روضه‌های خانگی؛ فرصت بصیرت‌افزایی / روضه سیدالشهدا(ع) تعطیلی ندارد

به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، روضه‌های خانگی یکی از قدیمی‌ترین سنت‌های عزاداری و از مظاهر عشق و ارادت مردم به خاندان اهل بیت(ع) است که نمی‌توان تاریخ دقیقی برای این محافل در ایران قائل بود. سادگی و دوری از تکلف اصل و اساس روضه‌های خانگی بوده که کاملاً بی‌ریا و به ساده‌ترین شکل برپا می‌شده و دغدغه بانیان و مستمعان چیزی جز اقامه عزا برای خاندان اهل‌بیت(ع) به ‌ویژه اباعبدالله الحسین(ع) نبوده و مشخص است که این رسم از زمان حضرت زهرا(س) شکل گرفت و ایشان اولین بنیانگذار روضه‌های خانگی هستند. با رحلت پدر بزرگوارشان، حضرت فاطمه(س) بر رحلت ایشان تحمل نداشتند و شب و روز در خانه برای پدر گریه می‌کردند.

بعد از شهادت اباعبدالله الحسین(ع)، کسانی که از کربلا برگشتند با بازخوانی واقعه عاشورا و روضه‌هایشان اجازه ندادند که این واقعه گم شود. از این رو می‌توان مجالس عزای حضرت زینب(س) و ام‌البنین(س) را از اولین مجالس اقامه عزای زنانه نام برد. در طول تاریخ، به‌ ویژه زمانی که رضاخان برگزاری مجالس عزاداری در مساجد و تکایا را ممنوع کرد، مردم بیشتری به روضه‌های خانگی روی آوردند. چهارمحال‌وبختیاری نیز از دیرباز محل برگزاری جلسات خانگی قرآن و برپایی روضه‌های خانگی به ویژه در ماه‌های محرم و صفر بوده است و مردم بابضاعت اندک اما عشق و ارادت عظیم به خاندان اهل‌بیت(ع) برپاکننده جلساتی خانگی به یاد و نام این بزرگواران بوده‌اند. همچنین، در شهرکرد قبل از انقلاب اسلامی چند جلسه روضه‌های خانگی دایر بود و می‌توان نوربخش، حبیب‌پور و حاج تقی فاضلیان را نام برد که در دهه نخست محرم و روزهای پایانی صفر مجالس عزا را در محله‌های خود برگزار می‌کردند.

حمیدرضا توسلی، رئیس کانون مداحان و شاعران آیینی چهارمحال‌وبختیاری، در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به اینکه روضه‌های خانگی تا پیش از دهه ۷۰ به‌صورت پراکنده و تنها در دهه اول محرم و گاهی در روزهای پایانی صفر در شهرکرد برپا بود، اظهار کرد: از دهه ۷۰، با تأکید آیت‌الله ناصری، امام جمعه وقت شهرکرد بر احیا و تقویت جلسات خانگی، برنامه‌ریزی‌های خوبی انجام شد و روحانیون و مداحان پای کار آمدند و خیلی زود رونق محسوسی در این جلسات ایجاد شد. اقبال عمومی به روضه‌های خانگی به حدی افزایش یافت که گاهی شاهد برپایی چند مجلس خانگی روضه در یک محله بودیم و جلسات پرمحتوا و جامعی در خانه‌ها شکل گرفت که همچنان ادامه دارد.

نقش طلبه‌ها در ارتقای محتوای روضه‌ها

توسلی با تأکید بر اینکه حوزه‌های علمیه کمک شایانی به ارتقای کیفیت و کمیت روضه‌های خانگی داشته‌اند، گفت: حوزه علمیه با وارد ساختن طلبه‌ها به این حرکت معنوی پیوند خورد، به‌ویژه با گسترش حوزه علمیه خواهران، این افراد روضه‌های خانگی زنانه را پوشش دادند و برپایی روضه‌های زنانه در شهرکرد و استان افزایش یافت.

مداح و ذاکر اهل‌بیت(ع) در استان در خصوص محتوای روضه‌های خانگی، بیان کرد: معمولاً همخوانی و تلاوت دسته‌جمعی یک یا چند جزء از قرآن کریم، بخش مهمی از این جلسات بوده است اما در برخی مجالس این برنامه وجود ندارد و بانیان مراسم روضه‌خوانی، دعاخوانی و مناجات‌خوانی و قرائت زیارت عاشورا، زیارت آل یاسین، دعای توسل را با دعوت از روحانیون یا طلبه‌ها برپا می‌کنند.

توسلی روضه‌های خانگی را عامل ارتقای معنویت و شور و شعور حسینی برای اعضای خانه دانست و افزود: این حرکت کمک شایانی به مادران است تا در تربیت دینی فرزندان موفق‌تر باشند. روضه‌های خانگی ممکن است مردانه یا زنانه و یا ترکیبی از حضور خانم‌ها و آقایان باشد و حضور همه اعضای خانواده در این محفل سبب افزایش معنویت در خانه می‌شود.

هر خانواده؛ یک هیئت حسینی

وی تأکید کرد: امسال اساس کار را بر این بگذاریم که هر خانواده با هر تعداد در خانه خود از فرصت محرم و صفر برای تبیین آیه‌ای از قرآن کریم یا حدیثی از ائمه(ع) بپردازد یا اعضای خانواده نوحه‌ای را با یکدیگر همخوانی کنند، حتی می‌توان از فردی که تسلط بهتری بر روضه‌خوانی یا تبیین آیات و روایات دارد دعوت کنیم تا در همین محفل کوچک خانوادگی یاد و نام سیدالشهدا(ع) را گرامی داشته باشیم.

رئیس کانون مداحان و شاعران آیینی استان برپایی روضه چند نفره و حتی فردی را سنتی دیرینه در بازار دانست و تصریح کرد: پیشترها رسم بود بازاری‌ها ساعتی را به مداح و ذاکر اهل‌بیت(ع) اعلام می‌کردند تا در محل کسب و کارشان حاضر شود و چند دقیقه‌ای را در سوگ امام حسین(ع) به روضه‌خوانی بپردازد یا سخنرانی کند. این جلسه از ۲۰ دقیقه فراتر نمی‌رفت و گاهی صاحبان مغازه‌های همسایه به این محفل کوچک می‌پیوستند و در پایان با صرف یک چای مجلس تمام می‌شد به این ترتیب با یک دورهمی ساده و مختصر یاد و نام خاندان اهل‌بیت و قیام امام حسین(ع) زنده می‌شد. امسال با توجه به شرایط موجود، می‌توان این حرکت‌ها را تقویت کرد تا در خانه‌ها و کوچه و بازار شاهد شکل‌گیری محافل کوچک چند نفره با یاد و نام امام حسین(ع) و واقعه کربلا باشیم و فضای معنوی خانه و جامعه در این ایام تقویت شود.

وی با ذکر اینکه هر ساله شاهد حضور حداکثری مردم در مجالس عزای حسینی بودیم، ادامه داد: مردم هر ساله با عزاداری پرشور و نذری، عشق و ارادت خالصانه خود را به امام حسین(ع) نشان می‌دادند و دشمن دید که اگر این شور و هیجان با بصیرت مردم همراه باشد، سراسر خسارت و زیان است لذا همواره تلاش داشتند از این شور و بصیرت بکاهند، وظیفه ما افزایش بصیرت است و باید برای این موضوع برنامه‌ریزی کنیم.

بصیرت‌افزایی در روضه‌های خانگی

توسلی بیان کرد: روضه‌های خانگی فرصت خوبی برای این مهم است و در کنار روضه‌خوانی علما می‌توانند به فراخور شرایط مخاطبان به تبیین اهداف و پیام‌های قیام عاشورا و به‌روز رسانی این مطالب مطابق با شرایط امروز بپردازند. رسالت ما این است که زمان‌شناس و بصیر باشیم اتفاقی که در تمامی حوادث شهادت ائمه معصومین(ع) نیفتاد. اگر غدیر برای مردم تبیین می‌شد و گفتار و کردار مردم بر اساس غدیر شکل می‌گرفت، واقعه عاشورا اتفاق نمی‌افتاد. برنامه‌ریزی روضه‌های خانگی بر مبنای بصیرت‌افزایی باشد، بخشی از این جلسات را می‌توان با دعوت از عالمان حوزوی که خوشبختانه ظرفیت خوبی از این حیث در استان وجود دارد، به پاسخگویی به شبهات اختصاص یابد. اگر پاسخ مناسب شبهات برای مردم تبیین شود تلاش دشمن که همواره در پی شبهه‌آفرینی و ایجاد تحریف در واقعیات است، خنثی خواهد شد.

در ادامه گزارش، به سراغ یکی از بانیان فعال روضه‌های خانگی در شهرکرد رفتیم که سابقه برپایی روضه‌های خانگی در این خانواده شهرکردی به دوران قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد و به میراثی خانوادگی مبدل شده است.

مهناز فاضلیان، معلم قرآن و مداح اهل‌بیت(ع)، در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به اهتمام پدر برای برگزاری روضه‌های خانگی در محله دروازه سامان، اظهار کرد: این جلسات از دوران قبل از انقلاب در دوازده روز اول محرم و روزهای انتهایی ماه صفر با حضور هم‌محله‌ای‌ها و دوستان و آشنایان در خانه ما برگزار می‌شد. فضای منسجم و دوستانه حاکم بر این جلسات روضه باعث می‌شد که نیازی به دعوت از افراد برای حضور نباشد بلکه همه مردم با حضور پرشور و خودجوش بر شور معنوی جلسات بیفزایند. پس از فوت پدر، این سنت معنوی و پسندیده به ما فرزندان به امانت رسید و همه خواهرها و برادرها هر ساله در ایام محرم و صفر در محله‌های مختلف شهرکرد به برپایی روضه‌های خانگی اقدام می‌کنیم و این کار به سبک و سیاق کار پدر همچنان در خانواده زنده و پابرجا است.

این مداح اهل‌بیت(ع) با اشاره به اینکه روضه سیدالشهدا(ع) تعطیلی ندارد، تصریح کرد: حتی در شرایط کرونایی نیز می‌توان با تبعیت کامل و دقیق از دستورالعمل‌های بهداشتی ستاد کرونا این روضه‌ها را برپا کرد و در ایام محرم پیش رو، به یاری خداوند این جلسات با محدودیت‌های لازم برگزار خواهد شد.‌ لذا می‌توان با تشکیل جمع‌های محدود یاد و نام قیام حسینی را زنده نگه داشت. استفاده از ماسک و دستکش، ضدعفونی منظم، رعایت فاصله اجتماعی و سایر قوانین باید جدی گرفته شود و این تمهیدات برای روضه‌های خانگی نیز هست.

این معلم بازنشسته قرآن با بیان اینکه مخاطبان روضه‌های خانگی از طیف‌های گوناگون بانوان است، ادامه داد: در کنار روضه‌خوانی‌ به فراخور نیاز افراد و درخواست خودشان، مباحث گوناگونی در زمینه احکام، سبک زندگی اسلامی، تربیت فرزند، پرسش‌ها و اشکالات فقهی برای بانوان خانه‌دار تبیین می‌شود؛ همچنین به دلیل حضور دانش جویان و کارمندان در این جلسات خانگی، مباحث اعتقادی، اخلاقی، مسائل مهم روز، مهدویت، آخرالزمان، جبهه جنگ رسانه‌ای با دشمن، شبهات و ... توسط سخنرانان توانمند در این جلسات تبیین می‌شود.

مدیر کانون فرهنگی - تبلیغی حضرت زینب(س) شهرکرد با ذکر اینکه فعالیت‌های قرآنی خود را در این کانون پیگیری می‌گند، افزود: در این مجموعه که در طبقه پایین منزل بنده قرار دارد، به برگزاری کلاس‌های قرآن از سطح مبتدی تا پیشرفته و جلسات همخوانی قرآن کریم اختصاص دارد که باوجود شیوع کرونا، قرآن‌آموزان رها نشده‌اند بلکه از طریق تماس تلفنی پیگیر یادگیری آنان هستیم. امسال نیز به رسم هر سال، چهل پرچم ویژه عزاداری محرم و صفر تهیه شده است که پس از کسب اجازه از صاحبان خانه‌های محله ۱۷ شهریور شهرکرد‌، این پرچم‌ها در درب منازل نصب می‌شوند تا شاهد فضای معنوی خوبی در محله باشیم. امسال با توجه به شیوع ویروس کرونا، هر خانه می‌تواند ظرفیتی برای اقامه عزای حسینی باشد که امیدواریم شاهد این اتفاق در تمام محله‌های شهر و استان باشیم.

شرایط پیچیده کرونایی که محدودیت‌های بی‌سابقه و قابل توجهی را در برپایی مجالس عزاداری بر محبان و عزاداران حسینی تحمیل کرده، بهترین فرصت برای ترویج روضه‌های خانگی در محلات شهر است و خانواده به تنهایی یا با همراهی همسایگان می‌تواند با کمترین امکانات برای عده محدودی از افراد، با در نظر داشتن دستورالعمل‌های بهداشتی محافل عزای بی‌تکلف و ساده‌ای را در حیاط منزل در راستای گرامیداشت حماسه حسینی و پاسداشت یاد و خاطره سیدالشهدا(ع) و خاندان و اصحاب ایشان برپا دارد.