بزرگان حوزه فضای آزاداندیشی ایجاد کنند

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی اکبرنژاد، تولیت مؤسسه فقاهت و تمدن‌سازی 13 شهریور در مراسم رونمایی از دو کتاب «اصول فقه» و «روش‌شناسی شهیدین»، گفت: بنده وقتی پایه هفتم بودم رسائل و مکاسب می‌خواندم یکی از ناراحتی‌ها و دغدغه‌های همیشگی من این بود که از خود سؤال می‌کردم خواندن این آثار چه فایده‌ای دارد؛ 400 سال قبل همین نگاهی که ما امروز به اخباریون داریم، اخباری‌ها به اصولیون داشتند، چه تضمینی وجود دارد که من درست می‌اندیشم و با وجدان خودم به فلان مطلب رسیده‌ام نه اینکه فشار جامعه سبب شده تا من به این استنباط برسم.

اکبرنژاد اضافه کرد: بحران فکری بنده در آن مقطع سبب شد تا زمینه آزاداندیشی را برای دیگران فراهم کنم نه اینکه تمام دغدغه من این باشد که دیگران مانند من فکر کنند. به همین دلیل وقتی کلاس‌های مؤسسه را ایجاد کردیم طوری آموزش‌ها ارائه شد که طلاب به صورت میزگردی با استاد می‌نشینند و در مباحث حضور فعال دارند و سؤال و جواب می‌شنوند. متاسفانه امروز آموزش حوزه در سطح خارج طوری است که طلبه به یک پامنبری‌ خوب تبدیل می‌شود به جای آن که جسارت اندیشیدن به طلبه بدهد. لذا استاد نمایش علمی داده و هماوردطلبی می‌کند و طلبه فقط یک مستمع است.

وی اضافه کرد: ما معتقدیم طلبه‌ای که مقدمات و بسته جامع اجتهادی را در مؤسسه فقاهت دیده است خودش باید تحت نظر استاد همه مراحل را طی کند؛ لذا عمده کتب مؤسسه فقاهت به دست طلاب دیروز و استادان امروز تولید شده است. بنده معتقدم تا انسان در یک روش تسلط لازم را نداشته باشد نمی‌تواند درست قضاوت کرده و بیندیشد و فکر کند؛ ما با روش‌شناسی به شالوده یک نظام فکری دست می‌یابیم زیرا بر این باور هستیم که اگر روش، اعوجاج و انحراف داشته باشد خودش را در تمامی مسائل علم نشان می‌دهد؛ مثلا اگر روش اجتهادی  فقیهی در حوزه تفسیر آیات و روایات دچار مشکل شود تاثیر منفی آن نه فقط در یک فتوا بلکه در تمامی فتاوا خود را نشان خواهد داد. روش‌شناسی وقتی درست شناخته شد دیگر حس نمی‌کنیم زیر مسائل علمی دست و پا می‌زنیم بلکه قضاوت و داوری بهتری خواهیم داشت.  

اهمیت روش‌شناسی

تولیت مؤسسه فقاهت و تمدن‌سازی تصریح کرد: این همه طلبه رسائل و مکاسب خوانده‌اند ولی چنددرصد به مدل اندیشه شیخ انصاری مشرف شده و می‌توانند طرز تفکر شیخ را بفهمند و تحلیل کنند؛ صدها سال است که شرح لمعه در حوزه وجود دارد و تعابیر مبالغه‌آمیزی هم داریم که اگر کسی یک صفحه شرح لمعه بلد باشد باید به او مدرک اجتهاد بدهیم، ولی چند درصد می‌توانند به ما نشان دهند که شهیدین چگونه فکر می‌کردند و منطق تفکر ایشان چیست که در برخی موارد اختلاف فتوا ایجاد می‌کند.

اکبرنژاد اظهار کرد: ما معتقدیم باید کرسی آزاداندیشی برگزار شود تا طلاب بتوانند بحث کند و با طرز تفکر ایشان آشنا شوند، کتاب اصول فقه و بسته جامع اجتهادی هم با همین غرض نوشته شده است. بنده سال‌ها در صدد این بودم که دو روش اجتهادی را کنار هم قرار دهیم تا گفت‌وگو میان دو نظام فکری ایجاد شود و این نوع گفت‌وگوها باید در حوزه ایجاد شود. ما اصول مظفر را محور و مبنا قرار دادیم و هر کجا نیازمند نقد بود نقد و هر جایی نیازمند تحلیل است تحلیل کردیم.

دیکتاتوری علمی برازنده حوزه نیست

وی اضافه کرد: مباحثی که فقط عمر طلبه را می‌بلعد و چندان مفید هم نیست ارائه کرده‌ایم؛ وقتی طلبه اصول مظفر و رسائل و کفایه را می‌خواند، همه در یک راستاست و در اینجا آزاداندیشی رخ نمی‌دهد بلکه وقتی آزاداندیشی در حوزه ایجاد می‌شود که طلبه بعد از خواندن یک دور اصول مظفر، نکات روشمند متفاوتی را در قالب تعلیقه ببیند تا تصور نشود که این کتب، وحی منزل است.

استاد حوزه علمیه تصریح کرد: وقتی کتابی در مدار آموزش حوزه در سالیان متمادی تکرار شود فضای آزاداندیشی از بین می‌رود و وحی منزل تلقی می‌شود ولی وقتی در کنار همین کتاب، مدل دیگری از اصول و علم اصول و ... بیان شود، طلبه متوجه این نکته می‌شود که گویا می‌توان تعریف دیگری از اصول داشته باشیم، چیزی که به غلط در ذهن ما هست تعریف مشهور و تقسیم‌بندی چندگانه از اصول است.

اکبرنژاد تصریح کرد: در این دو اثر جدید که رونمایی شد، غرض این بوده که ما فضای تک قطبی علمی را بشکنیم و فضای دوقطبی ایجاد کنیم؛ من از بزرگان حوزه می‌خواهم که از آزاداندیشی طلاب حوزه نهراسند و آنها را آزاد بگذارند، بزرگان ما بارها بر اینکه طلبه باید بیندیشد تاکید می‌کنند ولی در ته ذهن آنها این است که طلبه باید مثل ما بیندیشد؛ یعنی ایمان واقعی به حریت علمی وجود ندارد زیرا اگر این ایمان واقعی وجود داشته باشد ترسی از آزاداندیشی نخواهد بود.

وی افزود: اختلافات برمبنای علمی رخ می‌دهد که قابل مدیریت است ولی همین که اندیشه متفاوتی با بنیادها، ریشه‌ها و روش‌های مختلف ایجاد شد و حمله به روش‌های متعارف دارد فورا نسبت به آن واکنش‌های تند صورت می‌گیرد، که نتیجه آن دیکتاتوری علمی است.

وی تاکید کرد: اگر واقعا به آزاداندیشی در حوزه ایمان داریم باید طوری رفتار کنیم، افرادی که متفاوت از ما می‌اندیشند تصور نکنند که کالای قاچاق جابجا می‎‌کنند و متهم هستند. حس نکنند فردا کرسی درس نخواهند داشت و شهریه آنها قطع می‌شود. باید فضا باز شود تا اتفاق خوبی رخ دهد، اگر فکری باطل باشد خیلی زود مفتضح خواهد شد ولی اگر قبول بود باید مورد حمایت قرار بگیرد. هیچ کتاب علمی مانند قرآن معصوم نیست؛ نمی‌توان از یکطرف مدعی آزاداندیشی بود و از طرف دیگر فضا را برای آزاداندیشی ایجاد نکنیم؛ این برازنده حوزه‌های علمیه نیست و امیدواریم بزرگان طرحی نو دراندازند.