روایت عاشورا از زبان آنهایی که فراموش شدند
«فراموشان» داستانی متفاوت از واقعه کربلا است که داوود غفارزادگان در آن برای روایت واقعه عاشورا، به سراغ کسانی رفته است که از نگاه مقتل‌نویسان پوشیده مانده و فراموش شده‌اند.
به گزارش خبرنگار ایکنا، قیام امام حسین(ع) و واقعه عاشورا که بعد از قرن‌ها همچنان زنده و جاری است، برایندی از اتفاقات پراکنده، تصمیمات افراد مختلف، کارشکنی برخی از خواص، روی‌گردانی از حق و همراهی با جبهه باطل در مقابل حضرت سیدالشهدا(ع) است. در این میان هستند کسانی که به نحوی از انحا خود را در جبهه حق و لشکر امام زمان خود جای داده و به قدر بضاعت در ایستادگی خیر کامل در برابر شر کامل به امام حسین(ع) یاری رساندند.
افرادی مانند همسر زهیر بن قین، قاصد والی مدینه یا سربازی از سربازان حربن یزید ریاحی که بعضا به دلیل نقش کوچک یا عدم وجود روایت‌های متقن از پایمردیشان، پشت دیوار فراموشی مانده و آنچنان که باید حدیث خوبیشان بازگو نشده است.
داوود غفارزادگان در کتاب «فراموشان» به سراغ کسانی رفته است که از نگاه مقتل‌نویسان پوشیده مانده و فراموش شده‌اند. «فراموشان» که دربردارنده شش روایت با عناوینی نظیر «روایت قاصد والی مدینه»، «روایت همسر زهیر بن قین»، «روایت یکی از قاصد والی مدینه»، «روایت غلام عبیدالله بن زیاد»، «روایت یک کاتب گمنام» و «روایت قیس بن اشعث» است، سرانجام همان حادثه عظیم و واقعه بی‌مانند عاشورا را بازنمایی می‌کند اما این بار افرادی مانند تامه؛ والی مدینه، همسر زهیر بن قین، یکی از سربازان حر بن زید ریاحی و دیگرانی از این دست راویان واقعه کربلا هستند.
درحقیقت در «فراموشان» داستان قیام امام حسین(ع) و واقعه عاشورا و آنچه بر خاندان نبوت گذشت، از زبان و روایت شش شخصیت متفاوت و عمدتا گمنام که در این واقعه شرکت داشته یا شاهد آن بوده‌اند، بیان می‌شود و سرانجام، با به هم پیوستن این تکه خاطره‌ها، خواننده به کل واقعه و حدیث همیشه زنده کربلا می‌رسد.
فراموشان روایت آدم‌هایی است که در فرع و حاشیه واقعه عاشورا ایستاده‌اند. هر روایت کتاب از زبان راویانی بیان می‌شود که یا در گوشه‌ای ایستاده‌اند به تماشا و فقط شاهد ماجرایند یا نقشی داشته‌اند که به گمان خودشان اندک است و همین اثر را متفاوت می‌کند. کتاب با روایتی در مورد خبر مرگ معاویه شروع می‌شود و در ادامه به عدم بیعت امام حسین(ع) با یزید می‌پردازد و همین آغاز حرکتی است که پایانش نه کربلاست و نه محرم.
نویسنده با اتخاذ این رویه، علاوه‌بر جان‌دادن به شخصیت‌های فراموش شده تاریخ، از زاویه‌ای به واقعه عاشورا می‌نگرد که تاکنون دیده نشده است. درواقع اینجا هم روایت کلان ماجرا همان واقعه عظیم و قیام حسینی است اما به نقل جزییات و ظرایفی همت گماشته شده که تاکنون برای مخاطب ناشناس بوده است. به همین جهت «فراموشان» روایت مهم و قابل توجهی در میان آثار داستانی عاشورایی است که استقبال خوب مخاطب از این اثر گواهی بر همین مدعا است.
معمولا رویکرد نویسنده‌ها در نوشتن مقاتل، بیان حادثه عاشورا و وقایع قبل و بعد آن، در یک روایت کلی و یکپارچه است که در بهترین حالت بخش‌های مختلف این ماجرا با یک فصل‌بندی، از هم تفکیک می‌شود، در حالی که غفارزادگان در «فراموشان» با انتخاب نحوه روایت متفاوت، این واقعه را به شکل داستان‌هایی جداگانه و به‌مثابه تکه‌هایی از یک پازل کلی می‌بیند که هر کدام هم راوی خود را دارند. در نهایت زمانی که این تکه‌های پازل و این داستان‌ها کنار هم چیده می‌شوند، طرح کلی حادثه کربلا و شهادت امام حسین(ع) را به دست می‌دهند. البته باید توجه داشت که این داستان‌ها به‌تنهایی نیز دارای مزیت و معنا هستند و معنای هرکدام در گرو و وابسته داستان دیگری نیست.
کتاب «فراموشان» با زیرعنوان «داستانی از واقعه کربلا» اگرچه برای مخاطب گروه سنی نوجوان نگاشته شده و جزو کتاب‌های انتخابی وزارت آموزش و پرورش در فهرست توصیفی کتاب‌های آموزشی شماره یک (دوره های راهنمایی و متوسطه) است اما مخاطب بزرگسال را هم اقناع می‌کند.
در فراموشان ما با موضوعی تاریخی روبه‌رو می‌شویم که همه جوانب آن را در کتب تاریخی یا از زبان مداحان و روضه‌خوانان دیده و شنیده‌ایم اما نویسنده با نوعی خلاقیت و ریزبینی جزییاتی را به همان موضوعات اضافه کرده و با زبان و بیانی ساده و همه‌فهم، در قالب روایت پیش روی مخاطب قرار داده است.
در بخشی از «فراموشان» می‌خوانیم:
«اینک، آنچه در مدت هشت روز بر فرزندان رسول خدا گذشت: دوم محرم بود که حسین بن علی(ع) وارد سرزمین کربلا شد.
فرمود: نام این زمین چیست؟
عرضه داشتند که نام این زمین کربلاست.
فرمود: خداوندا به تو پناه می‌برم از کرب و بلا.
و پس از آن گفت: فرود آیید و منزل کنید که اینجا، خوابگاه شتران ما، بارانداز ما و خون‌ریزگاه ماست.
سپس همه فرزندان و برادران و خاندان خود را گرد آورد. لحظه‌ای چشم در صورت آن‌ها دوخت و فرمود: مردم بنده دنیایند و دین بازیچه‌ای است بر زبان‌شان. تا آن هنگام که روزی‌شان آماده شود با دین سر و کار دارند اما چون سختی فرا رسد، دینداران بسیار اندک می‌شوند.»
«فراموشان» با زیرعنوان «داستانی از واقعه کربلا» به قلم داوود غفارزادگان در 96 صفحه توسط انتشارات قدیانی روانه بازار کتاب شده و در فاصله شش سال از انتشار اولیه آن بیش از 10 بار تجدید چاپ شده است.
انتهای پیام
