نقش رسانه‌ها در ایجاد آرامش و کاهش نگرانی سالمندان
در نشست خبری مدیرکل سلامت جمعیت، خانواده و مدارس بر موضوع نقش ویژه رسانه‌ها در ایجاد آرامش و کاهش نگرانی در میان قشر سالمندان کشور تأکید شد.
به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست خبری سیدحامد برکاتی، مدیرکل سلامت جمعیت، خانواده و مدارس به مناسبت هفته سالمندان امروز سه‌شنبه، ششم مهرماه با حضور احمد دلبری، رئیس انجمن سالمندشناسی و محسن شتی، رئیس اداره سالمندان وزارت بهداشت برگزار شد.
در ابتدای این نشست، سیدحامد برکاتی، مدیرکل سلامت جمعیت، خانواده و مدارس طی سخنانی در رابطه با وضعیت سالمندان کشور و اقدامات وزارت بهداشت در این زمینه با بیان اینکه شعار امسال ما «بهره‌مندی عادلانه همه سنین از فن‌آوری دیجیتال» است، گفت: متأسفانه در این زمینه با وضعیت خوبی در میان قشر سالمندان کشور مواجه نیستیم و با توجه به شرایط امروز به ویژه در دوران شیوع بیماری کرونا نیازمند این هستیم که سالمندان بتوانند از این فن‌آوری‌ها برای ارتقای سطح زندگی و سلامت خود استفاده کنند.
وی افزود: طبق بررسی‌هایی که حدود پنج سال قبل از سوی مرکز آمار ایران انجام شده است، استفاده از اینترنت در میان سالمندان به طور مجموع در حدود پنج درصد از بانوان سالمند و 10 درصد از آقایان سالمند را شامل می‌شد. همچنین، طی 12 ماه گذشته نیز 7/34 درصد از جمعیت سالمند شهری و 1.16 درصد از جمعیت سالمند روستایی از رایانه استفاده کرده‌اند.
برکاتی ادامه داد: در مردان بالای 60 سال استفاده از رایانه در 12 ماه گذشته 13.57 درصد در جمعیت شهری و حدود 2.64 درصد در جمعیت روستایی بوده است. استفاده از اطلاعات دیجیتال در کنار بحث‌های رسانه‌های دیداری و شنیداری کمک می‌کند تا اطلاعات جامعه به ویژه گروه سالمندان ارتقا پیدا کرده و به روز باشند و کانال ارتباطی مطمئنی نیز برای آن‌ها ایجاد شود.
مدیرکل سلامت جمعیت، خانواده و مدارس ادامه داد: در موضوع رسانه‌های دیداری و شنیداری نیز طی تحقیقات انجام شده، حدود 80 درصد از سالمندان شهری از تلویزیون استفاده می‌کنند و بیشترین رسانه‌ای که با آن در ارتباط هستند، تلویزیون است. همچنین، در مورد رسانه‌های نوشتاری نیز این میزان در حدود 5.64 درصد بوده و بیش از 90 درصد بانوان سالمند شهرنشین و 80 درصد از بانوان روستایی نیز حداقل یک بار در هفته از تلویزیون استفاده می‌کنند. البته این رقم در مردان بیشتر بوده و 92 درصد از مردان سالمند شهرنشین و 86 درصد از آقایان سالمند روستایی حداقل یک بار در هفته از تلویزیون بهره می‌برند.
وی تصریح کرد: در رسانه‌های نوشتاری بسیار فقیر هستیم؛ چراکه سالمندان از سطح سواد کمتری برخوردار هستند و در بهترین حالت 40 درصد از آقایان سالمند و 25 درصد از بانوان سالمند سواد دارند که البته با سالمند شدن جمعیت‌های بعدی این عدد در حال بهبود است. در بخش روزنامه‌ها نیز بانوان سالمند 5.64 درصد و آقایان سالمند 12 درصد از جراید استفاده می‌کنند.
برکاتی بیان کرد: امروز چیزی در حدود 25 درصد از جامعه برخوردار کشور در حوزه سالمندان از رسانه‌های مکتوب استفاده می‌کنند؛ در حالی که این درصد در رابطه با قشر کم‌برخوردار جامعه چیزی در حدود یک درصد است که فاصله 25 برابری با یکدیگر دارند. تمامی این آمار نشان می‌دهد که باید برنامه‌ها و فعالیت‌های عمیقی از سوی حوزه‌های ذیربط انجام شود تا سالمندان بتوانند برخورداری بیشتری از این وضعیت داشته باشند.
مدیرکل سلامت جمعیت، خانواده و مدارس ادامه داد: امروز از حدود 6 درصد جمعیت سالمند در سال 1340 به 8 درصد در سال 90 و 9.2 درصد در سال 95 و چیزی در حدود 10 درصد در سال 1400 رسیده‌ایم. این وضعیت رو به تزاید بوده و در سال 1425 نزدیک به 27 درصد از جمعیت کشور را سالمندان تشکیل خواهند داد.
وی اظهار کرد: علت این افزایش آمار جمعیت سالمندان این است که با افزایش امید به زندگی از 55 سال به بالای 75 سال رسیده است، اما به سن سالمندی رسیدن جوانان و میانسالان دهه 60 به بعد، منجر به افزایش جمعیت سالمندان کشور در سال 1425 به بعد خواهد شد که تمام زیرساخت‌های کشور باید تا آن زمان به سه برابر ظرفیت امروزی خود برسد که البته این میزان نیز پاسخگو نخواهد بود؛ چراکه با افزایش سن سالمندان و کمبود نیروی کار با چالش‌های بسیار عدیده‌ای روبه‌رو خواهیم شد.
برکاتی گفت: امید به زندگی سالمندان در سال‌های اخیر افزایش پیدا کرده است. البته در این زمینه با دو نوع امید به زندگی مواجه هستیم. نوع اول، امید به زندگی از بدو تولد است که در میان بانوان بیشتر بوده و در حدود 75 سال است. اما امید به زندگی در 65 سالگی نیز از حدود 12.5 سال در سال 1355 به حدود 20 سال در سال 1400 رسیده است. این آمار نشان می‌دهد که در آینده با افزایش جمعیت سالمندان، با سالمندان مسن‌تری که نیازمند خدمات بیشتری هستند، مواجه خواهیم بود.
مدیرکل سلامت جمعیت، خانواده و مدارس با اشاره به موضوع واکسیناسیون سالمندان کشور در دوران شیوع کرونا نیز افزود: یکی از اولین اقدامات وزارت بهداشت، واکسیناسیون مراکز نگهداری سالمندان بود و امروز بیش از 95 درصد این سالمندان واکسینه شده‌اند و پنج درصد مابقی نیز دلیل تغییراتی است که در افزایش جمعیت سالمندان ایجاد شده است که این افراد نیز در حال واکسینه شدن هستند.
وی بیان کرد: طبق گزارش سازمان بهزیستی در هفته اول تیرماه، حدود 75 درصد ابتلا و حدود 65 درصد مرگ و میر در میان سالمندان کاهش پیدا کرده است. همچنین، امروز بیش از 90 درصد از کل جمعیت سالمندان واکسینه شده‌اند. در گروه 80 سال به بالا نیز بررسی‌های قبلی نشان می‌دهد که میزان مرگ و میر در این افراد حداقل 30 درصد کاهش پیدا کرده که این میزان در آمارهای جدید بیشتر خواهد بود.
همچنین، در ادامه این نشست، احمد دلبری، رئیس انجمن سالمندشناسی نیز طی سخنانی در رابطه با بحث‌های فنی مربوط به طب سالمندان، اظهار کرد: بحث سالمندی در دنیا و کشور یکی از بحث‌هایی است که می‌تواند هم به عنوان فرصت و هم به عنوان تهدید مطرح شود. اگر اهتمام و عزم جدی در ساماندهی این امر نداشته باشیم، توفیقاتی که وزارت بهداشت در سنوات گذشته در افزایش عمر جامعه و افزایش درصد سالمندی کشور داشته است، در سال‌های آتی به عنوان یکی از بحران‌های جدی فرا روی سازمان‌ها و نهادهایی که متولی بیمه و تأمین اجتماعی هستند، خواهد بود.
وی افزود: امروز از موضوع سالمندی در دنیا به عنوان انقلاب خاموش یاد می‌شود و قطعاً می‌تواند سیمای جوامع بشری را دگرگون کند. از آنجایی که بخش زیادی از سالمندان جامعه دیده نمی‌شوند، مشکلات ایشان در صدر و اولویت دولت‌های گذشته نبوده و بیم آن می‌رود که موفقیت‌هایی که در افزایش عمر جامعه داشته‌ایم در سال‌های آتی به عنوان چالش جدی دولت‌ها مطرح باشد و قطعاً عقب‌ماندگی در برنامه‌ریزی و افزایش کیفیت زندگی سالمندان می‌تواند به عنوان یکی از بحران‌های جدی دولت باشد.
دلبری بیان کرد: در سال 2018 برای اولین بار جمعیت 65 ساله‌ها و بالاتر از آن بیشتر از کودکان زیر پنج سال بود. نتوانستیم از نیروی جوانی که در تمام دنیا از آن به عنوان نیروی توسعه تلقی می‌شود استفاده کنیم و حجم زیادی از آسیب‌های اجتماعی کشور که امروز با آن مواجه هستیم، ناشی از ناکارآمدی و عدم مدیریت لازم در توسعه نیروی جوان است؛ در صورتی که مشکلات حوزه سالمندان چند برابر حوزه جوانان است.
رئیس انجمن سالمندشناسی گفت: با وجود ایجاد مدارس غیرانتفاعی، دانشگاه‌های مختلف، سازمان ملی جوانان، مسکن مهر و ... نتوانستیم مشکل جوانان را ساماندهی کنیم؛ در صورتی که مشکلات سالمندان روز به روز و به مراتب بیشتر خواهد شد. زمانی که به مسیر رشد جمعیتی می‌نگریم مشاهده می‌کنیم که افزایش جمعیت در دنیا طی 50 سال گذشته به صورت قطعی بوده است و در کشورهای توسعه یافته مدت زمان دو برابر شدن جمعیت از 10 درصد به 20 درصد سالمندان بیش از صد سال به طول انجامیده اما این افزایش جمعیت در کشور ما فقط 20 سال زمان دارد و آمادگی تهیه زیرساخت برای این جمعیت و نیازهای آن‌ها بسیار مشکل خواهد بود.
وی افزود: در کشور ما طی سال 1335 فقط دو میلیون و 400 هزار نفر جمعیت سالمند بالای 60 سال وجود داشت؛ در حالی که این عدد در سال 1435 به 33 میلیون و 400 هزار نفر خواهد رسید، یعنی طی یک قرن میزان جمعیت سالمند کشور 24 برابر خواهد شد. در این مدت جمعیت سالمند نیازمند خدمت ویژه یعنی کسانی که بیش از 80 سال سن دارند، خیلی بیشتر خواهد شد. در سال 85 فقط 600 هزار سالمند بیش از 80 سال داشتیم اما این عدد در سال 1430 به سه و نیم میلیون نفر خواهد رسید. جمعیتی که بخشی از آن‌ها سالمندانی هستند که خانواده‌ای ندارند. تجرد قطعی در حال حاضر چیزی در حدود 80 هزار نفر است اما در سال 1430 به دلیل بیش‌زایی دهه 60 و عدم ازدواج، به بیش از دو میلیون و 600 هزار نفر در سالمندان می‌رسد.
دلبری تصریح کرد: سالمندان فعلی کشور به طور میانگین پنج و نیم فرزند به دنیا آورده‌اند و به اندازه فرزند برای مراقبت از خود دارند اما این وضعیت در آینده به این صورت نخواهد بود. در سال 85، حدود 64 درصد سالمندان شهرنشین بودند که این جمعیت در سال 95 به 72 درصد رسیده است. طبق این آمار دولتمردان کشور باید دغدغه بیشتری نسبت به سالمندی داشته باشند. با توجه به اینکه تقریبا 45 درصد سالمندان فعلی کشور مستمری‌بگیر هستند و 55 درصد درآمد لازم برای دوره سالمندی را ندارند، به نظر می‌رسد باید اقدامات جدی‌تری در این حوزه انجام دهیم. وضعیت بیمه در دوره سالمندی نیز نگران‌کننده است. هرچند در حوزه بیمه پایه براساس آمار چیزی در حدود 94 درصد سالمندان از بیمه پایه برخوردار بوده‌اند، اما این بیمه نیازهای دوره سالمندی را تأمین نمی‌کند و فقط 31 درصد از سالمندان از بیمه تکمیلی برخوردار هستند، این در حالی است که میزان بیمه تکمیلی در روستاها حدود 12 درصد است.
رئیس انجمن سالمندشناسی گفت: براساس شاخص دیده‌بان سالمندی و آماری که از سوی سازمان بازنشستگی کشوری ارائه شد، میزان فقر در میان جمعیت سالمندی دو برابر دیگر ردههای سنی است. این میزان در میان زنان سالمند بیشتر از مردان است. چنانچه در کل سالمندان 25 درصد از فقر و درآمد نسبی رنج می‌برند، این عدد در میان زنان سالمند به حدود 40 درصد می‌رسد؛ در حالیکه در میان مردان سالمند 19 درصد است. همچنین، در میان سالمندان آسیب‌پذیر که بیشتر از 80 سال سن دارند، حدود 37 درصد از فقر رنج می‌برند. این میزان در استان سیستان و بلوچستان 70 درصد و در استان‌های تهران و البرز کمتر از 10 درصد است.
وی در ارتباط با مالکیت مسکن در دوره سالمندی نیز افزود: متأسفانه در هر سرشماری که می‌گذرد، این وضعیت بدتر می‌شود؛ به طوری که در سال 85، حدود 90 درصد سالمندان مسکن خصوصی و شخصی داشته‌اند که این عدد در سال 95 به 82 درصد رسیده است. اتفاق خوبی که طی این چند سال رخ داده، وضعیت سواد سالمندان است. میزان سواد سالمندان در سال 85 چیزی در حدود 32 درصد بوده است که این میزان در سال 95 به 46 درصد رسیده است و از آنجایی که سواد شاخص توسعه انسانی است و مهارت سالمندان را تضمین می‌کند، این عدد و رقم در کشور رو به افزایش است و در سال‌های آتی نیز بهتر خواهد شد. هرچند براساس شاخص دیده‌بان سلامت سالمندی کشور ما در رابطه با وضعیت تحصیلات سالمندان در بین 97 کشور دارای رتبه 68 است و 24 درصد سالمندان ما سواد راهنمایی و بالاتر دارند.
دلبری با بیان اینکه در سال 85 حدود 24 درصد سالمندان شاغل بوده‌اند که این عدد در سال 95 به 18 درصد رسیده است، افزود: در سال‌های گذشته شاهد اتفاقات خوبی در حوزه سالمندی بودیم اما هنوز فاصله زیادی تا نیازهای واقعی سالمندان داریم. در بحث نیروی انسانی متخصص در حوزه سالمندی با عقب‌ماندگی 50 ساله در کشور مواجه هستیم. در مورد واکسیناسیون نیز علیرغم تلاش‌های ارزشمندی که انجام شده، اما بخشی از سالمندان به ویژه 20 درصد ایشان که وابسته به تخت بوده و در منزل هستند واکسینه نشدند. قطعا یکی از برنامه‌های وزارت بهداشت باید در این زمینه باشد. مجلس شورای اسلامی در سال 73 دولت را مکلف به تأسیس شورای ملی سالمندی کرده ولی این شورا طی حدود 17 سال به سند ملی سالمندی رسیده و این سند نیز دارای برنامه اقدام نیست و متأسفانه در سال‌های گذشته شورای ملی سالمندی اهتمام جدی برای ساماندهی موضوع سالمندان در کشور نداشته است. اگر امروز به فکر حوزه سالمندی نباشیم، فردا دیر خواهد شد و دولت و حاکمیت نمی‌توانند موضوع سالمندی را در کشور ساماندهی کنند.
در ادامه این نشست، شتی، رئیس اداره سالمندان وزارت بهداشت نیز در سخنانی بیان کرد: اداره سلامت سالمندان و وزارت بهداشت یک بخش از نظام سلامت هستند که وظیفه حفظ و ارتقای سلامت جسمی، روانی و اجتماعی و معنوی آحاد جامعه را بر عهده دارند. سالمندان گروهی از گروه‌های مختلف جمعیتی هستند که مشکلات سلامتی بیشتری داشته و نیازمند توجه بیشتر هستند. حتی برای حفظ و ارتقای سلامت این افراد وزارت بهداشت به عنوان متولی این بخش از سلامت به شدت نیازمند همکاری و همراهی سایر نهادهای مربوطه شامل بخش‌های دولتی، خصوصی، نهادهای مردمی و ... است.
وی با بیان اینکه موضوع سلامت یک مطالبه عمومی است و تمامی نهادهای مربوطه نسبت به آن وظیفه دارند و مسئولیت آن نیز فقط بر عهده وزارت بهداشت نیست، ادامه داد: سالمندی جمعیت یک واقعیت جهانی است و ما با فاصله چند 10 ساله پس از کشورهای مختلف دنیا در حال وارد شدن به این مسئله هستیم. مسئله ورود به سالخوردگی جمعیت اولویتی را در کشور ایجاد می‌کند که این اولویت نیز حفظ و ارتقای سلامت و روان این گروه سنی است.
شتی تصریح کرد: یکی از کارکردهای رسانه، نقش آن به عنوان آگاهی‌رسانی به آحاد جامعه است. یکی از بحث‌های بسیار مهم در این زمینه نیز موضوع سواد سلامت است که در تمام گروه‌های مختلف سنی نقش بسیار بزرگ و بااهمیتی دارد. نکته مهم این است که مسئولیت ارتقای سطح آگاهی و مهارت جامعه هم بر عهده ارائه‌دهندگان خدمات سلامتی و هم بر عهده رسانه‌ها به عنوان یکی از بزرگترین نقش‌آفرینان در این زمینه است.
رئیس اداره سالمندان وزارت بهداشت اظهار کرد: رسانه‌های ارتباطی مجموعه‌های ارزشمندی هستند که نقش بااهمیتی در ذخیره و ارائه اطلاعات، برقراری ارتباط دوگانه بین مردم و مسئولان دارند. رسانه با توجه به ذات خود دارای نقش دوطرفه و دوگانه بین مردم و خدمتگزاران است. اگر سالخوردگی یکی از اولویت‌های امروز است و یکی از تعیینکنندگان این اولویت نیز سواد سلامت است، پس رسانه نقش بسیار بزرگی در این زمینه دارد.
وی بیان کرد: البته یکی از آسیب‌های موجود در رابطه با مسئله سواد سلامت، موضوع اینفودمیک است که معمولا به گسترش سریع ترکیبی از اطلاعات درست و غلط در مورد مسائلی همچون بیماری و ... مربوط می‌شود. طی دو سال اخیر و در دوران شیوع کرونا سروکار زیادی با این مسئله داشته‌ایم که موجی از اطلاعات درست و نادرست در دسترس مردم قرار داشت. قشر سالمندان جامعه در دوران کرونا با مشکلات و نگرانی‌های بیشتری در رابطه با شیوع بیماری کرونا مواجه بودند که این نگرانی‌ها فقط با انتشار اطلاعات درست و صحیح برطرف می‌شود.
شتی در پایان سخنان خود تصریح کرد: رسانه‌ها باید اطلاعات را به صورت صحیح و دقیق در اختیار سالمندان قرار دهند تا بتوانند از میزان نگرانی ایشان بکاهند. یکی از نقش‌های مهم رسانه‌ها در این زمینه نیز ارتقای سواد رسانه‌ای در میان سالمندان است تا بتوانند اخبار صحیح را از خبرهای جعلی و دروغین تشخیص دهند. نقش دیگر رسانه‌ها، برقراری ارتباط بین جامعه و مسئولان است که باعث ارتقای سطح اعتماد اجتماعی و سلامت روانی جامعه خواهد شد.
انتهای پیام
