عید نوروز در آئینه قرآن و روایات
عید نوروز انتخابی هوشمندانه و لطیف از سوی ایرانیان هنردوست است زیرا شروع سال جدید خود را زمانی انتخاب کرده‌اند که زمین بعد از یک دوره خواب و مرگ نسبتاً طولانی تولد جدید خود را آغاز می‌کند و این چیزی نیست جز همان تعبیر شاعر که گفت: «هنر نزد ایرانیان است و بس» .
به گزارش ایکنا، امام صادق(ع) فرمودند که نوروز روزى است كه پيامبر اكرم(ص) در غدير خم براى ولايت اميرالمؤمنين(ع) از مردم پيمان گرفت؛ روزى است كه آن حضرت بر خوارج نهروان پيروز شد و روزى است كه قائم ما اهل بيت(ع) ظهور خواهد كرد.عید در لغت‌نامه
واژه «عيد» در اصل از فعل عاد (عود، يعود) گرفته شده است. در فرهنگ لغات برای واژه عید معانی مختلفی از جمله «خوى گرفته»، «روز فراهم آمدن قوم» و «هر روز كه در آن، انجمن يا تذكار فضيلت‌مند يا حادثه بزرگى باشد.» ذکر شده است و برخى بر آن هستند كه اصل واژه «عيد» از «عادت» است. زيرا آنان (قوم) و فاميل و خانواده‌ها برگرد آمدن دور هم در آن روز عادت كردهاند.
در فرهنگ معين در اين باره آمده است: عيد، روز مباركى است كه در آن مردم جشن مى‌گيرند و شادى مى‌كنند و در اين روز به همديگر عيدى مى‌دهند از قبيل هديه، پول، خلعت.
عيد در روایات اسلامی
امام علی(ع) هر روزى كه در آن روز، معصيت خدا نشود و گناهى انجام نگيرد، آن روز را عيد خوانده است. «كل يوم لا يعصى الله تعالى فيه فهو يوم عيد» و اين فرمايش اميرمؤمنان(ع) اشاره به اين موضوع دارد كه عید؛ روز ترك گناه، روز پيروزى، پاكى و بازگشت به فطرت نخستين است. از «سويد بن عفله» نقل شده است كه گفت: در روز عيد بر اميرالمؤمنين(ع) وارد شدم و ديدم كه نزد حضرت نان گندم و خطيفه (نان شيرمال) و ملبنه (حلوا شكرى) است. پس به آن حضرت عرض كردم: روز عيد و خطيفه؟!
حضرت فرمود: «انما هذا لمن عيد من غفرله»؛ اين عيد كسى است كه آمرزيده شده است. در خبر است: چيزى به رسم هديه نوروزى خدمت اميرالمؤمنين(ع) تقديم شد، حضرت پرسيد: اين چيست؟ عرض كردند: يا اميرالمؤمنين! امروز نوروز است. فرمود: هر روز را براى ما نوروز سازيد.
نوروز در نگاه امام كاظم(ع)
در بحارالانوار روايت آمده است: «ان المنصور تقدم الى موسى بن جعفر (ع) بالجلوس للتهنيه فى يوم النيروز و قبض ما يحمل اليه…»؛ منصور دومين خليفه عباسى به امام كاظم(ع) پيشنهاد كرد عيد نوروز جلوس نمايد تا مردم نوروز را به او تبريك گويند و هداياى آن‌ها را دريافت نمايد… و امام(ع) با اكراه پذيرفت. بنابراين عيد نوروز مانند بسيارى از سنت‌هاى ملى كه با شئون اسلامى مخالفتى نداشته است، پس از اسلام در ميان ايرانيان باقى مانده است.
عید در قرآن
لفظ عيد تنها يك مرتبه در قرآن كريم آمده؛ آنجا كه حضرت عيسی(ع) رو به خداوند میكند و متواضعانه و خاشعانه خدا و پروردگارش را صدا می زند، آنگاه از هستی بخش مائده و آيتی درخواست میكند. آيت و مائده‌ای كه بر آنان و ديگران در تمام دوران‌ها عيد باشد.
«قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا أَنْزِلْ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ تَكُونُ لَنَا عِيدًا لِأَوَّلِنَا وَآخِرِنَا وَآيَةً مِنْكَ وَارْزُقْنَا وَأَنْتَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ»(مائده/114)؛ عيسى بن مريم(ع) گفت: خداوندا! پروردگار! براى ما از آسمان مائدهاى بفرست كه هم عيدى براى اولين و آخرين ما و هم حجت و نشانهاى از تو باشد، و به ما روزى بخش كه تو بهترين روزى دهندگانی.
گوينده كلام حضرت عيسی(ع) است كه از مادری پاك و پاك دامن، مادری كه اسوه و الگوی زنان است به دنيا آمد. شخصيتی كه نام مباركش بيست و پنج بار در قرآن ذكر شده و به طور مفصل از او و اوصاف او سخن به ميان آمده است. شخصيتی كه در همان حال تولدش به قدرت و اذن خدا سخن گفت و از همان ابتدای ولادتش به مقام نبوت رسيد، از مقربان درگاه خداوند عالم و از راهنمايان توحيد و دارای جاه و شرف در دنيا و آخرت شد.
چنين فردی به خداوند متعال عرضه می‌دارد كه «اللهم ربنا» ای خداوند ما و ای پروردگار ما. به دو اسم خدا را می خواند كه بيانگر اوج خشوع در برابر خالق هستی بخش و پروردگار جهانيان است و به طرزی شايسته در پيشگاه خداوند عالم عرض حاجت میكند؛ حاجتی كه برای هدايت است. حاجتی كه از آسمان نازل می‌شود و آن خوان و طبقی از غذاهای بهشتی است.
بنابراين، عيد در اين آيه اشاره دارد به نزول يك بركت آسمانی در پوشش طبق يا طبق‌هايی از طعام و خوردنی؛ البته نه فقط به جهت خوردن كه برای هدايت و اطمينان قلب حاصل كردن به وعده‌های خداوند عالم. لذا در ادامه عرض میكند كه اين مائده را می‌خواهم كه برای اول و آخر ما عيدی باشد.
عید در سایه اطاعت از خالق به دست می‌آید
و اين عيدی به ما داده نمی‌شود مگر در سايه اطاعت خالق زيبا آفرين و اينكه می‌بينيد اعياد اسلامی همگی بعد از يك دوره عبادت و تلاش و مجاهدت در راه خداست به همين سبب است. عيد فطر بعد از يك ماه روزه، عيد قربان بعد از مناسك حج، عيد غدير بعد از بيست و سه سال تلاش و مجاهدت و بيان اسلام و احكام آن در تمام ابعاد به عنوان دينی كامل و غدير كه كامل كننده و اتمام آن است. و عيد جمعه كه بعد از يك هفته تلاش و كسب روزی حلال است. و چه زيباست كه در تمام اين اعياد مبارك شكری خاص قرار داده شده و آن هم «نماز». نماز عيد فطر، قربان، غدير و جمعه.
پس اين اعياد منحصر به اين چهار عيد اكبر نيست بلكه هر جا خداوند عالم به ما عنايتی كند و نعمت و نشانه‌ای برايمان بفرستد، عيد ماست و شكرش واجب كه؛ شكر نعمت، نعمتت افزون كند / كفر نعمت، از كفت بيرون كند. و اين است معنای كلام حضرت علی (ع) كه؛ «هر روز كه خداوند را نافرمانی نكنند آن روز عيد است.» و مبادا كه عيدمان رنگ و بوی شكرگذاری به درگاه خالق زيبا آفرين نداشته باشد. مبادا كه عيدمان را با غفلت از خداوند عالم به عزا تبديل كنيم. مبادا كه عيدی داشته باشيم كه لهو و لعب آدابش باشد.
عيد نوروز و آداب آن
از امام صادق(ع) اينچنين است: فرمود: «چون نوروز شود، غسل كن و پاكيزه‌ترين جامه‌های خود را بپوش و به بهترين بوی‌های خوش خود را معطر گردان. پس چون از نمازهای پيشين و پسين و نافله‌های آن فارغ شدی، چهار ركعت نماز بگذار يعنی هر دو ركعت به يك سلام و در ركعت اول بعد از حمد ده مرتبه سوره قدر (انا انزلناه) و در ركعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره قل يا ايها الكافرون و در ركعت سوم بعد از حمد، ده مرتبه قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق را بخوان و بعد از نماز به سجده شكر برو و اين دعا را بخوان :اللهم صل علی … و بسيار بگو يا ذالجلال والاكرام.»
