ضرورت بهره‌مندی از دیپلماسی نوروز برای هم‌افزایی بین‌المللی
وابسته فرهنگی ایران در استانبول گفت: از زمان قرار گرفتن نوروز در فهرست آثار ناملموس یونسکو، شاهد همکاری کشورهای حوزه نوروز در زمینه اجرای برنامه‌های مشترک هستیم. هر یک از کشورهای منطقه به جای تلاش برای تصاحب نوروز، باید برای هم‌افزایی و توسعه و ترویج فرهنگ نوروز به عنوان میراثی مشترک بکوشند.
محمود صدقی‌زاده، وابسته فرهنگی ایران در استانبول، در گفتوگو با ایکنا، درباره آیین‌های نوروز در ترکیه گفت: از گذشته نوروز در بین مردم آناتولی رایج بوده است و مردم این منطقه نوروز را روز بیداری و زنده شدن مجدد طبیعت تلقی می‌کردند و فرارسیدن بهار را جشن می‌گرفتند.
وی افزود: همچنین مردم این منطقه بر حسب اعتقادات دینی و مذهبی خود، زمان وقوع رویدادهای مهم تاریخی را نوروز می‌دانند و به همین علت این روز را بااهمیت می‌شمرند. از جمله این رویدادها می‌توان به آغاز نزول قرآن، شکافتن دریا به وسیله حضرت موسی(ع) و نجات امت، رهایی حضرت یونس(ع) از شکم ماهی، روز ولادت حضرت علی(ع)، سالروز ازدواج حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س)، سرد شدن آتش برای حضرت ابراهیم(ع) و به ساحل رسیدن کشتی حضرت نوح(ع) اشاره کرد.
برگزاری جشن‌های مفصل در دوره عثمانی
صدقی‌زاده تصریح کرد: در دوره عثمانی نیز نوروز به عنوان عید تلقی و در این روز جشن‌های مفصلی برگزار می‌شد. بنا بر مستندات تاریخی، پادشاه عثمانی مراسم تبریک نوروز را برگزار و با حضور در میان مردم در جشن‌های نوروزی شرکت می‌کرد. این مراسم به «نوروز سلطانی» موسوم بود و در این روز تنقلات و شیرینی‌های خاص نوروز تهیه و در میان مردم توزیع می‌شد.
وابسته فرهنگی ایران در استانبول بیان کرد: از لحاظ دینی نیز در خصوص عدم مغایرت جشن‌های نوروز با موازین دین اسلام فتاوای متعددی از سوی علمای دوره عثمانی صادر شده است. در ادبیات آن دوره نیز آثار متعدد نظم و نثر با موضوع نوروز وجود دارد و اشعار نوروزی با عنوان «نوروزیه»، که در مراسم نوروز و در حضور سلطان سروده می‌شد، به چشم می‌خورد.
محمود صدقی‌زاده ادامه داد: پس از دوره عثمانی و در سال‌های اولیه جمهوریت نیز مراسم جشن نوروز در ترکیه برگزار می‌شد. با سرعت گرفتن روند غرب‌گرایی در ترکیه و تلاش برای ترویج فرهنگ غرب در جامعه، آداب و رسوم و سنن جامعه به تدریج از رونق افتاد و به حاشیه رانده شد، به طوری که اجرای آئین نوروز همانند بسیاری از آداب و رسوم مردم، شور و هیجان خود را از دست داد و به حداقل رسید.
جشن‌های خیابانی در مناطق کردنشین
صدقی‌زاده تصریح کرد: در سال 1995 مجدداً نوروز در زمره اعیاد رسمی کشور ترکیه قرار گرفت و به مدت چند سال مراسم نوروز در شهرهای کردنشین ترکیه به صورت جشن‌های خیابانی برگزار می‌شد، به طوری که آنان این رسم را متعلق به خود می‌دانستند و آن را در قالب تجمعات بزرگ برگزار می‌کردند. در طی مراسم علاوه بر به جا آوردن آیین‌های خاص نوروز، گرایش‌های سیاسی آنان نیز مطرح می‌شد.
وی گفت: برگزاری نوروز در ترکیه با آنچه در ایران و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز برگزار می‌شود، متفاوت است. مردم به ویژه در شهرهای بزرگ با آداب و رسوم نوروز آشنا نیستند. در برخی شهرهای واقع در جنوب و جنوب شرق ترکیه، که به ایران و آذربایجان نزدیک‌ترند، برخی رسوم نوروز رایج است. در این مناطق بستن دست‌نوشته آرزوها به بوته‌های گل و کاشت آن در روز نوروز، انداختن دست‌نوشته آرزوها در آب جاری و بستن ریسمان یا تکه‌پارچه آرزوها به درخت، بخشی از آداب و رسوم نوروز است.
صدقی‌زاده ادامه داد: در شهر «غازی عینتاب»(Gaziantep) و اطراف آن معتقدند که نوروز همانند دختر زیبایی است که روز 21 مارس در حال کوچ از غرب به شرق است و برخی معتقدند که نوروز درویشی است که در قالب پرنده به پرواز درمی‌آید. در اطراف شهر «قارص»(Kars) روز نوروز جوانان دور هم جمع می‌شوند و از کودکی می‌خواهند که ظرف پر از آبی را بیاورد. سپس دختران و پسران نخ و سوزن‌های رنگی را در آن ظرف می‌ریزند. آنان بر این اعتقادند که در آینده صاحبان نخ و سوزن‌های همرنگ با هم ازدواج خواهند کرد. در شهر اِدرنه(Edirne)، هم‌‌مرز با کشور بلغارستان، برپا کردن آتش و پریدن از روی آن مرسوم است.
وابسته فرهنگی ایران در استانبول با اشاره به اهتمام دولت ترکیه به آیین‌های نوروز، اظهار کرد: در سال‌های اخیر برگزاری مراسم نوروز در شهرهای مختلف از سوی نهادهای دولتی و شهرداری‌ها مورد توجه قرار گرفته و روز 21 مارس در پارک‌ها و میادین مشهور شهرها مراسم جشن نوروز به صورت جشنواره فرهنگی و هنری برگزار می‌شود. در این جشن موسیقی و حرکات موزون محلی اجرا و از شرکت‌کنندگان با شیرینی و تنقلات مختلف پذیرایی می‌شود.
تفاهم‌نامه همکاری دو وزارتخانه با موضوع نوروز
وی بیان کرد: وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه به منظور آشنایی بیشتر مردم با آئین‌های نوروزی برنامه‌های متعددی را در سراسر ترکیه اجرا و همچنین از برنامه‌های مؤسسات غیردولتی حمایت می‌کند. وزارتخانه مذکور با هدف آشنایی کودکان، نوجوانان و جوانان با مقوله نوروز، اقدام به امضای تفاهم‌نامه همکاری با وزارت آموزش ملی ترکیه کرده است. براساس این تفاهم‌نامه برنامه‌های فرهنگی و هنری و مسابقات نقاشی، شعر و تئاتر و ... در مدارس اجرا خواهد شد و در دانشگاه‌ها نیز جشنواره‌های فرهنگی و کنفرانس‌های علمی در خصوص نوروز برگزار می‌شود.
برپا کردن آتش در نوروز در برخی شهرهای ترکیه
صدقی‌زاده یادآور شد: تلویزیون دولتی ترکیه (TRT) نیز با پخش فیلم و مستندهای متناسب با نوروز و اجرای برنامه‌های زنده به معرفی بیشتر نوروز می‌پردازد. در سال 2009 نوروز در لیست آثار ناملموس یونسکو به ثبت رسید. ترکیه به عنوان یکی از کشورهای حوزه نوروز در ارائه پرونده نوروز به یونسکو مشارکت داشته و همین امر موجب توجه بیشتر آن به معرفی و ترویج آئین نوروز در این کشور شده است.
وی در پاسخ به سؤالی درباره ضرورت بهره‌مندی از دیپلماسی نوروز برای تقویت روابط کشورهای حوزه نوروز گفت: نوروز به عنوان میراث مشترک کشورهای حوزه نوروز می‌تواند عامل تقویت همبستگی کشورهای منطقه باشد و در حفظ هویت ساکنان این منطقه جغرافیایی نقش مؤثری را ایفا کند. از زمان قرار گرفتن نوروز در فهرست آثار ناملموس یونسکو، شاهد همکاری کشورهای حوزه نوروز در زمینه اجرای برنامه‌های مشترک هستیم. هر یک از کشورهای منطقه به جای تلاش برای تصاحب نوروز، باید برای هم‌افزایی و توسعه و ترویج فرهنگ نوروز به عنوان میراثی مشترک بکوشند و همین امر موجب نزدیکی و تفاهم بیشتر مردمان ساکن در کشورهای حوزه نوروز خواهد شد.
گفتوگو: زهرا نوکانی
