ادب دعا و بندگی محض در مناجات شعبانیه

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، مناجات شعبانیه مناجاتی از امیرالمؤمنین(ع) است که نجواهای عارفانه بین عابد و معبود را با محتوایی پر مغز در قالب دعا بیان کرده است. براساس روایات، ائمه معصومین(ع) به قرائت این مناجات در ماه شعبان اهتمام داشته‌اند. در این مناجات چگونگی رفتار، ادب دعا کردن و نحوه استغفار بنده با خالق به شرح ذیل آمده است:

خدايا بر محمد و خاندان محمد درود فرست، و شنواى دعايم باش آنگاه كه می‌خوانمت، و صدايم را بشنو گاهى كه صدايت می‌كنم و به من توجه كن هنگامی كه با تو مناجات می‌نمايم، همانا به سوى تو گريختم و در حال درماندگى و زارى در برابرت ايستادم، پاداشى را كه نزد توست اميدوارم، آنچه را كه در درون دارم می‌دانى، بر حاجتم خبر دارى، نهانم را می‌شناسى، كار بازگشت به آخرت و خانه ابدی‌ام بر تو پوشيده نيست و آنچه كه می‌خواهم به زبان آرم و خواهش خويش را بازگو كنم و هم آنچه را كه براى عاقبتم اميد دارم، بر تو پنهان نيست، همانا آنچه تقدير نموده‌اى بر من اى آقاى من در آنچه كه تا پايان عمر بر من فرود می‌آيد از نهان و آشكارم جارى شده است و تنها به دست توست نه به دست غير تو فزونى و كاستی‌ام و سود و زيانم، خدايا! اگر محرومم كنى پس كيست آن كه به من روزى دهد؟ و اگر خوارم سازى پس كيست آن كه به من يارى رساند.

خدايا به تو پناه می‌آورم از خشمت و از فرود آمدن غضبت. خدايا اگر شايسته رحمت نيستم، تو سزاوارى كه بر من با فراوانى فضلت بخشش نمايى، خدايا گويى من با همه هستی‌ام در برابرت ايستاده‌ام، درحالی كه حسن اعتمادم بر تو، بر وجودم سايه افكنده است و آنچه را تو شايسته آنى بر من جارى كرده‌ای و مرا با عفوت پوشانده‌اى، خدايا اگر گذشت كنى، چه كسى از تو سزاوارتر به آن است؟ و اگر مرگم نزديک شده باشد و عملم مرا به تو نزديک نكرده، اعترافم را به گناه وسيله خويش به بارگاهت قرار دادم. خدايا بر نفسم در فرمانبرى از آن گناه بار كردم، پس واى بر او اگر او را نیامرزی، خدايا نيكی‌ات بر من در روزهاى زندگی‌ام پيوسته بود، پس نيكى خويش را در هنگام مرگم از من قطع مكن. خدايا چگونه از حسن توجهت پس از مرگم نااميد شوم؟ در حالی كه در طول زندگی‌ام مرا جز به نيكى سرپرستى نكردى.

خدایا كارم را چنان كه سزاوار آنى بر عهده گير، خدايا به‌سوى من با فضلت بازگرد، به‌سوى گناهكارى كه جهلش سراپايش را پوشانده، خدايا گناهانى را در دنيا بر من پوشاندى، كه بر پوشاندن آن در آخرت محتاج‌ترم، گناهم را در دنيا براى هيچ يک از بندگان شايسته‌ات آشكار نكردى، پس مرا در قيامت در برابر ديدگان مردم رسوا مكن، خدايا جود تو آرزويم را گسترده ساخت و عفو تو از عمل من برترى گرفت. بار خدايا، روزى كه در آن ميان بندگانت حكم میكنى، مرا به ديدارت خوشحال كن. خدايا عذرخواهى من از پيشگاهت عذرخواهى كسى است كه از پذيرفتن عذرش بی نياز نگشته، پس عذرم را بپذير اى كريم ترين كسی كه بدكاران از او پوزش خواستند.

خدايا، حاجتم را برمگردان و (طمعم) را قرين نوميدى مساز و اميد و آرزويم را از خود مبر. خدايا اگر خواری‌ام را می‌خواستى، هدايتم نمی‌نمودى و اگر رسوايی‌ام را خواسته بودى عافيتم نمی‌بخشيدى. خدايا، اين گمان را به تو ندارم كه مرا در حاجتى كه عمرم را در طلبش سپرى كرده‌ام، از درگاهت بازگردانى. خدايا تو را سپاس، سپاسى ابدى و جاودانه، هميشگى و بی‌پايان، سپاسى كه افزون شود و نابود نگردد، آنگونه كه پسندى و خشنود گردى، خدايا اگر مرا بر جرمم بگيرى، من نيز تو را به عفوت بگيرم و اگر به گناهانم بنگرى، جز به آمرزشت ننگرم و اگر مرا وارد دوزخ كنى، به اهل آن آگاهى دهم كه تو را دوست دارم. خدايا اگر عملم در برابر طاعتت كوچک بوده، همانا از سر اميد به تو آرزويم بزرگ است.

خدايا چگونه از بارگاهت با نوميدى و محروميت بازگردم، در حالی كه خوش گمانی‌ام به بخشش وجودت اين بوده كه مرا نجات يافته و بخشيده باز می‌گردانى، خدايا عمرم را در آزمندى غفلت از تو نابود ساختم، و جوانی‌ام را در مستى دورى از تو پير نمودم. خدايا در روزگار غرور نسبت به تو، بيدار نشدم و گاه تمايلم به سوى خشم تو آگاه نگشتم.

خدايا و من بنده تو و فرزند بنده توام، در برابرت ايستاده‌ام، به كرمت به حضرت تو متوسلم. خدايا، بنده‌ای هستم، كه به درگاهت از آنچه كه با آن با تو روبرو بوده‌ام از كمى حيايم از مراقبتت نسبت به من بيزارى می‌جويم و از تو درخواست گذشت می‌كنم، زيرا گذشت صفتى درخور كرم توست. خدايا برايم نيرويى نيست كه خود را به‌وسيله آن از عرصه نافرمان‌ات بيرون برم، مگر آنگاه كه به محبتت بيدارم سازى و آنچنان كه خواستى باشم، پس تو را شكرگذارم، براى اينكه در آستان كرمت واردم كردى و هم اينكه دلم را از آلايه‌هاى غفلت از حضرتت پاک نمودى.

خدايا بر من نظر كن، نظر به كسی كه صدايش كردى و تو را اجابت كرد و به ياری‌ات به كارش گماشتى و او از تو اطاعت كرد، اى نزديكى كه از فريفتگان دور نمی‌شود و اى سخاوتمندی كه از اميد بستگان به پاداشش دريغ نمی‌ورزد. خدايا، قلبى به من عنايت كن، كه اشتياقش او را به تو نزديك كند، و زبانى كه صدقش به جانب تو بالا برده شود و نگاهى كه حق بودن او را به تو نزديک نمايد، خدايا، كسی كه به تو شناخته شد، ناشناخته نيست و آن كه به تو پناهنده شد خوار نیست، و هركه را تو به او روى آورى برده نيست.

خدايا، آن كه به تو راه جويد راهش روشن است و آن كه به تو پناه جويد در پناه توست و من به تو پناه آوردم اى خداى من، پس گمانم را از رحمتت نااميد مساز و از مهربانی‌ات محرومم مكن، خدايا، در ميان اهل ولايتت برنشانم، نشاندن آن كه به افزون شدن محبتت اميد بسته، خدايا، شيفتگى به ذكرت را پيوسته به من الهام فرما و همتم را در نسيم كاميابى نام‌هايت و جايگاه قدست قرار ده. خدايا به حق خودت بر خودت، مرا به جايگاه اهل طاعتت و جايگاه شايسته بر ساخته از خشنودی‌ات برسان، زيرا كه من نه بر دفعى از خود قدرت دارم و نه بر نفع خويش مالک هستم. خدايا، من بنده ناتوان گنهكار توام و مملوک توبه‌كننده به پيشگاهت، مرا از كسانی كه رويت را از آنان برگرداندى قرار مده و نه از كسانى كه غفلتشان از بخششت محرومشان نموده.

خدایا كمال جدايى از مخلوقات را، براى رسيدن كامل به خودت به من ارزانى كن و ديدگان دلهايمان را به پرتو نگاه به سوى خويش روشن كن، تا ديدگان دل پرده‌های نور را دريده و به سرچشمه عظمت دست يابد و جانهايمان آويخته به شکوه قدست گردد، خدايا مرا از كسانى قرار ده كه آوازشان دادى، پس پاسخت دادند، به آنها توجه فرمودى، پس در برابر بزرگی‌ات مدهوش شدند، و با آنان راز پنهان گفتى و آنان آشكارا براى تو كار كردند.

خدايا بر خوش بينی‌ام نااميدى و يأس را چيره نسازم و اميدم از زيبايى كرمت نَبُرد. خدايا گر خطاهايم مرا از نظرت انداخته، به خاطر حسن اعتمادم بر تو، از من چشم‌پوشى كن. خدايا، اگر گناهان از جايگاه مكارم لطفت مرا پائين آورده، اما يقين به كرم عنايتت هوشيارم نموده. خدايا اگر غفلت از آماده شدن براى ديدارت به خوابم فرو برده، ولى معرفت به نعمت‌هاى كريمانه‌ات مرا بيدار ساخته است. خدايا اگر بزرگى مجازاتت مرا به‌سوى آتش فرا خوانده، هر آينه ثواب برجسته‌ات مرا به‌سوى بهشت خوانده است، خدايا از تو درخواست می‌كنم و به پيشگاهت زارى نموده و رغبت می‌ورزم و از تو می‌خواهم كه بر محمد و خاندان محمد درود فرستى و مرا از كسانى قرار دهى كه ذكرت را همواره بر زبان دارند، و پيمانت را نمی‌شكنند و از سپاست غافل نمی‌شوند و فرمانت را سبک نمی‌شمارند، خدايا مرا به نور عزت بسيار زيبايت برسان تا عارف به وجودت گردم و از غير تو روی گردان شود و از تو هراسان و برحذر باشم، اى داراى بزرگى و بزرگوارى، و درود خدا و سلام بسيار او بر محمد فرستاده‌اش، و برخاندان پاكش باد.

منبع: مفاتیح‌الجنان شیخ عباس قومی