این پرسش که قرار است در نماز چه اتفاقی بیفتد و انتظاری که از نماز داریم، چیست؟، افزود: با توجه به ماهیت نماز، لازم است که در معرفی نماز به نسل‌های بعدی به آنها بگوییم نماز چیست و چه آثاری دارد. این رویکرد مؤثرتر از امر کردن آنها به ادای تکلیفی الهی است. در ساخت بسته‌های آموزشی می‌توانیم به این توجه کنیم که در نماز چه اتفاقی می‌افتد و چطور این فرایند منجر به رسیدن به آرامش روانی می‌شود.
عافیت، صحت و سلامت
در ادامه برگزاری این کنگره، حجت‌الاسلام ابوالفضل ساجدی، عضو هیئت علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، به ارائه بحثی با موضوع نماز و سلامت اجتماعی پرداخت و اظهار کرد: امروزه سلامت معنوی جزء جدایی‌ناپذیر سلامت عنوان می‌شود. در روایات هر سه واژه عافیت، صحت و سلامت به کار رفته است. پناه بردن به خدا یکی از مصادیق سلامت است؛ «يَرْزُقُهُ اَللَّهُ اَلسَّلاَمَةَ فِي اَلدِّيْن». نگاه اسلام به مسئله سلامت، مرتبه بالاتری از سلامت جسم است. وقتی انسان مؤمن در جستجوی سلامت است، سلامت معنوی را در اولویت خود قرار می‌دهد. در فضای خانواده اسلامی سلامت چنین مفهومی دارد.
وی با تأکید بر اینکه معنویت از معنا ریشه می‌گیرد، افزود: معنا ناظر به لایه پنهان چیزی است. لفظ ظاهر و معنا در پس لفظ پنهان است. تقابل لفظ و معنا در زبان فارسی هم همین‌گونه است. سلامت معنوی در معنا یعنی کارکردی که از انسان انتظار می‌رود تحقق پیدا کند و اگر تحقق پیدا کرد، این فرد انسانی دارای سلامت است. انسان موجودی قابل تغییر است، اگر چه این تغییر مستلزم روش و الگویی است. انسان دارای ساحتی غیرمادی است که این ساحت، سازمان و محاسبات خاص خود را دارد. این ساحت همچنین دارای ظرفیت‌هایی است. اگرچه در این جهان هرگونه تغییر و تحولی در این ساحت در پیوند با جسم مادی رخ می‌دهد. اگر بالاترین حد ظرفیت آدمی تحقق پیدا کرد، این فرد سلامت کامل معنوی دارد. در رأس، انبیا و پیامبر(ص) قرار دارند.
به گفته این محقق، سلامت معنوی وضعیتی است که در آن وضعیت بینش و گرایش و رفتارهای فردی و اجتماعی انسان در مسیر بالاترین کمال ممکن مورد انتظار از او حرکت می‌کند و آن ساحت قرب وجودی به خداوند است. خانواده سالم، خانواده‌ای است که وقتی پا در آن خانه می‌گذارید، خداوند اهم امور است. اگر انسان در این مسیر حرکت کرد، به سمت سلامت معنوی می‌رود. از مهمترین کارکردهای نماز این است که دنیا را از اهم امورات انسان بودن خارج می‌کند.
راه حل کشاکش‌های معنوی
جعفر بوالهری، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز در سخنانی درباره سلامت و آشفتگی معنوی اظهار کرد: کسی که دچار کشاکش معنوی است، سوالات متعددی برای او مطرح مش‌شود حول تردیدهایی مانند اینکه آیا خدایی هست؟ خدا پس از مرگ با من خواهد بود؟ و ... . کسانی که دچار آشفتگی معنوی هستند، پس از روبرو شدن با چالش‌های بزرگ در زندگی مانند بیماری، سوگ، قطع رابطه و ... گرفتار کشاکش‌های معنوی خواهند شد. این افراد باید تحت درمان معنوی روان‌درمانگران قرار بگیرند.
وی گفت: در مورد فردی که اعتقاد کمتری به تداخل ابعاد معنوی و جسمانی انسان دارند، نمی‌توان گفت این فرد باور خوبی دارد، به‌تبع آن از سلامت معنوی خوبی برخوردار نخواهد بود.
اعظم نوفرستی، عضو هیئت علمی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران نیز دیگر سخنران و ارائه‌دهنده بحث پیرامون نماز و نشاط معنوی در سومین کنگره نماز، سلامت روان و نشاط معنوی بود. وی با بیان اینکه در روایتی از ائمه معصومین(ع) آمده است که اوقات روز را باید در چهار بخش تقسیم کرد و به مناجات، کسب روزی حلال، تعامل با خانواده و اطرافیان و کسب لذت‌های حلال اختصاص داد، بیان کرد: بهزیستی چیزی بیشتر از یک هدف مهم یا حالت‌های خلقی لذت‌بخش است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد بهزیستی با پیامدهای مطلوب زندگی مانند سلامتی و طول عمر، افزایش درآمد و موفقیت، شغل بهتر و روابط اجتماعی بهتر و آسیب‌های روانشناختی کمتر، رابطه دارد. به همین دلیل بسیاری از کشورها خود را ملزم کرده‌اند که شاخص بهزیستی را برای مردم خود تعریف کنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه در ادامه گفت: نشاطی که از فعالیت معنوی حاصل می‌شود و به بهزیستی منجر می‌شود، با فعالیت‌های خوشایند و لذت‌بخشی مانند ورزش کردن متفاوت است. نماز نوعی ارتباط با قدرت برتر است و این عمل، احساس معنا و اعتماد به نفس و خوش‌بینی به آینده ایجاد می‌کند. مدل اقامه نماز در ساعات خاص، نوعی تمرین ذهن‌آگاهی است که به کاهش اضطراب‌های افراد می‌انجامد. وقتی فرد دچار مشکلی در زندگی می‌شود، مانند اینکه عزیزی را از دست می‌دهد، عوامل مادی نمی‌توانند فرد را در مقابله به قدرکافی یاری کنند، اما نماز این قابلیت را دارد.
انتهای پیام
