قسم، انسان را با وجدانش مواجه می‌کند

به گزارش ایکنا از قزوین، مسعود جان‌بزرگی، استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در وبینار تحلیل روانشناختی خطبه‌های امام حسین (ع) که شب گذشته 20 مرداد به همت گروه درمان چندبعدی معنوی خداسو از مرکز خدمات مشاوره و روانشناسی «طلیعه سلامت» برگزار شد، اظهار کرد: چند سال پیش از وقوع عاشورا، دشمنان اسلام جوی را در بلاد اسلامی ایجاد کرده بودند که به طور کلی به نظر می‌رسید فاتحه اسلام را باید خواند و چیزی بI جز ظاهر اسلام باقی نمی‌ماند.

وی ادامه داد: امام حسین (ع) 2 سال قبل از جریان عاشورا و مرگ معاویه سفری را به مکه داشتند و در آنجا به اصحاب خود فرمودند تمام افراد موثری را که می‌شناسند دعوت کنند تا بیایند و حضرت با آنان صحبت کند. اهمیت این سخنرانی امام حسین (ع) از این جهت است که به ما کمک می‌کند تا بهتر بتوانیم درک کنیم و ببینیم که چه اتفاقی در آن زمان افتاده است. امام حسین (ع) به عنوان وظیفه امامت خود به مردم هشدار می‌دهند تا بگویند به کدام سمت حرکت می‌کنند.

این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تصریح کرد: گفته می‌شود نزدیک به هزار نفر در منا زیر خیمه امام حسین (ع) جمع می‌شوند و حضرت شروع به سخنرانی می‌کند، حضرت اشاراتی به اتفاقات افتاده در بلاد مسلمین دارند و می‌گویند آیا شما متوجه هستید که چه اتفاقاتی در حال رخ دادن است و معاویه چه می‌کند؟!

وی بیان کرد: معاویه تلاش داشت ذهن مردم را از اسلام ناب دور کند و تا حدودی نیز موفق بود؛ امام حسین (ع) در این مقطع زمانی احساس کرد نمی‌توان ساکت بود و حرکتی را برای احیای فرهنگ انجام داد و آن مواجه‌سازی روانشناختی مردم بود برای همین منظور افراد مؤثر را دور هم جمع کردند که اغلب رهبران فکری جامعه بودند و از این افراد اقرار گرفتند.

جان‌بزرگی خاطرنشان کرد: به رغم همه سخنان اتفاقات محرم 61 پیش آمد ولی اگر امام حسین (ع) این زمینه سازی‌ها را انجام نمی‌دادند چه بسا که اسمی از امام حسین (ع) نبود و کسی جرئت نمی‌کرد اسمی از خاندان حضرت رسول (ص) بیاورد؛ این حرکت امام حسین (ع) باعث شد فرهنگ جدیدی شکل بگیرد.

وی گفت: به لحاظ روانشناختی در بحث روان درمانگری فرد را با چیزی مواجه می‌کنند که وجود دارد. اینجا امام حسین (ع) می‌خواهند نشان بدهند که شما از اول اشتباه کردید، اشتباه از کجا شروع شد و چطور کوتاهی کردید.

این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه افزود: وقتی جایی کوتاه می‌آییم و اشتباهی را مرتکب می‌شویم اشتباهات بعدی را راحت‌تر انجام می‌دهیم، گاهی می‌بینیم که از مسیر خارج شدیم و عملاً در یک مسیر دیگری هستیم به همین جهت امام روی امر به معروف و نهی از منکر تأکید دارند.

وی اشاره کرد: اولین کاری که امام حسین (ع) در این خطبه و سخنرانی انجام می‌دهند این است که جایگاه حضرت علی (ع) را در موقعیتی که اسلام ظهور پیدا می‌کند تا زمانی که پیامبر (ص) در قید حیات بوده مشخص می‌کنند و از کسانی که شاهد این وضعیت بودند اقرار می‌گیرند.

جان بزرگی تصریح کرد: امام حسین (ع) از ابتدا می‌گویند که مشکل از کجا آغاز شد؛ در بسیاری از کشورها علیه جریان علوی جوسازی کرده بودند چون می‌دانستند اگر حکومت اسلامی که حضرت علی (ع) طراحی کرده بودند برقرار شود بسیاری از مشکلات بلاد مسلمین حل می‌شود.

وی اضافه کرد: در عصر حاضر نیز جریانات فاشیستی و برخی جریانات مانند داعش و طالبان بدون اینکه در برابر خود و وجدان خود پاسخگو باشند اسلام را به‌گونه‌ای دیگر نمایش می‌دهند این حرکت از کجا ریشه گرفته است؟ وقتی مسلمانان با حضرت علی (ع) و جایگاه وی آشنا شوند تازه متوجه می‌شوند که انحراف کجاست چون حق با علی است.

این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با تأکید بر اینکه قسم دادن از لحاظ روانی انسان‌ها را با وجدان خودشان روبه‌رو می‌کند، ادامه داد: امام حسین (ع) برای شروع خطبه رو به جمعیت سخنرانی می‌کنند و با یکسری عبارت‌های تکراری آن‌ها را قسم می‌دهند، این قسم دادن نوعی فضای روانی ایجاد می‌کند.

وی اظهار کرد: امام حسین (ع) در این خطبه فرمودند «شما را به خدا! آیا می‌دانید وقتی که رسول خدا (ص) در میان صحابه و یارانش پیمان اخوت می‌بست برای اخوت خویش علی (ع) را انتخاب کرد؟ گفتند که خدایا! تو را گواه می‌گیریم که درست است».

جان‌بزرگی تشریح کرد: امام حسین (ع) در این خطبه همچنین فرمودند «شما را به خدا! آیا می‌دانید آنگاه که رسول خدا محل ساختمان، مسجد و خانه خویش را خریداری و در کنار مسجد 10 حجره بنا کرد، 9 باب از این حجره‌ها را به خود و دهمی را که در وسط آن‌ها قرار داشت را به پدرم علی اختصاص داد، سپس دستور داد درب همه حجره‌های مردم که به مسجد باز می‌شد ببنیدند مگر درب حجره علی؛ بعضی از صحابه پیامبر در این مورد اعتراض کردند، رسول خدا فرمود من این دستور را پیش خود صادر نکردم بلکه خدا چنین فرمانی را به من داد، آنگاه مردم را از خوابیدن در مسجد منع کرد مگر علی را که حجره‌اش در داخل مسجد و در کنار حجره رسول خدا (ص) قرار داشت؟ گفتند خدایا تو را گواه می‌گیریم که درست است». به عبارت دیگر امام حسین (ع) به نکاتی اشاره داشتند که همه مردم شاهد آن بودند و با قسم آن‌ها را بیان می‌کنند.

وی اضافه کرد: امام حسین در ادامه خطبه مطرح داشتند «شما را به خدا! آیا می دانید پیامبر در غدیر خم علی (ع) را به مقام ولایت نصب کرد و دستور داد این جریان را هر کس که شنیده به غایبین بگوید؟ همه گفتند خدایا تو را گواه می‌گیریم که این سخنان درست است. حاضران در این سخنرانی شامل دانشمندان، اساتید و نخبگان جامعه آن روز و رهبران فکری جامعه هستند که همه به سخنان حضرت امام حسین (ع) صحه می‌گذارند».

این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه بیان کرد: امام حسین (ع) در این خطبه فرمودند «شما را به خدا! می‌دانید رسول خدا (ص) در جنگ تبوک فرمود یا علی تو به من مانند منزله هارون هستی برای موسی، تو پس از من ولی و سرپرست همه مومنان هستی؟ همه خداوند را گواه گرفتند این سخنان صحت دارد».

وی متذکر شد: حضرت اباعبدالله الحسین (ع) در این خطبه اشاره دارند «شما را به خدا! رسول خدا زمانی که خواست با مسیحی‌ها مباهله کند و برای نفرین آن‌ها دعوت کرد چه کسانی را با خود آورد؟ گفتند خدایا تو را گواه می‌گیریم که پیامبر علی (ع) و فرزندانش را انتخاب کرد».

جان‌بزرگی مطرح کرد: امام حسین (ع) در این خطبه گفتند «شما را به خدا! می‌دانید که رسول در جنگ خیبر پرچم اسلام را به دست علی (ع) داد و سپس گفت اینک پرچم را به دست کسی می‌دهم که خدا و رسولش او را دوست دارند و او نیز خدا و رسولش را دوست دارد و کرار غیر فرار است؟ همه گفتند خدایا تو را گواه می‌گیریم که درست است».

وی یادآور شد: امام حسین اینگونه هر گونه شکی را برطرف می‌کند و می‌گوید که علی (ع) حق است و جریانی که ضد علی (ع) به راه افتاده باطل است؛ امام حسین (ع) ادامه می‌دهند که سوره براعت را خداوند به وسیله علی به مکه فرستاد.

این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: امام حسین (ع) در این خطبه همچنین اشاره می‌کنند «شما را به خدا! آیا می‌دانید هیچ مشکل و حادثه مهمی برای رسول نمی‌آمد مگر اینکه به جهت اعتمادی که به علی داشت او را برای حل مشکل انتخاب می‌کرد و هیچ‌گاه او را با اسم صدا نمی‌کرد و با عنوان برادر خطاب می‌کرد؟ همه خداوند را گواه گرفتند این سخنان صحت دارد».

وی اضافه کرد: سیدالشهدا (ع) در این خطبه فرمودند «شما را به خدا! آیا قبول دارید رسول خدا (ص) زمانی که بین جعفر، علی و زید قضاوت کرد گفتند، یا علی تو از من هستی و من از تو؛ آیا قبول دارید که رسول خدا خطاب به علی (ع) گفتند که پس از من تو ولی و سرپرست مومنان هستی؟ همه خداوند را گواه گرفتند این سخنان صحت دارد که اینجا امام بحث ولایت را مطرح می‌کنند».

جان‌بزرگی اظهار کرد: امام حسین (ع) در این سخنرانی بیان می‌کنند «شما را به خدا! آیا می‌دانید برای علی (ع) در محضر رسول خدا هر روز جلسه خصوصی وجود داشت و هر شب یک نشست خصوصی با هم داشتند و اگر در این جلسات سؤال می‌کردند رسول خدا پاسخ می‌دادند؟ همه خداوند را گواه گرفتند این سخنان صحت دارد».

وی تصریح کرد: این سخنان در جمع هزار نفری مطرح می‌شود و امام حسین (ع) در این خطبه می‌گویند خواهش دارم هر کس که می‌تواند این سخنان را به بلاد اسلام برساند، البته این حرکت باعث شد اتفاقات جالبی بیفتد.

این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه متذکر شد: امام حسین (ع) فرمودند «شما را به خدا! آیا می‌دانید رسول خدا، علی (ع) را بر جعفر طیار و حمزه سیدالشهدا ترجیح دادند آنگاه که به دخترش فاطمه (س) فرمورد من تو را به همسری بهترین افراد خانواده‌ام درآوردم؟ همه خداوند را گواه گرفتند این سخنان صحت دارد».

وی اضافه کرد: امام حسین (ع) در ادامه خطبه بیان می‌کنند «شما را به خدا! آیا می‌دانید که رسول فرمودند من آقا و سرور همه فرزندان آدم و برادرم علی سالار عرب و فاطمه بانوی زنان بهشت و دو فرزندم حسن و حسین سید جوانان بهشت هستند؟ همه خداوند را گواه گرفتند این سخنان صحت دارد».

جان‌بزرگی اظهار کرد: اباعبدالله‌الحسین (ع) در ادامه این خطبه فرمودند «شما را به خدا! آیا می‌دانید رسول خدا (ص) به علی (ع) مأموریت دادند تا پیکرش را غسل دهند و فرمودند در این کار جبرئیل معین و یاور تو خواهد بود؟ همه گفتند که خدایا تو را گواه می‌گیریم که این سخنان درست است».

وی تصریح کرد: امام حسین (ع) همچنین فرمودند «شما را به خدا! آیا می‌دانید که رسول خدا (ص) گفتند من بین شما دو امانت گرانبها کتاب خدا و اهل بیت (ع) می‌گذارم اگر به این دو تمسک کنید هیچ‌گاه گمراه نخواهید شد؟ همه خداوند را گواه گرفتند این سخنان صحت دارد».

این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تصریح کرد: امام حسین (ع) به 16 مورد اشاره دارند تا بتوانند مقداری از فرهنگ‌سازی شکل گرفته علیه علی (ع) و مکتب علی (ع) بکاهند. در این مقطع زمانی حدود 50 سال از هجرت گذشته است و آنانی که آنجا حضور داشتند سخنان امام حسین (ع) را تأیید کردند و امام حسین (ع) اقرار را از زبانشان می‌گرفت.

وی گفت: این معارف علاوه بر جنبه اجتماعی جنبه فردی نیز دارند؛ امام حسین (ع) در ادامه در پی اقرار حاضران می‌گویند پس شما وقتی اقرار می‌کنید چرا ساکت نشستید در مورد علی (ع) هر چه می‌خواهند می‌گویند و شما چیزی نمی‌گویید؟ چرا حرف نمی‌زنید؟ فکر می‌کنید معاویه بمیرد وضع بهتر می‌شود؟!

جان‌بزرگی در پایان متذکر شد: به نظر می‌آید حرکتی که امام حسین (ع) آغاز کردند از چه درد و رنجی نشأت می‌گیرد، اینگونه بهتر می‌توانیم مفهوم «مظلوم» را بفهمیم؛ خاندان امام حسین (ع) مصیبت کشیدند تا ما بصیرت داشته باشیم.