دعا؛ نیازی فطری و پناهگاهی در مقابل اضطراب

حجت‌الاسلام علیرضا بامری، مدرس حوزه علمیه شهرستان زاهدان در گفت‌وگو با ایکنا از سیستان‌وبلوچستان، گفت: دعا کردن و نیایش‌گری از جمله اعمالی است که در همه ادیان وجود دارد، با این‌حال برخی فیلسوف‌ها آن را بی‌اهمیت دانسته و علیه آن جبهه‌گیری کرده‌اند.

وی افزود: دعا در حقیقت نوعی گفت‌وگوی شخصی با خداست که گاهی شکل رسمی می‌گیرد، مانند مراسم نیایش‌گری در مسیحیت که افراد به کلیسا رفته و متن خاصی را می‌خوانند و یا مراسم دعا در اسلام که اذکار خاصی را قرائت می‌کنند. اما شامل احساسات قلبی و افکار و خواسته‌های شخصی نیز می‌شود.

مدرس حوزه علمیه زاهدان بیان کرد: متأسفانه برخی فلاسفه مانند نیچه، از آنجایی که فلسفه دعا را نمی‌دانند، علیه آن جبهه گرفته و معتقدند که دعا عامل عجز و ذلت و نشانه ضعف انسان است، در حالی که این تعریف‌ها، مربوط به کسانی است که دعا را جایگزین عمل و وظیفه دانسته و می‌خواهند به جای زحمت و تلاش، همه چیز را رایگان از خدا بخواهند.

وی گفت: دعا و نیایش یک نیاز فطری در انسان است؛ یعنی همانند نفس کشیدن و آشامیدن، به دعا نیز احتیاج داریم؛ چرا که انسان در امواج زندگی و در کِش و قوس رنج‌ها به تکیه‌گاهی نیازمند است که بتواند به آن پناه ببرد و درون پراضطراب خود را با آن آرام کند.

بامری ادامه داد: دعا، حتی در ابتدایی‌ترین شکل آن که تنها یک گفت‌وگوی ساده و عاشقانه با معبود است، عاملی است که انسان را با قدرت لایزال الهی پیوند می‌دهد، روح را به کمال و تعالی رسانده و از سطح دنیای خاکی، به عالی‌ترین سطح اوج می‌دهد.

وی اظهار کرد: خداوند در آیه 28 سوره مبارکه رعد می‌فرماید: «الَّذِينَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ هدايت‌شدگان كسانى هستند كه ايمان آورده و دل‌هايشان به ياد خدا آرام مى‌گيرد؛ آگاه باشید که تنها یاد خدا، آرام‌بخش دل‌هاست». ذکر و دعا در حالتی می‌تواند آرامش‌بخش باشد که ما را متوجه خدا سازد، نه اینکه اذکار خاصی را بدون توجه، به تعداد مشخصی تکرار کنیم.

این مدرس حوزه بیان کرد: نتیجه دور شدن از دعا و نشانه ضعف دانستن آن، اضطراب‌های روانی و پریشانی‌هایی است که جوامع صنعتی و پیشرفته را گرفتار کرده است؛ بطوری که دیل کارْنِگی، روان‌شناس مشهور امریکایی می‌گوید «در امریکا به طور متوسط در هر 35 دقیقه، یک نفر خودکشی می‌کند و در هر دو دقیقه، یک نفر دیوانه می‌شود که اگر این مردم از تسکین خاطر و آرامشی که دین و عبادت به آدمی می‌بخشد نصیبی داشتند، ممکن بود از اغلب این خودکشی‌ها و بسیاری از دیوانگی‌ها جلوگیری شود».

وی گفت: عرفای بزرگ ما در زندگی خود هرگز اضطراب نداشتند؛ چراکه دعا و نیایش و توکل به خداوند لحظه‌ای از آنان جدا نمی‌شد. با این حال امروزه برخی مسخره می‌کنند که دعا یعنی چه، در حالی که همه ادیان توحیدی اعم از اسلام، مسیحیت و یهود و حتی زندیق‌ها دعا می‌کنند. انسان دنبال پناهگاه است و امن‌تر از بارگاه الهی پناهگاهی نیست.

بامری اضافه کرد: در کنار همه این آثار روانی که دعا دارد، در اسلام توجه ویژه‌ای روی آن شده و حتی از آن برای تبیین اصول اعتقادی و اخلاقی مهم استفاده شده است. در اسلام، دعا به هیچ عنوان جانشین عمل و وظیفه نیست، به طوری که مثلاً در هیچ جای تاریخ نمی‌بینید که رسول خدا(ص) دعا کند که خدیا این مسلمانان تنبل و نادان را بر دشمن لایق و دانا پیروز کن؛ پیغمبر در عمل، کاملاً بر اساس علم و تدبیر عمل می‌کردند، اما از یاد خدا هم لحظه‌ای غافل نمی‌شدند.

وی افزود: امیرالمؤمنین(ع) نیز در یکی از جنگ‌ها، پس از آن‌که کاملاً از نظر نظامی و روحی آمادگی حاصل شده و تدبیر کرده بودند، باز دست به دعا برداشته و این‌گونه می‌گویند «خدایا، اگر ما را بر آنان پیروز کردی، از ستمکاری بر کنارمان دار و چنانچه آنان را بر ما پیروز ساختی، شهادت را نصیب ما فرما». این علاوه بر یک قوت قلب، نوعی شعار کاملاً حساب‌شده و آگاهانه است.

مدرس حوزه علمیه زاهدان بیان کرد: اسلام را نباید از روی رفتار برخی افراد به ظاهر متدین قضاوت کرد، آنان نماینده اسلام نیستند، بلکه باید اسلام را از روی قرآن، سنت و سیره معصومین(س) شناخت و قضاوت کرد.