نگرش قرآن به شاخصه‌های پیشرفت اقتصادی
گروه معارف ــ دین اسلام ثروتمندی جامعه را از جمله نعمت‌های خداوند بر انسان‌ها معرفی کرده و مردم را برمیانگیزد که این نعمت را پاس دارند و از ایشان می‌خواهد که ثروت را در مسیری که به تکامل ایشان بینجامد به کار گیرند.
پیشرفت اقتصادی جامعه از منظر آیات و روایات دستاورد برنامه‌های اسلام در اجرای احکام الهی است. دین اسلام ثروتمندی جامعه را از جمله نعمت‌های خداوند بر انسان‌ها معرفی کرده و مردم را برمیانگیزد که این نعمت را پاس دارند و از ایشان می‌خواهد که ثروت را در مسیری که به تکامل ایشان بینجامد به کار گیرند. لکن باید توجه داشت که در منطق اسلام، پیشرفت اقتصادی هدف برتر نیست، بلکه هدف آن است که استعدادهای انسانی شکوفا شود و از این رهگذر به سعادت ابدی دست یابد. پیشرفت اقتصادی تنها یکی از مقدمات دستیابی به این هدف والاست. آنچه از تدبر در آیات و تتبع در روایات به دست می‌آید آن است که اسلام در رشد اقتصادی مطلوب خود از ارکان عمومی پیشرفت غافل نبوده است.
از نظر آموزه‌های قرآنی، رشد و پیشرفت هر چند که از خود فرد شروع می‌شود، ولی همواره ناظر به بیرون و جامعه خواهد بود؛ بنابراین رشد و پیشرفت در فرد می‌بایست با رشد و پیشرفت در جامعه مورد سنجش قرار گیرد و توسعه کمّی آن نیز مورد ملاحظه باشد؛ چرا که در نظام قرآنی، راه نجات از خسران ابدی تنها به رشد درونی با ایمان و عمل صالح و توسعه این رشد و پیشرفت در جامعه از طریق امر به معروف و نهی از منکر و تعلیم و تزکیه دیگران است.
تبیین و تعیین شاخص‌های پیشرفت و توسعه اسلامی نیازمند آن است که مبانی قرآنی پیشرفت و توسعه شناخته و دانسته شود؛ بنابراین لازم است که با مراجعه به آیات قرآنی که اهداف آفرینش و فلسفه خلقت انسان را بیان کرده است، مبانی پیشرفت و توسعه به دست آید.
براساس آموزه‌های قرآنی، انسان باید با چنین فلسفه‌ای زندگی خود را سامان دهد و رشد و پیشرفت و توسعه را در چنین چارچوبی سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی کند. این گونه است که شاخص‌های خاصی را باید انتخاب کند تا بر اساس آن بداند که در هر حوزه‌ای چه اندازه از نظر فردی و جمعی و اجتماعی رشد و پیشرفت کرده و چه میزان توانسته است دامنه آن را توسعه داده و دیگران را تحت این شاخص‌ها در آورد و به سمت این فلسفه زندگی هدایت و رهنمون سازد.
نقش اقتصاد در معیشت اجتماعی
حجت‌الاسلام حسن مرسلی، امام جمعه صوفیان در گفت‌وگو با ایکنا از آذربایجان‌شرقی، اظهار کرد: اگر شیوه انتصاب مدیران اجرایی تابع وزارتخانه‌های اقتصادی (به‌ویژه صنعت، معدن و تجارت) در سطوح میانی و استان‌ها از معیارهای روزآمد، علمی و کاربردی در مدیریت پیروی کند و از سلیقه‌های نامتعارف مصون بماند، برهمین طریق چینش معاونت‌ها، مدیران و کارشناسان هر مجموعه نیز به‌طور طبیعی متناسب با اهداف برنامه‌های توسعه و چشم‌انداز ترتیب خواهد یافت.
وی ضمن بازگو کردن نقش اقتصاد در معیشت اجتماعی افزود: اقتصاد علاوه بر تحصیل معیشت اجتماعی، زمینه را برای موفقیت در سایر بخش‌های توسعه تسهیل می‌کند و صنعت پیش‌قراول توسعه اقتصادی به‌شمار می‌رود، اهمیت مدیریت ستادی دولت از صدر تا ذیل بخش‌های اقتصادی و صنعتی دوچندان است.
حجت‌الاسلام مرسلی، رشد اقتصادی را به معنای رسیدن شایسته‌ها در فعالیت‌های اقتصادی دانست و بیان کرد: رشد اقتصادی به معنای رسیدن به همه بایسته‌ها و شایسته‌ها در فعالیت‌ها و مسایل اقتصادی است، به‌طور طبیعی از نظر قرآن، این امر از اهمیت و ارزش بسیاری برخوردار خواهد بود؛ زیرا از نظر قرآن، اقتصاد مایه قوام اجتماع بوده و ستون اصلی آن را تشکیل می‌دهد، به طوری که فقدان آن به معنای آن است که مردم و اجتماع توان ایستادن نخواهند یافت و به فقر دچار شده و فروپاشی اجتماعی به سبب عدم تحقق فلسفه وجودی اجتماع را رقم می‌زند.
امام جمعه صوفیان، با استناد به آیه 96 سوره مائده «أُحِلَّ لَكُمْ صَيْدُ الْبَحْرِ وَطَعَامُهُ مَتَاعًا لَكُمْ وَلِلسَّيَّارَةِ ۖ وَحُرِّمَ عَلَيْكُمْ صَيْدُ الْبَرِّ مَا دُمْتُمْ حُرُمًا ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ» ادامه داد: در این آیه می‌خوانیم: برای بهره‌مند شدن شما و کاروانیان، شکار کردن از دریا و خوراکی آن [در حال احرام] بر شما حلال شد. و شکار صحرا و بیابان تا زمانی که مُحرم هستید، بر شما حرام است. و از خدایی که به‌سوی او گردآوری می‌شوید، پروا کنید.
وی یادآور شد: زکات می‌تواند نقش مهمی در رسیدن به رشد اقتصادی بالاتر و توزیع عادلانه‌تر ثروت داشته باشد. کاهش فقر و تعدیل ثروت هنگامی که با رشد اقتصادی همراه شود به بزرگترین و دشوارترین هدف سیاستگذاران اقتصادی هر کشور تبدیل می‌شود.
حجت‌الاسلام مرسلی تأکید کرد: از دیگر عوامل مهم در رشد و شکوفایی، انسان‌های مؤمن و متعهد و باتقوایی است که از تخصص به شکل احاطه علمی برخوردارند و به سبب تقوای الهی امین هستند.
قرآن بر کسب روزی حلال تأکید دارد
حجت‌الاسلام یعقوب قاسمی خویی، استاد حوزه و دانشگاه نیز در گفت‌وگو با ایکنا از آذربایجان‌شرقی، اظهار کرد: قرآن و روایات بر کسب روزی حلال و تلاش برای رفاه و آسایش تأکید دارند.
وی کسب حلال را فضل خداوند به بندگانش دانست و افزود: کسب حلال، فضل خداوند به بندگانش است و می‌توان گفت که اسلام برای کار و فعّالیت حلال و به دست آوردن روز حلال، ارج فراوان قائل است و آن را از جهت کمّی و کیفی ستوده است. درآمدهای مشروع و کسب وکار و اموال حلال، جایگاه ویژه‌ای داشته و قرآن مجید آن را مایه قوام و هستی شخص، جامعه و مایه زینت و آرامش در زندگی این دنیا می‌خواند.
حجت‌الاسلام قاسمی، از نقش روزی حلال در منش انسان گفت و بیان کرد: اثر روزی حلال و حرام در جسم و روح انسان و نقش آن در منش و رفتار وی، به‌خوبی مشهود است. روزی حلال به سبُکی روح و نور باطن و توجه به عبادات، و غذای حرام به سنگینی و کدورت و کسالت می‌انجامد.
استاد حوزه و دانشگاه، با استناد به آیه 168 سوره بفره «يَا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلَالًا طَيِّبًا وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ ۚ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ» ادامه داد: در این آیه می‌خوانیم: ای مردم! از آنچه [از انواع میوه ها و خوردنی ها] در زمین حلال و پاکیزه است، بخورید و از گام‌های شیطان پیروی نکنید؛ زیرا او نسبت به شما دشمنی آشکار است.
وی با اشاره به فرموده امام رضا(ع) یادآور شد: ایشان می‌فرمایند: قربانت شوم، من دعا می‌کنم که خداوند از روزی حلال خود به من عطا فرماید. از دیدگاه تعالیم اسلام، اسراف کار و متجاوز و ستمگر است و باید تحت تعقیب قرار گرفته و مجازات شود.
حجت‌الاسلام قاسمی خویی، ضمن بازگو کردن پیامدهای درک وضعیت دشوار نیازمندان، تأکید کرد: کسی که وضعیت دشوار نیازمندان را درک می‌کند، ریخت و پاش نمی‌کند، بلکه از مال خود به اندازه نیازش استفاده می کند و پس از پرداخت واجبات مالی، به کمک نیازمندان می‌شتابد و اضافه اموال خود را اضافه نمی‌پندارد تا آن را اسراف و تبذیر کند.
انتهای پیام
