حافظ، سخنگوی ضمیر ناآگاه ایرانی است. حرف حافظ تمام نشدنی است، برای اینکه حرف دل است و حرف گذشته دور و دراز یک سرزمین. ۲۰ مهر در تقویم ملی به روز گرامیداشت این شاعر گرانقدر اختصاص یافته است. اشعار حافظ یگانه منبع موثق زندگی او هستند و اشارات اندکی از زندگی شخصی و خصوصی او وجود دارد. آنچه از فحوای بیاناتش به دست می‌آید این است که او در خانواده‌ای متوسط جامعه زمان خویش متولد شده است، با این حساب که کسب علم و دانش در آن زمان اصولاً مربوط به خانواده‌های معتبرتر جامعه بوده‌ است. در نوجوانی قرآن را با چهارده روایت آن از بر کرده و از همین رو به «حافظ» ملقب گشته ‌است. حافظ در غزل شماره ۳۱۹ می‌گوید: صبح خیزی و سلامت طلبی چون حافظ هر چه کردم همه از دولت قرآن کردم؛ گر به دیوان غزل صدرنشینم چه عجب سال‌ها بندگی صاحب دیوان کردم.