برپایی نمایشگاه کتاب دانشگاهی در هفته پژوهش/ غیرقانونی بودن عرضه کتاب با تخفیف بیش از 30 درصد

سیدعباس حسینی‌نیک، مدیرمسئول انجمن ناشران دانشگاهی، در گفت‌وگو با ایکنا؛ درباره انتقال نمایشگاه تخصصی کتاب دانشگاهی به هفته پژوهش اظهار کرد: از سال ۸۹ شش دوره نمایشگاه تخصصی کتاب دانشگاهی از سوی انجمن ناشران دانشگاهی در هفته کتاب برگزار شد؛ امسال بعد از وقفه‌ای سه ساله تصمیم گرفته شد نمایشگاه هفتم در هفته پژوهش برگزار شود. در این راستا از امروز ۲۶ تا ۲۹ آذرماه، به مدت چهار روز نمایشگاه تخصصی کتاب دانشگاهی برگزار می‌شود.

وی ادامه داد: بخش کتاب دانشگاهی بیشتر پژوهشی محسوب می‌شود تا فرهنگی و به همین دلیل برپایی این نمایشگاه به هفته پژوهش منتقل شد. در هفته پژوهش هم تمامی معاونت‌های پژوهشی وزارتخانه‌ها و دانشگاه‌های کشور در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی غرفه دارند، لذا ما نیز در کنار آن‌ها قرار داریم. مجموعه سالن‌های ۲۵ در اختیار نمایشگاه تخصصی کتاب است و تنها نمایشگاه و عرضه کتاب نیست، بلکه نخستین جشنواره ملی نشر دانشگاهی را برگزار خواهیم کرد. در نمایشگاه تخصصی کتاب دانشگاهی ۷۲ ناشر حضور دارند. همچنین نخستین همایش آینده‌نگری در نشر دانشگاهی طی ۲۷ آذرماه، در سالن کنفرانس شماره یک محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی برگزار می‌شود. در شش محور مهم آسیب‌شناسی نیز سخنرانی و پنل برگزار می‌شود،‌ ضمن اینکه در کارگاه‌های تخصصی حوزه نشر دانشگاهی نیز مانند بخش بین‌الملل موضوعاتی همچون حقوق نشر را دنبال خواهیم کرد.

حسینی‌نیک افزود: غرفه‌های این بخش در نمایشگاه ظرفیت حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ ناشر کشور را دارد، با این حال به ترتیب اولویت ثبت‌نام، جانمایی شده‌اند. فقط کتاب‌های سه سال اخیر ناشران در نمایشگاه عرضه می‌شود و شعار اصلی نمایشگاه تجهیز کتابخانه‌های تخصصی کشور است که بخشی از آن‌ها کتابخانه‌های دانشگاه‌ها و بخشی دیگر کتابخانه‌های سازمان‌ها و ادارات دولتی است که به صورت تخصصی فعالیت می‌کنند. مخاطبان عمومی نمایشگاه دانشجویان و اساتید و طلاب‌اند که از یارانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم استفاده خواهند کرد. بخشی از یارانه بخش دانشگاهی در نمایشگاه بین‌المللی به این نمایشگاه منتقل شده است.

وی درباره اهداف برگزاری این نمایشگاه گفت: اولویت نخست تجهیز کتابخانه‌های تخصصی و دانشگاهی و دیگری دسترسی طلاب و اساتید به کتاب‌های تخصصی است. کتابخانه‌های تخصصی بودجه مصوبی برای خرید کتاب ندارند و درخواست داشتند زمان نمایشگاه دانشگاهی را تغییر دهید تا از بودجه دولتی برای تجهیز کتابخانه‌ها استفاده کنند؛ لذا زمان برگزاری را به آذرماه موکول کردیم. از زمان فروش کتاب دانشگاهی که در کتابفروشی‌ها همزمان با شروع ترم اول، این اتفاق می‌افتد که کتابفروشی‌ها بتوانند کتاب‌ها را به دانشجویان و علاقه‌مندان به این کتاب‌ها بفروشند و در پایان آذرماه که هنوز ترم دوم هم آغاز نشده کتاب درسی دانشگاهی به فروش نمی‌رسد و بیشتر کتاب‌های علمی و پژوهشی به فروش می‌رسد؛ لذا تلاش شده این نمایشگاه تعارضی با منافع کتابفروشان نداشته باشد. همچنین، علاوه بر یارانه دولت، ناشران همانند نمایشگاه بین‌المللی کتاب تخفیف‌هایی خواهند داشت و بین ۱۰ تا ۲۵ درصد می‌توانند به مخاطبان تخفیف ارائه دهند.

حسینی‌نیک بیان کرد: بودجه برگزاری نمایشگاه مستقیماً از سوی انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی با مشارکت خود ناشران شرکت‌کننده در نمایشگاه تأمین می‌شود و برگزارکننده نیز خود انجمن است. اما وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی با تخصیص یارانه دانشجویی مشارکت دارند. دو وزارت بهداشت، علوم، دانشگاه آزاد و پژوهشکده فرهنگ، هنر و ارتباطات هم با ما همکاری دارند و از توان و ظرفیت‌های آن‌ها استفاده شده، اما هزینه برگزاری این نمایشگاه مستقل و بدون دریافت یارانه توسط شرکت‌کنندگان در نمایشگاه برگزار می‌شود.

 

تکثیر‌های غیرقانونی کتاب‌های دانشگاهی
مدیرمسئول انجمن ناشران دانشگاهی درباره عرضه تکثیر‌های غیرقانونی کتاب‌های دانشگاهی در فضای دانشگاه‌ها، گفت: کتاب وقتی از مسیر و مجرای عرضه قانونی خود خارج شود، آماده انجام تخلفاتی می‌شود که ناگزیر است؛ وقتی از مسیر قانونی فاصله می‌گیریم این اتفاق می‌افتد. البته نمی‌گوییم همه نمایشگاه‌های عرضه کتاب در فضای دانشگاهی که بعضا با تخفیف‌های بالا عرضه می‌شوند حتما تخلفاتی داشته‌اند، اما عاملی برای وقوع این اتفاق است.

 

وی افزود: مجرای قانونی توزیع کتاب ناشران، تولیدکنندگان کتاب هستند که خودشان اغلب فروشگاه‌هایی دارند و یا سایت‌های فروشی دارند، شرکت‌های پخشی هم وجود دارند که این کار را انجام می‌دهند. وقتی این مسیر طی نمی‌شود و کتاب‌ها از این طریق ارائه نمی‌شود، برخی به سراغ مسئولان دانشگاه‌ها می‌روند و می‌گویند ما می‌توانیم نمایشگاه کتابی در دانشگاه شما با تخفیفات ویژه برگزار کنیم. یکی از دلایلی که ممکن است تخلفات در این حوزه زیاد باشد این است که ناشران قانونی کتاب‌ها برایشان صرف نمی‌کند، کتاب‌هایشان را با ۵۰ تا ۶۰ درصد تخفیف بفروشند. مدیران دانشگاه‌ها و بخش‌های عمومی باید بدانند اگر کتاب با تخفیف بیش از ۳۰ درصد در جایی عرضه شد به احتمال زیاد تکثیر غیرقانونی شدند و حقوق مؤلف داده نشده و صفحه‌آرایی و ویراستاری انجام نگرفته و از کتاب‌های آماده ناشران سوءاستفاده شده است که می‌توانند تخفیف‌های بالایی ارائه دهند. این تفکر مدیران که گمان می‌کنند اگر کتاب با تخفیف بالا عرضه شود یک خدمت است صحیح نیست و این تلقی نتیجه عکس دارد. امروز شاهد هستیم که تخفیف‌های بالای کتاب حوزه فعالیت اقتصادی کتاب را تحت‌الشعاع قرار داده و تکثیر‌های غیرقانونی کتاب‌های خوب ناشران باعث شده ناشران به شدت لطمه ببینند و وضعیت اقتصادی آن‌ها به هم بریزد. وقتی ناشران به این وضعیت می‌افتند، بدون درآمد خواهند ماند و این چرخه تولید محتوا و تولید و توزیع فنی مختل خواهد شد. همه ناشران تعدادی کتاب خوب دارند که آن کتاب‌های خوب جبران هزینه‌های کتاب‌های ضعیف‌تر را می‌کند.

حسینی‌نیک گفت: افرادی که دست به تکثیر غیرقانونی می‌زنند کتاب‌های خوب ناشران را تکثیر می‌کنند و گل کار ناشران را می‌چینند. بسیاری از ناشران و اماکن عمومی به تصور اینکه این کتاب‌ها به صورت قانونی چاپ شده‌اند، فضای فروش نمایشگاهی به آن‌ها می‌دهند. حتما باید مدیران دانشگاه‌ها به این نکته توجه کنند که کتاب فقط از طریق ناشران قانونی هر کتابی عرضه شود و یا انجمن و اتحادیه‌ای که شامل ناشران قانونی است اقدام به این کار کنند. توصیه من این است که مدیران دانشگاه توجه بیشتری کنند که این خدمتی که تصور می‌کنند انجام می‌دهند و کتاب را با تخفیف بالا و ۵۰ درصد به دانشجویان و مردم عرضه می‌کنند، با تکثیر غیرقانونی در حال عرضه است و به ناشر و پدیدآورنده لطمه می‌زنند. تیراژ کتاب‌های خوب ناشران به شدت افت کرده و به یک‌دهم رسیده است. کتاب‌های خوب ناشران دانشگاهی که در سال‌های گذشته منتشر می‌شد در این ایام اخیر به یک دهم تقلیل پیدا کرده و عملاً مؤسسات انتشاراتی را فلج کرده است. عموما هم کتاب‌های درسی و پرفروش دانشگاهی ناشران در بین این کتاب‌ها قرار دارد.

 

فقدان حساسیت ناشران برای پیگیری قضایی
حسینی‌نیک گفت: یکی از دلایل شیوع این تخلفات این است که ناشران و پدیدآورندگان حساسیت لازم برای شکایت و پیگیری قضایی از تخلف انجام شده را ندارند. جامعه نشر و پدیدآورندگان از بضاعت مالی کافی برای پرداخت هزینه‌های دادرسی و وکیل و ... برخوردار نیستند. البته توجه کافی هم به اینکه باید حتما پیگیری قضایی کنند، نداشتند و همین باعث شده این تخلفات روزبه‌روز گسترش پیدا کند. در انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی دو کار مهم انجام دادیم، نخست آموزش ناشران و پدیدآورندگان که نشست‌های متعدد حقوق نشر را برگزار کردیم و دوم اینکه در راستای آموزش، همایش حقوق ملی نشر را برگزار کردیم. همچنین مشاوره و خدمات حقوقی به ناشران در محل انجمن ناشران ارائه می‌دهیم. ناشران با مراجعه به دفتر انجمن می‌توانند از این خدمات استفاده کنند. سایت www.aup.ir در خدمت ناشران و پدیدآورندگان است.