حجت‌الاسلام غلامی:
مسئولان نگاه تشریفاتی به پژوهش دارند / بهره‌‌مندی از مبانی اسلامی در پژوهش‌های اجتماعی
رئیس پژوهشکده مطالعات اسلامی آسیبهای اجتماعی گفت: از مسئولان و متولیان امر در دستگاه‌ها انتظار می‌رود که به مراکز علمی اعتماد کنند و پژوهش را جدی بگیرند و به آن نگاه تشریفاتی نداشته باشند، به ویژه نگاهشان به پژوهش‌هایی با رویکرد اسلامی متأملانه‌تر باشد، چراکه اکنون ظرفیت‌های جدیدی در این بخش ایجاد شده که در گذشته کمتر مورد توجه قرار می‌گرفت.
حجت‌الاسلام رضا غلامی، رئیس پژوهشکده مطالعات آسیبهای اجتماعی، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره مواجهه مدیران و متولیان امر در کشور با مقوله پژوهش به ویژه پژوهش‌های مرتبط با آسیبهای اجتماعی اظهار کرد: دستیابی به آگاهی در زمره شاخص‌های اصلی و مبنایی پیشرفت و توسعه هر کشوری محسوب می‌شود و این آگاهی چه به وسیله دولت‌ها، سازمان‌ها و نهاد‌های تابعه و چه مردم باشد بر تصمیم‌گیری‌ها در اجتماع اثرگذار خواهد بود، اما اگر این شناخت بر مبنای پژوهش و کار علمی صورت نپذیرد، اطلاعات متقن و قابل اتکایی به مخاطب منتقل نمی‌شود و مخاطبان قادر نخواهند بود که با رویکرد‌های آینده‌نگرانه و با اتکا به دانش و شناختی که در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد، فعالیت‌ها و برنامه‌ها را به درستی به سرانجام برسانند. از همین رو باید پژوهش‌ها در هر زمینه‌ای اعم از حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... بر پایه کار علمی منسجم پژوهشگران و متخصصان باشد تا بتوان با روش‌های علمی به راهکار‌های مناسبی برای حل مسائل مختلف جامعه پی برد.
غلامی ادامه داد: جامعه نیازمند است که پژوهشگران با نگاهی موشکافانه جامعه و مسائل گسترده آن را ببینند و در رهگذر علم و دانش و کار پژوهشی، بهترین راهکار‌ها را در برخورد با مسائل جامعه پیشنهاد دهند. اهمیت پژوهش در امور مختلف تا حدی زیاد است که شناخت همین اهمیت و ضرورت گسترش فرهنگ پژوهش و پژوهش‌محور شدن هر امری در جامعه، موجب شد که پس از پیروزی انقلاب، به منظور گسترده شدن پژوهش‌محوری در جامعه و ارج نهادن به مقام پژوهشگران، یک روز را در تقویم رسمی کشور با عنوان پژوهش نامگذاری کنند.
وی با تأکید بر اینکه باید بپذیریم راهی جز انجام پژوهش‌های دقیق و کاربردی برای برخورد با مسائل جامعه در تمامی حوزه‌ها وجود ندارد و بدون این مقوله، نتیجه مطلوب حاصل نخواهد شد، افزود: انتظار از نهاد‌ها و دستگاه‌های متولی امر در حوزه پژوهش چیست؟ انتظار این است که به مراکز علمی اعتماد کنند و پژوهش را جدی بگیرند و به آن نگاه تشریفاتی نداشته باشند، به ویژه نگاهشان به پژوهش‌هایی با رویکرد اسلامی متأملانه‌تر باشد، چراکه اکنون ظرفیت‌های جدیدی در این بخش ایجاد شده است و پیش‌تر پژوهشگران و محققان کمتر به آن توجه می‌کردند.
رئیس پژوهشکده مطالعات اسلامی آسیبهای اجتماعی گفت: از طرف دیگر، پژوهش‌ها باید کاربردی و قادر باشند که ابتدا نیاز‌های مردم و سپس دستگاه‌های مسئول را مورد توجه قرار دهند. این خواسته به‌جاست و باید به آن توجه کرد. در اکثر پروژه‌هایی که در پژوهشکده دنبال می‌کنیم، تأثیرات عملی پژوهش بررسی و شرط می‌شود که پژوهش باید به نیاز‌های امروز جامعه توجه کند. همچنین سعی می‌شود اولویت‌های اصلی فعالیت‌های پژوهشی متناسب با اولویت‌های اصلی کشور و سیاست‌های کلان آن در نظر گرفته شود. بر همین اساس موضوعاتی همچون اعتیاد، طلاق، حاشیه‌نشینی و مفاسد اخلاقی به عنوان مسائلی که می‌توانند بحران‌آفرین باشند، محور اصلی پروژه‌های پژوهشی ماست.
وی اظهار کرد: تلاش کرده‌ایم که با دستگاه‌های مختلف متولی امر نیز در هر یک از این موضوعات ارتباط داشته باشیم، هرچند در عین حال نباید از سایر مسائل و آسیبهای اجتماعی مانند آسیب‌هایی، که در حوزه‌های فضای مجازی و سرمایه اجتماعی بیش از گذشته به وجود آمده، غفلت کنیم. به همین منظور برخی طرح‌های پژوهشی ما فقط به موضوع سرمایه اجتماعی اختصاص دارد که تعدادی از آن‌ها رو به اتمام است. خروجی این طرح‌ها در اصل ارائه راهکار‌هایی برای تقویت سرمایه اجتماعی در کشور خواهد بود. ضمن اینکه تحلیلی از وضعیت سرمایه اجتماعی در ایران خواهند داشت. در وهله نخست و برای کار پژوهش، اولویت‌های پنج‌گانه فوق را در نظر داریم، اما محدودیتی هم قائل نیستیم تا پژوهشگران به تمامی عرصه‌های مورد نیاز ورود کنند. موضوع کرونا و پیامد‌ها و آسیبهای اجتماعی آن می‌تواند مورد مطالعه چند ساله پژوهشگران قرار گیرد و شاید یک دهه زمان ببرد که پیامد‌های آن، دامنه اثرگذاری اجتماعی و آسیب‌هایش مطالعه و نظریه‌پردازی‌ها انجام شود.
غلامی همچنین درباره پیوستار اجرای کار‌های پژوهشی و به تعبیری سازوکار کاربردی بودن آن‌ها برای دستگاه‌ها و نهاد‌های متولی امور کشور، گفت: در مجموعه‌های پژوهشی، وظایف دانشگاهی خود را با رعایت استاندار‌های علمی انجام می‌دهیم و تلاش می‌کنیم مسئله‌ای را که برای انجام کار پژوهشی و علمی مطلوب است انتخاب کنیم. البته به نیاز‌های روز و تقاضا‌های دستگاه‌های امر نیز مربوط باشد و صرفاً شکل انتزاعی نداشته باشد.
وی ادامه داد: به همین منظور تلاش می‌کنیم اگر موضوعی در دستور کار است و برای مثال درباره اعتیاد کار می‌کنیم، روش‌های اسلامی پیشگیری و درمان اعتیاد یکی از بند‌های اساسی طرح پژوهشی باشد. همچنین طی هماهنگی با ستاد مبارزه با مواد مخدر و سازمان بهزیستی و هماهنگی‌ها و توافق‌ها مقرر است که نتایج کار در اختیار آن‌ها قرار گیرد؛ لذا سعی می‌شود پژوهش‌ها هدفمند باشد تا اینکه صرفاً نسخه‌های منتشرشده از پژوهش را شاهد باشیم. همچنین تلاش می‌شود در پایان طرح آن پژوهش به عنوان نسخه و بسته پژوهشی کاربردی مورد بهره‌برداری دستگاه‌های ذی‌ربط قرار گیرد. بر همین اساس، در نشست‌هایی که هر دو هفته یک‌بار با حضور مسئولان دستگاه‌ها و نهاد‌ها برگزار می‌شود و طی تفاهم‌نامه‌های مشترکی به منظور همکاری مشترک با دستگاه‌ها قرار است که محصول نهایی طرح‌های پژوهشی مورد نیاز هر دستگاه و نهاد در اختیار آن‌ها قرار گیرد. انجام پژوهش در زمینه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ... در تمام تصمیم‌گیری‌های خرد و کلان کشور مؤثر است و به‌کارگیری آن به طور مستقیم بر توسعه و تعالی جامعه اثرگذار خواهد بود؛ لذا باید برای دستیابی به نقش پژوهش در توسعه کشور‌ها به کشور‌های مختلف جهان نگاه شود که چه تجربه‌ای را کسب کرده‌اند و اکنون در چه جایگاهی قرار دارند.
انتهای پیام غلامی ادامه داد: جامعه نیازمند است که پژوهشگران با نگاهی موشکافانه جامعه و مسائل گسترده آن را ببینند و در رهگذر علم و دانش و کار پژوهشی، بهترین راهکار‌ها را در برخورد با مسائل جامعه پیشنهاد دهند. اهمیت پژوهش در امور مختلف تا حدی زیاد است که شناخت همین اهمیت و ضرورت گسترش فرهنگ پژوهش و پژوهش‌محور شدن هر امری در جامعه، موجب شد که پس از پیروزی انقلاب، به منظور گسترده شدن پژوهش‌محوری در جامعه و ارج نهادن به مقام پژوهشگران، یک روز را در تقویم رسمی کشور با عنوان پژوهش نامگذاری کنند.
وی با تأکید بر اینکه باید بپذیریم راهی جز انجام پژوهش‌های دقیق و کاربردی برای برخورد با مسائل جامعه در تمامی حوزه‌ها وجود ندارد و بدون این مقوله، نتیجه مطلوب حاصل نخواهد شد، افزود: انتظار از نهاد‌ها و دستگاه‌های متولی امر در حوزه پژوهش چیست؟ انتظار این است که به مراکز علمی اعتماد کنند و پژوهش را جدی بگیرند و به آن نگاه تشریفاتی نداشته باشند، به ویژه نگاهشان به پژوهش‌هایی با رویکرد اسلامی متأملانه‌تر باشد، چراکه اکنون ظرفیت‌های جدیدی در این بخش ایجاد شده است و پیش‌تر پژوهشگران و محققان کمتر به آن توجه می‌کردند.
رئیس پژوهشکده مطالعات اسلامی آسیبهای اجتماعی گفت: از طرف دیگر، پژوهش‌ها باید کاربردی و قادر باشند که ابتدا نیاز‌های مردم و سپس دستگاه‌های مسئول را مورد توجه قرار دهند. این خواسته به‌جاست و باید به آن توجه کرد. در اکثر پروژه‌هایی که در پژوهشکده دنبال می‌کنیم، تأثیرات عملی پژوهش بررسی و شرط می‌شود که پژوهش باید به نیاز‌های امروز جامعه توجه کند. همچنین سعی می‌شود اولویت‌های اصلی فعالیت‌های پژوهشی متناسب با اولویت‌های اصلی کشور و سیاست‌های کلان آن در نظر گرفته شود. بر همین اساس موضوعاتی همچون اعتیاد، طلاق، حاشیه‌نشینی و مفاسد اخلاقی به عنوان مسائلی که می‌توانند بحران‌آفرین باشند، محور اصلی پروژه‌های پژوهشی ماست.
وی اظهار کرد: تلاش کرده‌ایم که با دستگاه‌های مختلف متولی امر نیز در هر یک از این موضوعات ارتباط داشته باشیم، هرچند در عین حال نباید از سایر مسائل و آسیبهای اجتماعی مانند آسیب‌هایی، که در حوزه‌های فضای مجازی و سرمایه اجتماعی بیش از گذشته به وجود آمده، غفلت کنیم. به همین منظور برخی طرح‌های پژوهشی ما فقط به موضوع سرمایه اجتماعی اختصاص دارد که تعدادی از آن‌ها رو به اتمام است. خروجی این طرح‌ها در اصل ارائه راهکار‌هایی برای تقویت سرمایه اجتماعی در کشور خواهد بود. ضمن اینکه تحلیلی از وضعیت سرمایه اجتماعی در ایران خواهند داشت. در وهله نخست و برای کار پژوهش، اولویت‌های پنج‌گانه فوق را در نظر داریم، اما محدودیتی هم قائل نیستیم تا پژوهشگران به تمامی عرصه‌های مورد نیاز ورود کنند. موضوع کرونا و پیامد‌ها و آسیبهای اجتماعی آن می‌تواند مورد مطالعه چند ساله پژوهشگران قرار گیرد و شاید یک دهه زمان ببرد که پیامد‌های آن، دامنه اثرگذاری اجتماعی و آسیب‌هایش مطالعه و نظریه‌پردازی‌ها انجام شود.
غلامی همچنین درباره پیوستار اجرای کار‌های پژوهشی و به تعبیری سازوکار کاربردی بودن آن‌ها برای دستگاه‌ها و نهاد‌های متولی امور کشور، گفت: در مجموعه‌های پژوهشی، وظایف دانشگاهی خود را با رعایت استاندار‌های علمی انجام می‌دهیم و تلاش می‌کنیم مسئله‌ای را که برای انجام کار پژوهشی و علمی مطلوب است انتخاب کنیم. البته به نیاز‌های روز و تقاضا‌های دستگاه‌های امر نیز مربوط باشد و صرفاً شکل انتزاعی نداشته باشد.
وی ادامه داد: به همین منظور تلاش می‌کنیم اگر موضوعی در دستور کار است و برای مثال درباره اعتیاد کار می‌کنیم، روش‌های اسلامی پیشگیری و درمان اعتیاد یکی از بند‌های اساسی طرح پژوهشی باشد. همچنین طی هماهنگی با ستاد مبارزه با مواد مخدر و سازمان بهزیستی و هماهنگی‌ها و توافق‌ها مقرر است که نتایج کار در اختیار آن‌ها قرار گیرد؛ لذا سعی می‌شود پژوهش‌ها هدفمند باشد تا اینکه صرفاً نسخه‌های منتشرشده از پژوهش را شاهد باشیم. همچنین تلاش می‌شود در پایان طرح آن پژوهش به عنوان نسخه و بسته پژوهشی کاربردی مورد بهره‌برداری دستگاه‌های ذی‌ربط قرار گیرد. بر همین اساس، در نشست‌هایی که هر دو هفته یک‌بار با حضور مسئولان دستگاه‌ها و نهاد‌ها برگزار می‌شود و طی تفاهم‌نامه‌های مشترکی به منظور همکاری مشترک با دستگاه‌ها قرار است که محصول نهایی طرح‌های پژوهشی مورد نیاز هر دستگاه و نهاد در اختیار آن‌ها قرار گیرد. انجام پژوهش در زمینه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ... در تمام تصمیم‌گیری‌های خرد و کلان کشور مؤثر است و به‌کارگیری آن به طور مستقیم بر توسعه و تعالی جامعه اثرگذار خواهد بود؛ لذا باید برای دستیابی به نقش پژوهش در توسعه کشور‌ها به کشور‌های مختلف جهان نگاه شود که چه تجربه‌ای را کسب کرده‌اند و اکنون در چه جایگاهی قرار دارند.
