«دنیای شیشه‌ای» منحصربه‌فرد است/ مستندسازی از اکسپوهای جهانی نداشتیم
علیرضا بهرامی که کتاب «دنیای شیشه‌ای ۲» او در جریان بازدید وزیر ارشاد از اکسپو دوبی، در موزه اکسپو ثبت شد؛ گفت: این کتاب تلاشی برای پر کردن خلاء مستندسازی از اکسپوهای جهانی است که نمونه خارجی ندارد.
علیرضا بهرامی در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا درباره نگارش کتاب «دنیای شیشه‌ای» گفت: طبیعتاً دوستان انتظار داشتند اگر کتابی منتشر می‌کنم، مانند دیگر کتاب‌هایم یا در حوزه ادبیات و برخی شاخه‌های هنری یا حداقل در حوزه رسانه باشد و کسی از من توقع نداشت درباره اکسپو کتاب بنویسم اما چون می‌خواستم یک ضعف تاریخی را به زعم و به وسع و قدرت خودم اصلاح کنم، دست به نگارش این کتاب زدم.
نویسنده کتاب دنیای شیشه‌ای درباره سابقه حضور ایران در نمایشگاه‌های جهانی اکسپو عنوان کرد: سابقه حضور متناوب ایران در تاریخچه 170 ساله اکسپوهای جهانی، به میزان 170 سال است، یعنی ما از اولین دوره سابقه حضور را داریم اما متاسفانه تا سال 94 که من جلد اول دنیای شیشه‌ای را منتشر کردم، کتابی با موضوع اکسپوهای جهانی به‌عنوان یک رویداد بسیار مهم بین‌المللی به زبان فارسی منتشر نشده بود. به همین دلیل هم دنیای شیشه‌ای 1 در موضوع اکسپو به‌عنوان اولین مرجع فارسی‌زبان ثبت شد.
وی با تاکید بر اینکه این یک خلاء تاریخی است، اضافه کرد: حتی اگر سال‌های دور را فراموش کنیم، از حدود 30سال پیش -یعنی از اوایل دهه 90 میلادی- ایران دوباره در اکسپوها حضور پیدا کرده و اینطور که من حساب کردم، در هر دوره هم به قیمت روز حداقل سه میلیون دلار هزینه حضور و تاسیس پاویون ایران در اکسپوهای جهانی بوده و بسیار عجیب است از اینکه این هزینه‌های قابل توجه، هیچ وقت صرف مستندسازی نشده یا اگر هم شده، مستندسازی موثری صورت نگرفته است.
این پژوهشگر ادب و هنر با بیان اینکه ضعف در مستندسازی منجر به افزایش هزینه‌ها می‌شود؛ بیان کرد: اگر ما در تمام این سال‌های حضورمان در اکسپوها در قالب کتاب‌ها، هم دریافتمان از اکسپوها، هم مستندسازی را مبنا قرار می‌دادیم، می‌توانستیم نقشه راه کلی را به دست آوریم و در برخی زمینه‌ها هربار مجبور نبودیم چرخ را دوباره اختراع کنیم و هزینه‌های دوباره یا چندباره کنیم.
بهرامی درباره علت نگارش کتاب‌های «دنیای شیشه‌ای 1و 2» عنوان کرد: وقتی با این مفهوم بسیار موثر در عرصه جهانی -یعنی اکسپوها- آشنا شدم و این خلاء را دیدم، انگیزه‌ای در من شکل گرفت که با نیت ساخت فیلم مستند و همچنین مقدمات تالیف کتابی در زمینه اکسپوها، دوباره به کشوری که برای اولین‌بار در سال 2010 با اکسپو آشنا شدم -یعنی چین- سفر کردم که منجر به سفر سومی به اکسپو البته این بار در کره جنوبی شد و ایران در آن غایب بود. طی این سفرها اطلاعاتی را که در گذر ایام از تحقیقاتم به دست آورده و همچنین تصاویری که به شکل دایره‌المعارفی از این دو اکسپو ثبت کرده بودم، به همراه شرح مختصری از هر پاویون را در قالب کتاب دنیای شیشه‌ای 1 در سال 94 منتشر کردم.
این روزنامه‌نگار ادامه داد: این مسیر با حضور در اکسپوی سال 2015 میلان ایتالیا و همین‌طور اکسپوی سال 2017 آستانه در قزاقستان تداوم یافت و منجر به انتشار کتاب دومی شد که تحت عنوان دنیای شیشه‌ای 2 ملاحظه می‌کنید.
مدیر نشر آرادمان با اشاره به اینکه در جلد دوم کتاب «دنیای شیشه‌ای» بخش‌های تحقیقاتی جلد اول تکمیل شد، اضافه کرد: جدولی که در ابتدای این کتاب ملاحظه می‌کنید، در جلد یک کتاب دنیای شیشه‌ای به شکل ناقص بود. این جدول فهرست نمایشگاه‌های بزرگ جهانی از 250سال پیش است و برخی مفاهیم و تحلیل‌های دیگر به آن اضافه شد؛ یک جدول منحصربه‌فرد است و حتی نمونه خارجی هم ندارد.
نویسنده کتاب دنیای شیشه‌ای در پاسخ به این سوال که چرا کتاب‌های «دنیای شیشه‌ای 1و2» عکس‌محور هستند، گفت: اکسپوها اَبَررویدادهایی هستند که میزان قابل‌توجهی هزینه صرف آن‌ها می‌شود و بسته به نوع اکسپو مدت سه تا شش ماه برقرارند. وقتی که این نمایشگاه‌ها برچیده می‌شوند، جز اِلِمان‌هایی از آن‌ها که شهرت جهانی پیدا می‌کنند، -مثل برج ایفل، مجسمه آزادی نیویورک، برج مخابراتی سیاتل، سازه اتمیک بروکسل که یادگار اکسپوهایی هستند که در این شهرها برگزار شدند- پاویون‌ها و حضورها بخشی از خاطره تاریخی می‌شوند که در این دو کتاب با ثبت کردن تصاویرشان تلاش کردم این اکسپوها را برای هر مخاطبی در گذر ایام همچنان قابل استفاده کنم.
وی با اشاره به اینکه مجموعا در دو کتاب بیش از 1500 عکس به این منظور استفاده شده است، ادامه داد: به این ترتیب شما با ورق زدن فصل مربوط به روایت تصویری اکسپو میلان بدون اینکه در سال 2015 به آنجا سفر کرده باشید، می‌توانید یک گشت مجازی در آن اکسپو بزنید و با نمای بیرونی و داخلی همه پاویون‌ها آشنا شوید. همین‌طور در فصل‌های دیگر دو کتاب، اکسپوهای 2010 شانگهای، 2012 یوسو و 2017 آستانه هم آمده است.
بهرامی فصل پایانی جلد دوم کتاب «دنیای شیشه‌ای» را فصل ویژه‌ای خواند و گفت: یک فصل ویژه هم در پایان جلد دوم داریم که با همکاری مهرداد اسکویی، فیلمساز برجسته جهانی در حوزه مستند و پژوهشگر کارت‌پستال‌های تاریخی و همچنین دختر او، آلما اسکویی با عنوان «ایران در اکسپوهای جهانی به روایت کارت‌پستال‌های تاریخی» تدوین شده است.
دبیر جایزه شعر خبرنگاران با تاکید بر اینکه این بخش فصل خیلی مهمی از کتاب است، تصریح کرد: تصاویر این بخش عمدتا در ایران دیده نشده بودند، درحقیقت کارت‌پستال‌هایی هستند که کشور میزبان در سال‌های دور منتشر کرده بوده است و در آن مجموعه کارت‌پستال‌ها هر کشوری و هر پاویونی که حضور داشته را با عکس‌های واقعی و نقاشی‌ها ثبت و ضبط کرده بودند.
وی ادامه داد: ما از طریق آقای اسکویی و دخترشان که از بازیگران قدیمی است و در حال حاضر در پاریس مشغول به تحصیل است، پرینت‌هایی از آن‌ها را از حراجی‌های اروپایی خریداری کردیم. این کارت‌پستال‌ها بیانگر این است که در سال‌های دور مثل 1905 پاریس که حدود 105 سال پیش می‌شود، ما چگونه و با چه کیفیتی در اکسپو حضور پیدا کردیم، نما و معماری بیرونی و چیدمان داخلی پاویون ایران به چه شکل بوده است و متصدیان پاویون ما چه پوشش و پیرایشی داشتند؟
بهرامی اضافه کرد: بخش ویژه پایانی کتاب، در کنار فهرست نمایشگاه‌های بزرگ جهانی از 1791که در بخش ابتدایی کتاب است، زمینه‌های تحقیقی خیلی مهمی هستند و می‌تواند به‌عنوان منبع‌های مهمی برای محققان قرار بگیرند و بخشی از آن خلاء تحقیقاتی و مستندنگاری تاریخی ما را جبران کند.
نویسنده کتاب «دنیای شیشه‌ای 2» با تاکید بر عکس‌محور بودن مجموعه دوجلدی دنیای شیشه‌ای گفت: همه عکس‌هایی که در دو جلد کتاب از اکسپوها مشاهده می‌کنید، کار خودم است، در کتاب اول بیش از 600 فریم و در جلد دوم بیش از 800 عکس استفاده شده است.
بهرامی مخاطبان کتاب‌های «دنیای شیشه‌ای 1و2 » را چند قشر معرفی و عنوان کرد: یک دسته از مخاطبانی که می‌تواند از همه مهم‌تر باشد، مخاطب عامی است که با مفهوم اکسپو به‌عنوان یک رویداد موثر در یک و نیم قرن گذشته توسعه بشری آشنا نیست و نمی‌داند که اکسپوها چقدر در مناسبات اقتصادی و سیاسی جهانی نقش داشتند و از طریق این کتاب‌ها می‌توانند با این مفهوم آشنا شود. قشر دیگر مخاطبان، دانشجویان رشته‌های مربوط به صنعت نمایشگاهی یا حتی پژوهش هنر هستند که تاکنون منبع‌های لازم را برای انجام تحقیقات دانشگاهی یا پایان‌نامه‌ها در اختیار نداشتند.
وی افزود: قشر سوم مخاطب هم محققان ما هستند که در حوزه‌های فرانگر فعالیت می‌کنند و اکسپوها می‌تواند بخشی از فعالیت تحقیقاتی آن‌ها باشد. درحقیقت من این را از نادر کرمیان استاد دانشگاه نقل می‌کنم که در مراسم رونمایی از جلد دوم دنیای شیشه‌ای در تالار رودکی به این مفهوم توجه داشت و تاکید کرد آنچه در این دو جلد کتاب آمده است می‌تواند به‌عنوان رفرنس تحقیقاتی محققان قرار بگیرد.
جلد دوم کتاب «دنیای شیشه‌ای» نوشته علیرضا بهرامی، ۶ سال پس از انتشار جلد نخست آن، درباره تاریخچه اکسپوهای جهانی از سال ۱۸۵۱ میلادی تا اکسپو ۲۰۲۰ دُبی که در حال برگزاری است، توسط انتشارات آرادمان منتشر و راهی بازار نشر شده است.
کتاب «دنیای شیشه‌ای ۲» با ۲۴۰ صفحه رنگی و قیمت ۹۵ هزار تومان منتشر شده است.
انتهای پیام
