الگوهای بصیرت‌آفرینی در سیره امام سجاد(ع)

حجت‎الاسلام والمسلمین علیرضا بیرانوند، امام جمعه بیرانشهر، در گفت‎وگو با ایکنا از لرستان، در رابطه‌ با الگوی بصیرت‌آفرینی در سخن و سیره امام سجاد(ع)، اظهار کرد: این الگو که با بررسی سیره و سخن امام(ع) به دست می‌آید، برپایه رسالت بیدارکننده، افشاگری و سرزنش عالمانه، مواعض و بیانات حکیمانه، برخورد کریمانه، حمایت مخفیانه، نیایش‌های عارفانه، تربیت مجاهدانه و برخورد قاطعانه شکل گرفته‎ است.

وی با اشاره به این‎که رسالت بیدارکننده امام سجاد(ع) با معرفی اهل‌بیت(ع) و اشک‌های ریزان آن حضرت تحقق پیدا کرد، عنوان کرد: وقتی اسیران اهل‌بیت(ع) به شام وارد شدند، مردی جلوی امام(ع) ایستاد و گفت: سپاس خدای را که شما را کشت و نابود ساخت و مردمان را از شرتان آسوده کرد و امیرالمؤمنین را بر شما پیروز گردانید. امام سجاد(ع) سکوت کرد تا آن مرد شامی سخن خود را تمام کرد؛ آن‎گاه از او پرسید قرآن خوانده‌ای؟ جواب داد آری! امام سجاد(ع) پرسید: آیه ۲۳ سوره شوری، آیه ۲۶ سورا اسراء، آیه ۳۳ سوره احزاب را خوانده‌ای، آن مرد جواب داد آری، امام فرمود: ای پیرمرد این آیه‌ها در حق ما نازل شده است، ما «ذَا الْقُرْبَى» و پاکیزه از هر آلایش هستیم، مرد دانست آن‌چه درباره اسیران شنیده است درست نیست و آنان خارجی نیستند بلکه فرزندان پیغمبر(ص) هستند، و از آنچه گفته بود پشیمان شد و گفت: خدایا من از بغضی که از اینان در دل داشتم به درگاهت توبه می‌کنم من از دشمنان محمد و آل محمد(ص) بیزارم.

بیرانوند تأکید کرد: از درخشان‌ترین صفحات عاشورا که در لباس اسارت، انقلابی شگرف آفرید و نام و یاد اهل‌بیت(ع) را زنده کرد سخنان زیبای حضرت سجاد(ع) در مسجد اموی شام بود، آن‌گاه که یزید با اصرار مردم به امام سجاد(ع) اجازه داد در عرشه منبر قرار گرفتند و ایشان پس‌ از حمد و ثنای پروردگار چنین فرمودند: «مردم خداوند به ما خاندان پیامبر(ص) شش امتیاز ارزانی داشته و با هفت فضیلت بر دیگران برتری بخشیده است، خداوند به ما علم، حلم، بخشش و بزرگواری، فصاحت، شجاعت و محبت مکنون در دل‌های مؤمنان بخشیده است و هفت فضیلت ما این است که پیامبر برگزیده خدا از ماست، صدیق علی(ع) از ماست، جعفر طیار از ماست، حمزه سیدالشهدا از ماست، حسن و حسین(ع) از ما هستند، ای مردم هر کس مرا می‌شناسد که می‌شناسد، اگر کسی مرا نمی‌شناسد خود را به او می‌شناسانم، من پسر مکه و مِنا و پسر زمزم و صفا هستم.

امام جمعه بیرانشهر با بیان این‎که دومین عاملی که امام سجاد(ع) در تحقق رسالتش از آن استفاده کرد؛ اشک‌های ریزان بود، اضافه کرد: صدای گریه‌های امام سجاد(ع) دل‌ها را می‌لرزاند و سنگ‌دل‌ترین افراد را منقلب می‌کرد، وی با نماد اشک افشاگر جنایات امویان بود، جنایاتی که هرگز از دامان آن دودمان که داعیه مسلمانی داشتند پاک‌شدنی نبود، امام سجاد(ع) برای زنده نگه‌داشتن خاطره شهیدان کربلا در مناسبت‌های گوناگون بر عزیزانش گریه می‌کرد، وقتی علت این کار را می‌پرسیدند می‌فرمود چگونه گریه نکنم درحالی که یزیدیان آب را برای وحوش و درندگان بیایان آزاد گذاشتند ولی به روی پدرم بستند و او را تشنه به شهادت رساندند.

وی افشاگری و سرزنش عالمانه را یکی‌ دیگر از الگوهای بصیرت‌آفرینی در سخن و سیره امام سجاد(ع) دانست و افزود: نمونه‌هایی از افشاگری و سرزنش‌های آن امام همام(ع) عبارتنداز سرزنش پیمان‌شکنان کوفه و سرزنش مردم بعلبک.

بیرانوند با اشاره به مواعض و بیانات حکیمانه امام سجاد(ع) برای مردم، عنوان کرد: ایشان مانند پدری دلسوز و مهربان و بسان خورشیدی فروزان راه هدایت و رستگاری را بر مردم روشن می‌کرد، هر جمعه در مسجدالنبی مواعض و بیانات حکیمانه‌ای را ایراد می‌فرمود و مردم را از گرفتار شدن در گرداب ظلمت و تباهی برحذر می‌داشت.

امام جمعه بیرانشهر برخورد کریمانه را از دیگر الگوهای بصیرت‌آفرینی در سخن و سیره امام سجاد(ع) عنوان کرد و ادامه داد: وفق و مدارا در رفتار امام سجاد(ع) مختص دوستان نبود بلکه رفتار ایشان با دستگاه حاکمیتی عاری از خشونت بود و حتی‌المقدور روش ملایمت را به کار می‌گرفت و این شیوه به خاطر مستحق بودن آنان به مدارا نبود بلکه حکمت و مصلحت ایجاب می‌کرد که در سایه چنین راهکاری خود و پیروانشان بتوانند به اهداف بلند انسانی و انجام دستورات الهی خویش نزدیک شوند و آن‌ها را اجرایی سازند.

وی بیان کرد: مروان بن حکم در قبال واکنش‌های مردمی و ترس از تبعات ناگوار آن از محضر امام سجاد(ع) درخواست کرد تا زن و فرزندنش در خانه حضرت مدتی را به سر ببرند و از خشم مردم که بر ضد امویان راه افتاده بود در امان باشند، امام(ع) جواب مثبت دادند تا به قولی ادب باشد در مقابل بی‌‌ادبی امویان.

بیرانوند با اشاره به این‌که حمایت مخفیانه یکی‌ دیگر از الگوهای بصیرت‌آفرینی در سخن و سیره امام سجاد(ع) است، اظهار کرد: خطبه‌های بصیرت‌آفرین امام سجاد(ع) روحیه طاغوت‌ستیزی را در قالب قیام‌های مردمی متبلور ساخت و باعث شد مردم علیه حکمرانان خودسر اموی دست به شورش‌هایی بزنند، شاخص‌ترین این جنبش‌ها بعد از حادثه جانسوز کربلا سه قیام به نام‌های «قیام توابین»، «قیام مختار» و «قیام مدینه» در تاریخ مطرح است.

امام جمعه بیرانشهر تصریح کرد: گرچه امام سجاد(ع) به ظاهر به علت خفقان شدید و استبداد حاکم در این قیام‌ها نقشی نداشت و در حالت تقیه به سر می‌برد اما در واقع از رهبران این قیام‌ها اعلام رضایت کرده و عملاً آن‌ها را تأیید می‌کرد.

وی افزود: استفاده از نیایش‌های عارفانه برای پاسداری از فرهنگ عاشورایی اسلام، حکایت از بصیرت عمیق و بینش زمان‌شناسانه امام سجاد(ع) دارد، دعاهای ایشان که در مجموعه‌های ارزشمندی مانند صحیفه سجادیه، مناجات خمسةالعشر، دعاابوحمزه ثمالی و نیایش‌های روزانه و ... گرد آمده است، دل هر شنونده عارف و اندیشمندی را می‌لرزاند و توجه به معارف بلند و باشکوه آن تشنگان وادی ایمان و معرفت را سیراب می‌سازد.

بیرانوند تأکید کرد: مهم‌ترین نکته‌ای که در نیایش‌های امام سجاد(ع) جلب توجه می‌کند اهتمام آن حضرت بر صلوات بر محمد و آل اوست که بیش‌ از تمام دعاها در صحیفه سجادیه تکرار می‌شود.

امام جمعه بیرانشهر با اشاره به این‌که یکی‌ از شیوه‌های بصیرت‌آفرینی امام سجاد(ع) پرورش و تربیت انسان‌های مستعد و بصیر در میدان فتنه بود، گفت: شیخ طوسی حدود ۱۷۰ نفر از یاران و شاگردان آن حضرت را فهرست کرده است که ابوحمزه ثمالی از جمله یاران برجسته ایشان بود.