تجلی عشق به معبود در اشعار شهریار / شاعری که کلامش به دل مردم ‎نشست

امروز 27 شهریور، سالروز وفات شاعر بزرگ ایرانی در تقویم فارسی به نام روز شعر و ادب فارسی ثبت شده است؛ شاعری که در عین بزرگی هیچ‌گونه ادعایی نداشت و وجودش در عشق به معبود تجلی پیدا کرد. به راستی که هیچ‌کس نمی‌تواند مانند او باشد و بدون اتصال قلبی عمیق با معبود چنین عاشقانه و عارفانه سخن بگوید.

اگر شهریار به چنین جایگاهی می‌رسد که امروزه کمتر کسی از ایرانیان اشعار او را نخوانده و حفظ نکرده؛ دلیلش همین اتصال قلبی با معبود است. کسی که تمام وجودش در عشقی ازلی ذوب شده تا آثاری از وی به‌جا بماند که اکنون تبدیل به ضرب‌المثل در بین مردم شود.

میرهاشم میری، شاعر و ادیب همدانی با بیان اینکه شهریار شاعر مردم بود و کلامش بیشترین نزدیکی را به زبان مردم داشت، اظهار کرد: امروزه برخی از شعرهای او همچون «آمدی جانم به قربانت ولی حالا چرا» تبدیل به ضرب‌المثل شده و در میان مردم رواج یافته است.

وی با بیان اینکه از هر منظری که به شعر شهریار نگاه کنیم حرفی برای گفتن دارد و در آن زمینه شعر سروده است، افزود: محمدحسین بهجت تبریزی فردی شاعر، عاشق، مسلمان، متعهد و هوشیار به زمان بود که تمام وجودش در عشق ذوب شده بود و از آنجا که کلامش بیشترین نزدیکی را به زبان مردم دارد از محبوبیت خاصی برخوردار است.

میری تأکید کرد: شهریار بدون هیچ ادعایی به چنین جایگاهی رسید و این جامعه بود که با درک سخن و اشعار شهریار به او این هویت را داد؛ به‌گونه‌ای که سالروز درگذشتش را روز شعر و ادب پارسی در تقویم فرهنگی ایران نام نهادند.

این شاعر همدانی با بیان اینکه شعر شهریار از ویژگی سهل و ممتنع بودن برخوردار است، افزود: بسیار ساده شعر گفته است و مخاطب به راحتی می‌تواند با اشعارش ارتباط برقرار کند، اما ویژگی خاصی که دارد این است که این‌گونه سخن گفتن بسیار سخت بوده است. بسیاری از افراد بودند که می‌خواستند این‌گونه سخن بگویند اما نتوانسته‌اند، بنابراین اشعار شهریار سهل و ممتنع است و وقتی شعری این ویژگی را داشته باشد حتماً به دل مردم می‌نشیند. شهریار همان‌گونه که مردم صحبت می‌کنند شعر سروده است، اما اشعاری که عاشقانه و سرشار از جوهر شعر و ادب است.

شهریار شاعری عمیقاً معتقد به خدا و معصومین(ع)

این استاد شعر و ادب فارسی با تأکید بر اینکه شهریار شاعری عمیقاً معتقد به خدا، معصومین و ائمه(ع) بود، گفت: ارادت او به اهل‌ بیت(ع) به‎ویژه مولای متقیان را در اشعارش به‌ خوبی می‌بینیم، به‌طوری که می‌توان گفت در دنیا هیچ فارسی‌زبانی وجود ندارد که چند بیت از شعر «علی ای همای رحمت» را حفظ نباشد. در این اشعار شاعر ضمن طراوت و شادابی ارادت خود را به مولای متقیان بیان می‌کند. بارها شنیده‌ام که شهریار دو بار در طول عمرش قرآن را به خط خود بازنویسی کرده است و این عمق اعتقادات شهریار را به کلام وحی می‌رساند.

میری اظهار کرد: زمانی که در شمال کشور، اتحاد جماهیر شوروی با نظام مارکسیستی حاکم بود و چشم طمع به استان‌های شمالی کشور داشتند و برای جدا کردن این استان‌ها برنامه‌ریزی کرده بودند، در رادیو باکو به شدت شهریار را عظمت بخشیدند و از اشعارش تعریف و تمجید می‌کردند، چراکه شهریار از محبوبیت خاصی در میان مردم ترک‌زبان برخوردار بود، اما شهریار هوشمندتر از این حرف‌ها بود که به دام آن‌ها بیافتد و از آن‌ها و سیاست‌هایشان دوری کرد و از همان زمان که این سیاست‌مداران متوجه خط فکری شهریار شدند شروع به تخریبش در همان رادیو کردند.

وی با بیان اینکه از این جریان متوجه می‎شویم که شهریار یک مسلمان و ایرانی است که به سرزمینش، دین و مظاهر آن عشق می‌ورزد و این عشق در اشعارش کاملاً پیداست، اظهار کرد: به جز شهریار هیچ غیرفارسی‌گویی را نمی‌شناسم که به فارسی شعر گفته باشد، در حالی که زبان مادری‌اش فارسی نباشد و به این زیبایی بتواند شعر بگوید.

جایگاهی که شهریار به آن دست می‌یابد

میری تأکید کرد: توفیق شهریار حاصل سیر و سلوکی 40 ساله در شعر فارسی است، به‌گونه‌ای که وقتی مخاطب اشعارش را می‌خواند هزار سال تجربه شعر فارسی را در کلام شهریار متوجه می‌شود، در حقیقت او شعر فارسی را به خوبی خوانده، احساساتی شده و سپس آن را در اشعارش بازتاب داده است. گرچه هیچ شاعری نیست که بدون استعداد شاعر شده باشد، اما شهریار توانسته جوشش درونی خود را با تلاش به کمال برساند.

استاد شعر و ادب فارسی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه متأسفانه تاکنون در زمینه نوع نگاه شهریار به زندگی کار نشده است، افزود: تاکنون در زمینه اشعار او تحلیل‌های بسیاری صورت گرفته است، اما درباره نوع نگاهش به زندگی کاری انجام نشده است.

وی ادامه داد: شاعر هم‌زبان ایشان، حسین منزوی کتاب «این ترک پارسی‌گو» را که در زمینه تحلیل اشعار شهریار است به چاپ رسانده‌ است، اما در زمینه نوع نگاه شهریار به زندگی فقط نگاه عاشقانه و شخصی‌اش بیان شده، گرچه او ماجراهای عاشقانه‌ای هم داشته‌ است، اما این ماجراها تمرینی بود برای رسیدنش به عشق ازلی که این موضوع تاکنون مغفول مانده و کسی به آن نپرداخته است.

این شاعر همدانی درباره تربیت اشخاصی همچون شهریار، گفت: تربیت چنین افرادی مستلزم پدیدار شدن یک نبوغی است که جوشش ادبی در درون آن فرد شعله‌ور شود سپس در مرحله دوم کوشش صاحب نبوغ شکل بگیرد که این جوشش ادبی را به ثمر برساند و در نهایت نیز جامعه دانش درک و بهره‌وری از اشعارش را داشته باشد.

میری تأکید کرد: البته اگر ما چندین فرد همچون شهریار داشته باشیم قطعاً شهریار از چشم ما خواهد افتاد همچنان که مولانا، خیام، سعدی و حافظ یک نفر هستند شهریار هم یک نفر است. بنابراین، نمی‌توان کلاس شهریارپروری دایر کرد، چراکه به قول سعدی که می‌گوید «شب‌ها اگر همه شب قدر بودی / شب قدر بی‌قدر بودی».

وی بیان کرد: اشخاصی همچون شهریار قله‌های ادب فارسی هستند که در زمان‌های مختلف بروز و ظهور پیدا می‌کنند و برای مردم یک جامعه اسطوره می‌شوند، در هر زمانی شهریارانی پدید خواهد آمد که در جایگاه خود بی‌نظیر هستند همچون قیصر امین پور، مهدی اخوان ثالث و... .