قرآن بهترین منبع ساختارسازی است / شفافیت؛ پیام طولانی‌ترین آیه قرآن

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی اکبرنژاد، استاد حوزه علمیه 30 فروردین در اولین جلسه از سلسله جلسات فقه تمدنی با بیان اینکه همواره آرزو و یکی از دعاهای بنده نوشتن تفسیری کاملاً ناظر به نیازهای روز بود، گفت: معتقدم پرداختن ویژه به قرآن، لزوماً به معنای زیادخواندن قرآن نیست، گرچه خواندن روزانه آن واجب است، اما در کنار قرائت، باید مهارت فهم را هم یاد بگیریم و سپس شروع به قرائت کنیم. در این صورت بهره ما بیشتر خواهد شد و مردم هم از منابری که قرآن در آن تبیین و تفسیر می‌شود، لذت و بهره زیادی می‌برند.

وی با بیان اینکه قرآن ثقل اکبر است، افزود: مزیت قرآن بر روایات این است که خلاصه و مهمات دین در این کتاب تعریف و تبیین شده و مشوقی برای ماست که اگر با آن مأنوس بوده و تفسیر مناسبی داشته باشیم، ما را به کل دین مشرف خواهد کرد و می‌توانیم در مورد پیوند اجزای دین تحلیل داشته باشیم؛ لذا طلاب برای موفقیت در تعامل تبلیغی با مردم به قرآن و تفسیر آن نیاز دارند.

اکبرنژاد بیان کرد: یکی از مواردی که بنده با آن مخالف هستم تفسیر همه آیات است؛ زیرا قرآن کتاب ذکر است و قاعده ذکر، تکرار است. بر این اساس، اگر قرآن را تلخیص کنیم، می‌توانیم در یکصد صفحه خلاصه کنیم و بقیه ذکر از باب تربیت است. یک مطلب از زوایای مختلف تذکر داده شده و البته این هم جزو مزایای قرآن است و ما می‌خواهیم کتاب تربیت را تفسیر کنیم.

اکبرنژاد با بیان اینکه قانون اساسی و کتب علمی، یا عبارات تکراری ندارد و یا کم دارد، اظهار کرد: در تفاسیر موجود این اشکال روشی وجود دارد که مواجهه آنها با قرآن، بسان کتاب علمی است؛ لذا مفسر خودش را مکلف دیده تا همه آیات را تفسیر کند. اگر در جایی مباحث علمی هستند باید تفسیر علمی شود؛ مانند آیات ناظر به منافقین و بحث ربا، ولی بسیاری از آیات، تربیتی است.

وی افزود: مثلاً قرآن در جایی انذار و تبشیر می‌کند. در اینجا یک بحث علمی در مورد انذار و تبشیر وجود دارد که چرا خدا روش توحیدی را برنگزیده و یا اینکه چرا حالات اهل آتش و بهشت و انعکاس اعمال در قیامت به این صورت بیان شده است، ولی وقتی این انذار و تبشیرها تکرار می‌شود، باید متناسب با ذکر تفسیر شود. 

تأکید بر شفافیت در اقتصاد

تولیت مؤسسه فقاهت و تمدن‌سازی تصریح کرد: به نظر بنده کار مفسر رفع ابهام است، پس اگر ابهامی وجود ندارد، نیاز به تفسیر نیست. البته برخی ابهام‌ها ناشی از گذشت زمان است، وگرنه مخاطب عصر نزول به‌راحتی مراد از قرآن را می‌فهمید. مثلاً چرا در آیه دَین که طولانی‌ترین آیه است، بحث ثبت تا این میزان برجسته است. این مسئله می‌تواند رویکرد اقتصادی بزرگی پیش روی ما بگذارد. فراتر از این، بر شفافیت تأکید دارد که یکی از بزرگترین آفات در کشور ما در همه عرصه‌ها است. امروز، حقوق رئیس جمهور آمریکا مشخص است، ولی در ایران ما نمی‌دانیم حقوق رئیس جمهور چقدر است.

وی افزود: استفاده علمی دیگر این است که آیا شهودی که قرآن نام برده، تنها راه اثبات است یا از باب افراد غالب، اماره است و می‌توانیم روش‌های ثبت را توسعه بدهیم؟ آیا می‌توان شهود را در برخی موارد از کار بیندازیم؟ ما با نگاه تمدنی می‌توانیم نمایه‌ای از اقتصاد و خانواده و مباحث تربیتی را از قرآن ارائه دهیم.

قرآن؛ منبع ساختارسازی

استاد حوزه علمیه اضافه کرد: قرآن بهترین منبع برای ساختارسازی است. گاهی، از آیات، احکام خانواده را مورد بحث قرار می‌دهیم، ولی گاهی از مجموع آیات، رویکرد و نگاه کلان قرآن در مورد خانواده را می‌فهمیم. مثلاً آیات خانواده چندبرابر آیات اقتصادی است و خداوند در آیات خانواده خیلی وارد جزئیات شده است. در مورد طلاق مباحث زیادی دارد و همه اینها برای ما درس و پیام دارد و می‌تواند در اولویت‌های تمدن‌سازی نقش داشته باشد. همچنین می‌توان این پرسش‌ها را مطرح کرد که چرا جهاد تا این اندازه در قرآن برجسته است و یا چرا ربا در اقتصاد، مورد توجه قرار گرفته است؟

اکبرنژاد با بیان اینکه تحقق تمدن، منوط بر آماده‌سازی بسته تمدنی نیست، اظهار کرد: اینکه بخواهیم بسته تمدنی آماده کنیم، از آن حرف‌های شیطانی است. تمدن تدریجاً تولید و اجرا می‌شود. ابتدا ممکن است مختصات کلی را تولید و همان را اجرا کنیم. روش فرهنگستانی که 60 سال درگیر آن هستند غلط است. اینها علم‌محور هستند و از زمان آقاسیدمنیر درگیرند. بنابراین باید منطق اسلامی‌سازی علوم را از قرآن استخراج کنیم. منطق عام که برای اسلامی‌سازی علمی کاربرد دارد.

تولیت مؤسسه فقاهت و تمدن‌سازی با بیان اینکه روش تفسیری اهل بیت(ع) عمدتاً باطنی است، اضافه کرد: معمولاً ائمه(ع) تفسیر عقلایی و برداشت ظاهری از آیه ارائه نکرده‌اند؛ زیرا ظاهر برای مردم مشخص بوده است، بلکه ایشان عمدتاً بر باطن و تأویل تأکید داشتند و یا تفسیر آنها از نوع تعیین مصادیق بوده‌ است که در تفسیر تمدنی هم، به‌دنبال استفاده از چنین روایاتی نیستیم.

تفسیر قرآن به قرآن؛ زیرمجموعه تفسیر عقلایی

اکبرنژاد با بیان اینکه تفسیر قرآن به قرآن زیرمجموعه تفسیر عقلایی است، اظهار کرد: قرآن مجموعه‌ای است که از یک خدا نازل شده است و باید همه آیات را در کنار هم ببینیم؛ لذا تفسیر قرآن به قرآن بهترین راه است که علامه طباطبایی تا حدودی این مسیر را طی کرده است.

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه موضوع مهم در تفسیر قرآن، تفسیر دین است، ادامه داد: با این نگاه هر ادله‌ای مانند قرآن و روایات و عقل جای خود را دارد و در تفسیر تمدنی هم این بحث دنبال می‌شود. زیرا تفسیر تمدنی برای امروز کشور و آینده نیاز مهمی است.