نظریه معنویت شیعی از سوی حوزه تبیین شود/ توسل و زیارت؛ پشتوانه معنویت شیعی

به گزارش ایکنا، آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه 25 آبان‌ماه در مراسم افتتاحیه همایش معنویت و علوم اسلامی که از سوی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه برگزار شد، گفت: معنویت را با مفهوم ارتکازی که توافق ضمنی بر سر مفهوم آن داریم، می‌توانیم در یک چارچوب چندسطحی تحلیل کنیم؛ اولین سطح اینکه حتی فرد مشرک و منکر خدا هم یک نوع معنویت اجمالی دارد و خیلی اوقات پناه‌بردن به انواع هنرها مصداقی از این نوع معنویت و لایه عام و مشترک بین انسان‌ها است. این برداشت از معنویت، نظریه عام، فراگیر و مساوی بشریت است و منکران غیب و عالم معنا را هم در نظر می‌گیرد. حتی اگر کسی روان‌شناس پوزتیویست باشد، باید این نوع معنویت را بپذیرد.

وی افزود: در لایه دیگر، معنویت ناشی از مکتب و دین است؛ در این لایه حتی نحله‌هایی از دین مانند بودیزم هم نوعی معنویت دارند؛ لایه دیگر معنویت دینی و توحیدی در سطح ادیان ابراهیمی است. در اینجا معنویت تعین بیشتری دارد و وقتی از لایه ادیان ابراهیمی عبور کنیم، اسلام است که در آن، خدا، آخرت و ممیزات عالم قدس از تشخصات و تعینات بیشتری برخوردار شده و نظریه معنویت در ادیان ابراهیمی و اسلام  فرامذهبی شکل می‌گیرد. در لایه دیگر هم معارف اهل بیت(ع) است، بنابراین نظریات معنویت دارای طیف متنوع عرضی و طولی است. در تمامی این لایه‌ها، ممیزات و مشخصاتی داریم که در لایه آخر یعنی معنویت اهل بیتی(ع) کاملاً متمایز و روشن می‌شود.

اعرافی با اشاره به مؤلفه‌های معنویت بیان کرد: نخستین مؤلفه معنویت این است که متعلق و منحصر به درون نیست، بلکه عینیت واقعی و بیرونی دارد و این دو اضافه به همدیگر می‌شوند و برای آن حقایقی فراتر از درون در باب معاد و توحید قابل اثبات است. یعنی عوالم سلسله‌مراتب و کارگزارانی دارد که جزء عالم غیب محسوب می‌شوند. پس معنویت اسلامی، شیعی و تا حدی ادیان ابراهیمی عینیت خارجی دارد.

وی افزود: مؤلفه دیگر اینکه این معنویت در درون هم دارای شاخ و برگی مستقل از شخصیت انسان است. این حس مستقل که لابالعرض و لا بالتبع است، انسجام دارد. اینکه عقل و شرع و شهود بر هم منطبق است، یعنی اگر حس معنویت درونی انسان درست کشف شود، همان راهی را می‌‎رود که عقل و شرع می‌گوید. مؤلفه دیگر اینکه این حس درونی معنوی منسجم است و می‌تواند به نظام‌واره منسجم بدون تعارض و تزاحم تبدیل شود.

اعرافی تصریح کرد: مؤلفه دیگر این معنویت این است که این حس و معنویت‌خواهی ضمن آنکه مستقل است، اما جلوه‌های کاملا متعدد دارد که بر اضلاع دیگر شخصیت انسان اثر می‌گذارد. این معنویت امری است که روی همه اضلاع شخصیت بازتاب دارد؛ عبادیات که تمرکز آن بر رابطه انسان با خداست معنویت زلال و شفافیت دارد و وقتی انسان اقدام مثبتی در کار اداری انجام دهد یا دستی بر سر یتیم بکشد هم متجلی می‌شود و اگر کسی این معنویت را به این فضاها ببرد، ارزش آن بیشتر هم هست.

وی افزود: امام علی(ع) می‌گوید من به جایی رسیده‌ام که همه عمرم، رمضان و جهاد با نفس است. در این صورت همه رفتار و سکنات انسان روح الهی می‌یابد؛ می‌شود انسان به جایی برسد که صلح و جنگ و قیام و قعود او عبادت شود و همه عمرش رکوع و سجده باشد، چنانچه همه عمر علی(ع) قیام لله و رکوع و سجود برای خدا بود.

پشتوانه معنویت شیعی

مدیر حوزه‌های علمیه گفت: ولایت، زیارت و انتظار و توسل مقوله‌های ویژه در نظریه معنویت اسلامی هستند؛ در بحث انتظار، رابطه شخص با ولی به صورت رابطه دائمی زنده و پایدار تعریف می‌شود. در زیارت و توسل رابطه زنده با امامی است که حیات برزخی دارند یا رابطه با امام زمانی است که زنده هستند. این رابطه با انسان کامل،  پشتوانه معنویت خاص شیعی است.

وی با تأکید بر اینکه حوزه باید نظریه معنویت را تبیین کند تا جایگزین معنویات انحرافی، دروغین و کاذب شود، تصریح کرد: در درختواره رشته‌های حوزه که 400 رشته و گرایش دارد و تدوین آن چندسال طول کشیده است، مستقیماً و غیرمستقیم گرایشاتی برای بحث معنویت تدارک شده است. در درختواره دانشی، حوزه معنویت می‌تواند جایگاه مناسبی پیدا کند.