مهربانی پیامبر(ص) تجلی رحمت خداوندی است

حجت‌الاسلام والمسلمین احمد شیخ‌بهائی، مدرس حوزه علمیه کرمان در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا کرمان بیان کرد: خداوند تصریحاتی در قرآن کریم نسبت به مهربانی پیامبر دارند. در آیه 107 سوره انبیا آمده «وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلاَّ رَحْمَةً لِلْعالَمينَ؛ و ما تو را جز رحمتی برای جهانیان نفرستادیم».

وی ادامه داد: با توجه به این آیه باید گفت، آنچه که پیامبر اکرم(ص) برای سعادت بشر آورده در اختیار همه انسان‌ها و برای نجات همه انسان‌هاست. دلسوزی که پیامبر اکرم برای نجات بشر داشت به حدی بود که گاهی در آیات قرآن تعبیراتی شبیه به عتاب و سرزنش آمده که ای پیامبر، چرا اینقدر خودت را اذیت می‌کنی و حسرت می‌خوری که کافران ایمان نمی‌آورند.

شیخ‌بهائی با بیان اینکه مهربانی و اخلاق پیامبر رحمت خداوند نسبت به ایشان بود و در آیات متعدد قرآن به این امر اشاره شده است، افزود: خداوند در آیه 159 سوره آل‌عمران می‌فرماید «فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَليظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ؛ پس به برکت رحمتی از جانب خداوند با آنها (امت خود) نرمخو شدی، و اگر بد خلق و سخت‌دل بودی حتما از دورت پراکنده می‌شدند.» و در آیه 4 سوره قلم می‌فرماید: «وَإِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظيمٍ: و تو اخلاق عظیم و برجسته‌ای داری».

وی ادامه داد: همچنین خداوند در آیه 128 سوره توبه می‌فرمایند: «لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ؛ قطعا براى شما پيامبرى از خودتان آمد كه بر او دشوار است‏ شما در رنج بيفتيد به [هدايت] شما حريص و نسبت به مؤمنان دلسوز مهربان است». این آیاتی که خداوند در قرآن در وصف پیامبر اکرم(ص) آورده، حضرت را به عنوان پیامبر مهربانی‌ها معروف کرده است.

این استاد حوزه علمیه در پاسخ به این سوال که پیامبر با دشمنان خود چگونه رفتار می‌کردند؟ بیان کرد: اساس رفتار پیامبر نسبت به دشمن بر اصلاح بود. تا بتواند دشمن را با بیان و تبیین به راه راست هدایت و انحرافش را به او گوشزد کند و از طرف دیگر بتواند دشمن را از دشمنی باز دارد. اما کسانی که به هیچ وجه زیر بار نمی‌رفتند و نه تنها پس از فهمیدن حق آن را نمی‌پذیرفتند بلکه مانع دیگران هم می‌شدند که نتوانند حق را پیدا کنند، رفتار پیامبر با این افراد بعد از موعظه و رفتار احسن، رفتار تند بود تا این افراد را که همچون غده سرطانی بودند را از سر راه بردارد.

وی خاطرنشان کرد: البته پیامبر گرامی اسلام برای اسلام آوردن افراد اجباری نداشتند و فقط با کسانی که راه را برای رسیدن سخن حق به دیگران می‌بستند از در جنگ وارد می‌شد. در حقیقت این‌ها مانع راه حق و مانع نجات دیگران بودند و می‌بایست از سر راه برداشته شوند. ‌لذا جنگ‌های پیامبر اکرم(ص) منافاتی با اخلاق خوب ایشان نداشت. بلکه همچون جراحی‌های یک پزشک است که وقتی نمی‌تواند با دارو و درمان بیمار را معالجه کند با جراحی این کار را انجام می‌دهد.

شیخ‌بهائی ادامه داد: رفتار پیامبر با کافران و غیر مسلمانان هم اینگونه بود که آنها را به اسلام دعوت می‌کرد و تلاش می‌کرد تا شبهات آن‌ها برطرف شود. البته پیروان ادیانی مثل یهودی و مسیحی می‌توانستند در سایه اسلام زندگی کنند و با پرداخت جزیه سهم خود را در اداره کشور ادا کنند و بر عقیده خود هم باقی باشند. ولی به طور کلی وظیفه تبلیغ، هدایت دیگران و واداشتن آنها به کارهای خوب و جلوگیری از انجام کارهای زشت وظیفه پیغمبر اکرم(ص) بوده است.

وی در خصوص رفتار حضرت محمد(ص) با کسانی که به احکام اسلامی عمل نمی‌کردند، گفت: طبق دستور قرآن کریم یکی از وظایف مهم پیامبر تعلیم است. یعنی احکام دین را به کسانی که این احکام را نمی‌دانند بیاموزد. و بعد مسئله‌ امر به معروف و نهی از منکر است و پیامبر(ص) با کسانی که احکام دین را می‌دانستند و به آن عمل نمی‌کردند در ابتدا از روش امر به معروف و نهی از منکر استفاده می‌کرد و دستور و بیان می‌کرد.

شیخ‌بهائی افزود: آیاتی نیز در این ارتباط در قرآن کریم وجود دارد. به عنوان مثال در آیه 59 سوره احزاب خداوند می‌فرمایند: «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا؛ ای پیامبر با زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو که پوشش‌های خود را بر خود بپیچند، که این کار برای اینکه آنها (به عفّت و حرّیت) شناخته شوند و مورد تعرض قرار نگیرند نزدیکتر است و خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است» و این آیه دستور به امر به معروف است.

وی ادامه داد: پیامبر همچنین اگر منکری اتفاق می‌افتاد ابتدا افراد را نهی ‌می‌کردند که منکر را انجام ندهند و این تکلیف برای ما هم وجود دارد. یعنی اول باید تلاش کنیم که مردم احکام دین را یاد بگیرند و کسانی را که عمداً احکام دین را زیر پا می‌گذارند با امر به معروف و نهی از منکر به مسیر برگردانیم. البته در ارتباط با عده‌ معدودی که با تذکرات و تعلیمات پیغمبر و با امر به معروف و نهی از منکر هم از کار خود دست بر نمی‌دارند بر اساس قانون اسلامی مجازات‌های متناسب برای آنها لحاظ می‌کردند.

این استاد حوزه علمیه بیان کرد: به طور کلی ویژگی‌های اخلاقی که در قرآن کریم نیز به آن اشاره شده بحث خوش رفتاری با مردم، اخلاص در عمل، ایثار و فداکاری، توجه تام به خدا، اطاعت از ولی خدا، پیامبر و معصومین است که جزو ویژگی‌های اخلاقی پیامبر هم بود. اما آن رفتار پیامبر که بیشتر مورد توجه مردم قرار گرفته‌ است مدارای حضرت با اقشار مختلف بود و به گونه‌ای رفتار می‌کرد که محبت همه را به خودش جلب می‌کرد.