ضرورت کاربردی‌سازی معارف قرآنی در جامعه/ چرایی مهجوریت قرآن

کلمه مهجور از هِجر یا هَجر به معنای دور شدن می‌آید و مهجور شدن به این معناست که مردم یا قرآن را از خودشان دور قرار داده و از آن فاصله می‌گیرند و یا با وجود اینکه قرآن در دسترس آن‌هاست، خودشان از آن فاصله می‌گیرند، یعنی نمی‌توانند قرآن را درک کنند.

مهجوریت قرآن به این معنا نیست که در جوامع، قرآن یا قاریان و کاتبان قرآن وجود نداشته باشد، شاید همه این‌ها در یک جامعه وجود داشته باشد، ولی آن ملت یا قوم نسبت به قرآن دچار مهجوریت شوند.

در آیات بسیاری آمده است که خداوند می‌فرماید طبیعت و آسمان و زمین همه آیه هستند، یعنی نشانه‌هایی که وقتی آن‌ها را می‌بینید، به جای دیگری رهنمون می‌شوید، به عبارت دیگر، در ساحت اولیه که با آیه آشنا می‌شوید، شما را ارضا نمی‌کند، بلکه ناخودآگاه به این فکر می‌کنید که این نشانه‌ها از کجا نشئت می‌گیرد، به همین دلیل، ادعای اصلی قرآن این است که کسانی که در آیات ما نگاه کنند، حتماً ما را می‌بینند، چون ساختار عالم را به گونه‌ای آفریدیم که در حقیقت، ما را نشان می‌دهد.

کسی که آیات را ببیند و در آن باقی بماند، یعنی خود آیات برایش مهم باشد، در واقع قرآن را مهجور قرار داده است، مثل اینکه بخواهیم آیه‌ای را خیلی زیبا بخوانیم و به الحان و الفاظ آن توجه کنیم یا قرآن‌هایی با جوهر طلا بنویسیم و زینت دهیم، ولی به حقیقت اصلی قرآن که همان پیام آن است، دست پیدا نکنیم که این در واقع نوعی مهجوریت است، بنابراین وقتی گفته می‌شود که قرآن نباید مهجور باشد، معنایش این است که نیازهای معرفتی در تمام عوالم هستی را باید از پیام قرآن درک کرد، این پیام را دریافت و براساس آن، به زندگی جهت داد. اگر فردی یا جامعه‌ای بتواند زندگی‌اش را بر این مبنا تنظیم کند، قرآن از مهجوریت نجات پیدا می‌کند.

محمدحسن صالحی، استاد گروه قرآن و حدیث دانشگاه شهرکرد در گفت‌و‌گو با ایکنا از چهارمحال‌و‌بختیاری، اظهار کرد: مهجوریت به معنای کنار نهادن، متروک بودن و دور افتادن است، قرآن کریم در رابطه با مهجور بودن، به شکوه پیامبراسلام (ص) از قوم خود در پیشگاه خداوند متعال اشاره دارد و می‌فرماید «وَقَالَ الرَّسُولُ یَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا».

احساس نیاز به معارف قرآنی برای داشتن زندگی بهتر وجود ندارد

وی افزود: قرآن کتاب هدایت و برنامه‌ای جامع برای زندگی دنیوی و اخروی انسان‌ها است که در این رابطه قرآن می‌فرماید: «إنَّ هذاالقرآن یَهدی لِلتی هِی أقوم»؛ این قرآن به استوارترین آیین هدایت می‌کند، متأسفانه قرآن در متن زندگی مردم آن‌چنان که شایسته است وارد نشده و احساس نیاز به معارف قرآنی برای داشتن زندگی بهتر وجود ندارد، به عبارت دیگر بسیاری از آموزه‌های قرآنی در سطح مفاهیم باقی مانده و در اداره جامعه و زندگی انسان‌ها کاربردی نشده است.

صالحی ادامه داد: آنچه بیشتر مشهود است اکتفا کردن به برگزاری مسابقات قرآنی، همایش‌ها و آموزش‌های سطحی است، حتی اکثر پژوهش‌های قرآنی در مراکز علمی نیز غیر کاربردی هستند و به گونه‌ای نیستند که بتوانند مسئله‌ای از مسائل و مشکلات جامعه حل کنند و باری را از روی دوش جامعه بردارند.

در آموزش قرآن و ترویج آن، نوآوری و جذابیت وجود داشته باشد

صالحی گفت: نسل گذشته با نسل امروز تفاوت بسیاری دارد، امروز شاهد تکنولوژی در عرصه‌های مختلف جامعه هستیم و باید در آموزش قرآن و ترویج و عمق بخشی فرهنگ اسلامی، نوآوری و جذابیت وجود داشته باشد تا نسل جدید شیفته آن شود، بنابراین لازم است در بحث آموزش قرآن هم از کارهای کلیشه‌ای کاسته و هم آموزش‌های مدارس و دانشگاه‌ها با رویکردی هنرمندانه و همراه با خلاقیت برای نسل جدید عرضه شود.

وی ضمن تأکید بر کاربردی‌سازی معارف قرآنی و پیاده کردن آن در جامعه، گفت: برای تحقق این امر باید سیاست‌گذاری‌، قانون‌گذاری و ساختارسازی ما قرآن‌محور شود، اگر بخواهیم به معنای واقعی حکمرانی اسلامی داشته باشیم ضرورت دارد که تمام قوانین و ساختارهای سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و... قرآن بنیان و مبتنی بر معارف اسلامی و توحیدی باشند.

استاد گروه قرآن و عترت دانشگاه شهرکرد بیان کرد: امام راحل(ره) می‌فرماید: قرآن در مسائل سیاسی و اجتماعی جامعیت تام دارد، یعنی می‌توان از قرآن در بسیاری مسائل کلان اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و اقتصادی استفاده کرد، از طرفی در رفتار و منش برخی از مدعیان دینداری و برخی از مسئولان مشاهده می‌شود که با لباس دین و روحانیت ظاهر می‌شوند، در حرف‌هایشان از قرآن و اسلام هم بسیار می‌گویند، ولی متأسفانه خودشان آلوده به دنیا شده‌اند و عمل و گفتار آن‌ها با یکدیگر در تعارض است، همین امر موجب می‌شود برخی از مردم نیز نسبت به دین و دینداران بدبین و دلسرد شوند، این امر نیز یکی از عوامل مهجور بودن قرآن است.

مردم اهتمام جدی‌تری نسبت به مسائل و معارف قرآنی و دینی داشته باشند

وی عنوان کرد: بخشی از مشکلات موجود در زمینه مهجوریت قرآن به مسئولان و بخشی به مردم ارتباط دارد، به نوعی می‌توان گفت مردم باید اهتمام جدی‌تر و بیشتر نسبت به مسائل و معارف قرآنی و دینی داشته باشند.

صالحی با اشاره به اینکه از قرآن بیشتر در مراسمات و مناسبات خاصی استفاده می‌شود، تصریح کرد: متأسفانه امروزه سبک زندگی جامعه ما، به سمت سبک زندگی غربی پیش رفته است. وقتی که مشاهده می‌کنیم در رسانه‌ها و تلویزیون، سریال‌ها و فیلم‌ها ترویج فرهنگ مصرف‌گرایی و سبک زندگی غربی است، چطور می‌توانیم به جوان امروزی بگوییم قرآن می‌گوید قناعت کن، مگر با شعار دادن می‌توان فرهنگ را تغییر داد و سبک زندگی اسلامی بوجود آورد؟ امام صادق(ع) فرمود «كُونُوا دُعَاةَ النَّاسِ‏ بِغَيْرِ أَلْسِنَتِكُمْ» به غیر زبان مردم را (به دین) بخوانید، طبیعی است وقتی که سبک زندگی غربی شد قرآن نیز در مهجوریت قرار می‌گیرد یا مثلاً در دانشگاه‌ها با قرار دادن چند واحد درسی معارف اسلامی و آوردن استاد حوزوی، آیا می‌توان گفت قرآن را از مهجوریت خارج کرده‌ایم؟ البته این نوع کارها شاید لازم باشد، اما قطعاً کافی نیست.

استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهرکرد افزود: در حقیقت بایستی ساختارها اصلاح شوند و تولیدات در تمام زمینه‌ها با رویکرد مسائل دینی و قرآنی اتفاق بیفتد.

ضرورت اهتمام خانواده‌‌ها به مسائل دینی خود و فرزندان 

وی همچنین ضمن تأکید بر نقش بسیار مهم و محوری خانواده در تربیت صحیح فرزندان گفت: درست است که بخش عمده‌ای از مشکلات و دور شدن جامعه اسلامی از قرآن متوجه مسئولان است، اما باید توجه داشت که قسمت قابل توجهی نیز به خود مردم و خانواده‌ها برمی‌گردد، اگر خانواده‌ای در عمل به مسائل دینی خود و فرزندان اهتمام داشته باشند و در امور زندگی، دین و قرآن در حاشیه نباشند، بلکه به معنای واقعی حضور دین در آن خانواده احساس شود، طبیعی است که فرزندانی که از این خانواده وارد اجتماع می‌شوند کارآمد، مفید و موفق خواهند بود و چنانچه هر کسی خود را مسئول بداند و به مسئولیت خود عمل کند، آن موقع شاهد جامعه اسلامی خواهیم بود.