نگاهی به مشهورات بی‌اعتبار در تاریخ و حدیث/ نگاه سندی یا محتوای صرف خطاست
گروه ادب ــ نویسنده کتاب «مشهورات بی‌اعتبار در تاریخ و حدیث» معتقد است که نگاه سندی صِرف بدون نگاه به محتوای روایت و قرائن آن در منابع و نگاه محتوایی صِرف بدون نظر به سند و نقد رجالی هر دو خطاست و آفات متعددی را در پی دارد.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ کتاب «مشهورات بی‌اعتبار در تاریخ و حدیث» نوشته مهدی سیمایی در پنج فصل با عناوین روش ارزیابی و فهم حدیث، روایات تفسیری، اعتقادی، تاریخی و روایات عاشورا منتشر شده است.
در مقدمه این کتاب آمده است؛ برای همه آشنایان با فرهنگ شیعه روشن است که هیچ یک از حافظان و حاملان حدیث، دعوی قطعیت صدور تمام احادیث منقول و مکتوب در مجامع حدیثی خود را نکرده و راه را برای ارزیابی و اعتبارسنجی خبرگان حدیث و روایت بازگذاشته‌اند. همچنین روشن است که حتی به فرض صحت انتساب حدیثی به معصومان، گاه فهم آن نیاز به بررسی دقیق دارد و باید با به‌کارگیری علوم و فنون مختلف آن را مطلق، مقید یا محدود به شرایط زمانی و مکانی خاص و مانند آن معنا و تفسیر کرد.
حفظ میراث مکتوب شیعه
حفظ میراث مکتوب شیعه و جلوگیری از نابود شدن منابع و دفاتر روایی بدون دست بردن در روایات و محتوای موجود در هر منبع و بدون اعمال سلیقه و نظر شخصی برای استفاده آیندگان، آن هم در زمانه سختی که شیعه گذرانده است، خدمت بزرگ بزرگانی، چون مجلس است که سبب جاودانگی او در تاریخ تشیع شده و کسی را یارای توهین یا تنقیص آن بزرگ و کار بزرگ او نیست.
پالایش میراث حدیثی سنت دیرینه و پرافتخار تشیع بوده و از وجوه متمایزکننده شیعه از اهل سنت بوده است، امری که عالمان شیعی از شیخ مفید، شیخ صدوق و سیدمرتضی تا محدث نوری و علامه شعرانی بدان پرداخته‌اند و گاه به دلیل اختلاف نظرهایی، آرای یکدیگر را نیز نقد کرده‌اند. عالمان پس از مجلسی نیز به نقد و تمییز روایات سره از ناسره در منابع و جوامع روایی از جمله روایات موجود در کتب اربعه و بحارالانوار پرداخته‌اند.
وظایف علما پالودن منابع بی‌اعتبار است
یکی از وظایف عالمان دین، پالودن منابع حدیثی شیعه از روایاتی است که به جهتی بی‌اعتبارند و نباید مستند عقیده یا رفتار قرار گیرند؛ مثلاً از آن جهت که حدیث مزبور سابقه‌ای در منابع کهن نداشته و با تأخیری چند صد ساله وارد متون کلامی یا تاریخی شده است، یا محتوایی خرافی، غالیانه و انحرافی یا مغایر با اصول قطعی عقلی، کلامی و الهیاتی دارد.
نویسنده در بخشی از این کتاب می‌نویسد: امروز از آنجا که برخی عامدانه یا ناشیانه با دستاویز قرار دادن روایات خرافی و ضعیف سعی در بی‌اعتبار جلوه دادن تمام مجموعه‌های حدیثی گران‌بهای شیعه دارند، ضرورت نقد حدیث از سوی آشنایان با علوم اهل بیت(ع) دوچندان شده است. اگر اینان در اقدام خود توفیق یابند، نه فقط جامعه اسلامی که بشریت از گنجینه عظیمی از معارف ناب الهی محروم خواهد شد.
روایات خدشه‌دار سبب مغالطه ذهنی فعالان فکر دینی می‌شود
وی می‌افزاید: وجود روایات خدشه‌دار سندی یا محتوایی حتی سبب مغالطه ذهنی برخی از فعالان عرصه فکر دینی شده و باعث شده این عده اعتبار حدیث را به کلی منکر شوند و به قرآن‌بسندگی روی آورند و با کمال تأسف شعار منسوخ «حسبنا کتاب الله» را دوباره سردهند. بنابه دلایلی که بیان شد، تحلیل و ارزیابی میراث حدیثی در روزگار ما تبدیل به رسالتی کلامی و از وظایف نخستین عالمان دین برای حفظ خلوص تشیع از باور‌های خرافی، مطالب بی‌سند و غیرمستند شده است. عالمان شیعه از ابتدا در کتب خود به وجود احادیث جعلی اشاره کرده‌اند و به نقد روایات نیز پرداخته‌اند، اگر چه اثر مستقلی درباره روایات جعلی نداشته‌اند. در این زمره می‌توان از قدما به شیخ صدوق، شیخ مفید، سید مرتضی، شیخ طوسی و از متأخرین به علامه طباطبایی، امام خمینی(ره) و آیت الله خویی اشاره کرد. اما کمتر از صد سال قبل، تحقیقات و تألیفاتی در بین شیعیان درباره روایات جعلی و نقد احادیث منتشر شد.
یادآور می‌شود؛ نویسنده در فصل اول به توضیح کلیاتی در علوم حدیث و بیان روش ارزیابی و اعتبارسنجی احادیث پرداخته است. در فصل دوم برخی از احادیث موجود در کتب تفسیری و روایاتی که به تفسیر و تطبیق آیات قرآن می‌پردازند، نقد و بررسی شده است. فصل سوم اختصاص به احادیث اعتقادی دارد. مراد از روایات اعتقادی در اینجا هر روایتی است که به شکلی متضمن یک عقیده یا باور است، نه صرفاً روایات کلامی. در فصل چهارم به نقد روایات تاریخی پرداخته است، روایاتی که داستانی را به امامان(ع) نسبت می‌دهند یا سیره‌ای را از ایشان نقل می‌کنند. فصل پنجم درباره روایات عاشوراست. روایات عاشورا نیز جزء روایات تاریخی هستند، اما به جهت اهمیت عاشورا و مقتل امام حسین(ع)، نویسنده فصل جداگانه‌ای به آن اختصاص داده است.
روش نگارنده در ارزیابی روایات، روش متداول و مقبول غالب عالمان شیعی در طول تاریخ بوده است، یعنی بررسی سند و محتوا به صورت توأمان و بررسی پیشینه روایت در منابع حدیثی و تاریخی. همانطور که در فصل اول آمده، نگاه سندی صِرف، بدون نگاه به محتوای روایت و قرائن آن در منابع و نگاه محتوایی صِرف بدون نظر به سند و نقد رجالی هر دو خطاست و آفات متعددی در پی دارد.
یادآور می‌شود؛ کتاب «مشهورات بی‌اعتبار در تاریخ و حدیث» به همت انتشارات کتاب طه با شمارگان هزار نسخه منتشر شده است.
انتهای پیام
