اعتبارسنجی روایات تفسیری «سِتَّة أَیَّامٍ» در «مطالعات فهم حدیث»

به گزارش ایکنا؛ سیزدهمین شماره دوفصلنامه علمی پژوهشی «مطالعات فهم حدیث» به صاحب‌امتیازی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) و مدیرمسئولی مجید ملایوسفی منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «‌ارزیابی دیدگاه رونالد باکلی در مشابهت‌سنجی ریخت‌شناسی قصه‌های پریان و احادیث امامیه»، «اعتبارسنجی روایت «توبه آدم با توسل به پنج تن» و پیوند آن با عقاید زیدیه»، «اعتبارسنجی سندی و محتوایی روایات تفسیری «سِتَّةِ أَیَّامٍ» (مطالعه موردی آیه 54 سوره اعراف)»، «اعتبارسنجی و ارزش گذاری دعای «وُلاةُ أَمْرِ» در ادعیه ماه رجب»، «اعتبارسنجی و تحلیل روایت «النِّسَاءُ حَبَائِلُ الشَّیطَان»»، «بررسی تحلیلی ـ انتقادی روایات ناظر به ترتیب مصحف امیر مؤمنان علی (ع)»، «بیعت امام علی (ع) با خلیفه اول در ترازوی نقد (مطالعه موردی خطبه 37 نهج‌البلاغه)»، «تحلیل انتقادی آراء صالحی نجف آبادی درباره گستره نفوذ غلوّ در حدیث شیعه و غالیانه دانستن پاره‌ای از احادیث شیعی در کتاب «غلوّ»»، «تحلیل مبانی سیاست‌ورزی امام علی (ع) در نامه 64 نهج‌البلاغه با الگوگیری از روش فرکلاف (تحلیل گفتمان انتقادی)»، «مفهوم‌شناسی «و الشّاخِصُ عَنکُم مُتدارَکٌ بِرَحمةٍ مِن رَبَّه» در خطبه سیزدهم نهج‌البلاغه و تحلیل آن»، «نظریه تحلیل فهرستی احادیث؛ چیستی و ابهامات»، «نقد و بررسی مستندات روایی دوگانگی خُلق و خوی امام حسن و امام حسین(ع)».

روایات تفسیری «سِتَّةِ أَیَّامٍ»

در چکیده مقاله «اعتبارسنجی سندی و محتوایی روایات تفسیری «سِتَّةِ أَیَّامٍ» (مطالعه موردی آیه 54 سوره اعراف)» می‌خوانیم: «عبارت «سِتَّةِ أَیَّامٍ» (الاعراف: 54) که به آفرینش آسمان و زمین در «شش روز» اشاره دارد، به شروع خلقت برمی‌گردد. این مسئله از سده‌های نخستین تاریخ تفسیر تاکنون محل تضارب آرا و تعدد نظرات مفسران فریقین با مسلک‌های فکری متعدد و روش‌های تفسیری متفاوت؛ اعم از روائی، عرفانی، اجتهادی و علمی و .... بوده‌ است. در این میان، تعداد قابل‌توجهی از مفسران عبارت «سِتَّةِ أَیَّامٍ» را به روزهای دنیایی تفسیر کرده‌اند و احادیثی نیز در این باره آورده‌اند که آغاز خلقت را با روز شنبه، یک‌شنبه یا دوشنبه مصادف می‌داند. این مقاله که با روش توصیفی و استفاده از ابزار اسنادی انجام شده‌است، سعی‌داشته تا با ارائه دلایل و شواهد متعدد علمی، مخدوش‌بودن این قبیل احادیث یا مصداق اسرائیلیات بودن آن‌ها را به بوته‌نقد گذارد. ارزیابی‌ها حاکی از آن است که اسانید و راویان این احادیث، مشکوک و مردود بوده و تقریباً هیچ‌یک از طرق حدیث خالی از ضعف نیست. احادیث مذکور به‌لحاظ متنی نیز دارای متنی مضطرب هستند و با عرضه محتوای آن‌ها به معیارهای متقن نقد حدیث از ‌جمله؛ قرآن و علم، مخدوش‌بودن آن‌ها ثابت می‌شود. با‌توجه به اعجاز علمی قرآن و رویکرد تبیینی احادیث صحیح بر کلی‌گویی‌های قرآن، شناسایی احادیث سره ‌از‌ ناسره در این عرصه ضمن دستیابی به اصل هدایت، سدی بر دستمایه ‌قرار دادن احادیث مخدوش به نام اسلام و ادعای تعارض تعالیم آن با علم توسط معاندین خواهد بود.»

روایات ناظر به ترتیب مصحف امیرمؤمنان

در طلیعه مقاله «بررسی تحلیلی ـ انتقادی روایات ناظر به ترتیب مصحف امیر مؤمنان علی (ع)» آمده است: «نگارش مصحف امام علی (ع) و توقیفی بودن ساختار قرآن کریم نزد فریقین طرفداران بسیاری دارد. از سوی دیگر اعتقاد به تنزیلی بودن گردآوری مصحف امام علی (ع)، در تعارض با توقیفی بودن ساختار قرآن به نظر می‌رسد؛ به عبارت دیگر از طرفی امیرالمومنین (ع) نخستین جامع قرآن تلقی شده و برخی از قرآن‌پژوهان معتقدند که حضرت، سور مصحف خود را بر اساس ترتیب نزول، چینش نموده و از طرفی معتقدند که ساختار گردآوری قرآن، توقیفی است و ریشه در وحی الهی دارد. این بدان معناست که حضرت علی (ع) به عنوان اولین و برجسته‌ترین شاگرد رسول اکرم (ص) برخلاف امر الهی و سیره نبوی عمل نموده است. در تحلیل این موضوع، راهی جز احصا و استخراج نظریات علمای فریقین و تحلیل روایات و مستندات تاریخی وجود ندارد. با همین هدف و از رهگذر روش تحلیلی ـ انتقادی روایات و مستندات تاریخی مربوط به محتوا، چگونگی گردآوری مصحف امیرالمومنین (ع) مورد واکاوی قرار گرفته و با حذف روایات مشابه و تکراری، به این نتیجه رسیده است که چینش تنزیلی مصحف امام (ع) بر بنیاد ترتیب نزول، از متن و مفهوم روایات و شواهد تاریخی چندان قابل اثبات نمی‌باشد و در جمع‌بندی روایات، به جای این برداشت می‌توان برای دو دیدگاه زیر نیز جایگاهی قائل شد: دیدگاه تأکیدی به معنای بی کم و کاست بودن مصحف امام (ع) و دیدگاه تکمیلی به معنای اشتمال مصحف بر اضافات تفسیری و شأن نزول آیات.»