بر اساس اعلام رسمی وزارت آموزش و پرورش، فعالیت آموزشی مدارس از سال تحصیلی پیشرو در هر شرایطی بهصورت صد در صد حضوری خواهد بود، ضمن اینکه مؤسسات و مراکز قرآنی نیز چند وقتی است که فعالیتهای آموزشی حضوری خود را از سر گرفتهاند و امروز با سرعتی کند در حال دور شدن از فضای آموزشهای غیر حضوری هستیم. البته بدیهی است که تجربه ناب و ارزشمند آموزش مجازی همچنان با ما خواهد بود و بستر نو و تازهای از آموزش را در اختیار نظام تعلیم و تربیت در هر سطح و موضوعی قرار داده است که نمیتوان اهمیت و ضرورت این فضا را نادیده گرفت.
تمامی کارشناسان آموزشی بر این عقیده اتفاق نظر دارند که آموزش مجازی قرآن در دوران کرونا در بسیاری موارد نتوانست آنچنان کارآمد باشد و لذا شاهد عقبماندگی و افت تحصیلی دانشآموزان بودیم، همین وضعیت در مورد قرآنآموزان نیز موضوعیت داشت. این امر سبب شده است که بایستههایی برای آموزش قرآن در دوران پساکرونا در مدارس و مؤسسات و مراکز قرآنی بازتعریف شود تا بتوان بتدریج آسیبهای تحمیل شده در آموزش مجازی قرآن را تقلیل داد.
ایکنای چهارمحالوبختیاری، در گفتوگویی تفصیلی با یک مدرس با سابقه قرآن در استان، بایستههای آموزش قرآن در دوران پساکرونا را جویا شده است که این گفتوگو را با هم میخوانیم.
محمد میرزاپور، مدرس پیشکسوت قرآن در چهارمحالوبختیاری در گفتوگو با ایکنا، با اشاره به اینکه در ایام کرونا دانشآموزان در آموزش مجازی و قرآنآموزان در کلاسهای مجازی قرآن از نبود تعامل مستقیم و ارتباط رو در رو با معلم و مربی خود رنج میبردند، اظهار کرد: جبر حاصل از کرونا بیشترین معضلات را بر دانشآموزانی تحمیل کرد که در پایههای پایینتر مشغول تحصیل بودند و خانوادهها و نظام آموزشی کمکم اثرات این اُفت تحصیلی را نه فقط در درس قرآن بلکه در تمامی دروس متوجه شدند.
وی با ذکر اینکه دانشآموزان و قرآنآموزان با مجازی شدن آموزش از حیطه نظارت معلم خود خارج شدند و علاقه کمتری به آموزش نشان دادند، ادامه داد: دانشآموزان پایههای پایینتر که هنوز درک صحیحی از فضای معنایی کلاس نداشتند از همان ابتدا بهجای معلم با یک گوشی هوشمند سر و کار داشتند و بهجای همکلاسیها والدین را در کنار خود میدیدند؛ امروز معلمان در قبال این دست دانشآموزان کاری به مراتب دشوارتر برای آموزش قرآن و دیگر دروس در پیش دارند.
میرزاپور با تأکید بر تلاش شبانهروزی معلمان و مربیان قرآنی جهت پیشبرد آموزش مجازی، گفت: طبیعی است که تدریس مجازی کیفیت و کارایی آموزش حضوری را نداشت و دانشآموزان در اغلب موارد متحمل رنج و سختیهای فراوان شدند.
این چهره ممتاز قرآنی استان با تأکید بر اینکه در کشور ما بر اساس حاکمیت دینی و فرهنگ و اعتقادات اسلامی جامعه آموزش قرآن کریم در مدارس، مراکز و مؤسسات همواره مورد توجه بوده است، افزود: با فروکش کردن کرونا و مجازی شدن آموزش در ماههای پایانی سال تحصیلی گذشته و نیز در سال تحصیلی جدید، طبعاً رویکرد جبران عقبماندگی و اُفت تحصیلی دانشآموزان در درس قرآن نیز باید مورد توجه معلمان قرار گیرد؛ ضمن اینکه اتخاذ این رویکرد در مؤسسات و خانههای قرآن در شهرها و روستاها نیز باید مورد توجه متولیان و مربیان این مجموعهها قرار گیرد.
میرزاپور تأکید کرد: میطلبد که معلمان و مربیان قرآن یک برنامه جامع را برای جبران افت تحصیلی در درس قرآن پیشبینی کنند. درواقع، آموزش قرآن در مدارس و نیز مراکز قرآنی باید به گونهای باشد که همه ساحتهای یادگیری از حیطه عاطفی تا علمی را پوشش دهد. همچنین این برنامه آموزشی باید تمامی موضوعات ناظر به سواد قرآنی مانند روخوانی، روانخوانی، صحت قرائت، توانایی درک معنای عبارات و آیات ساده قرآن، آشنایی با معارف انسانساز این کتاب آسمانی و تدبر در آیات را حتیالامکان شامل شود.
این مدرس قرآن در استان با تأکید بر اینکه جبران عقبماندگیها فرایندی است که دستیابی به آن تلاش مضاعفی را میطلبد، بیان کرد: سواد قرآنی که با آموزش عمومی قرآن در دورههای ابتدایی و متوسطه اول حاصل میشود، از چنان اهمیت بالایی برخوردار است که ملاک سنجش جامعه در دینداری و اعتقادات قرار میگیرد. بنابراین ارتقای سطح سواد قرآنی دانشآموزان و قرآنآموزان چه در مدارس و چه در مراکز قرآنی از مربیان انتظار میرود.
میرزاپور نقش خانوادهها را نیز یادآور شد و افزود: خانواده از مدرسه جدا نیست و بلکه یکی از مؤثرترین نهادهای جامعه در تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان خانواده است که هر چه با مدرسه هماهنگتر باشد، دستیابی به اهداف تعلیم و تربیت نیز با موفقیت بیشتری همراه خواهد شد. چه خوب است که با حضوری شدن مدارس، مدیر مدرسه ایفاگر نقش در این هماهنگی باشد، یعنی از اولیای دانشآموزان دعوت و با آنان در مورد نقش حمایتی والدین در جبران عقبماندگیهای تحصیلی گفتوگو کند.
وی افزود: در این جلسات و نشستهای خانواده و مدرسه، معلمان قرآن نیز باید فعالانه مشارکت کنند و در مورد نقش و اهمیت انس خانوادهها و فرزندان با قرآن کریم در همه مراحل زندگی با والدین گفتوگو کنند. معلمان قرآن همچنین از والدین بخواهند که پیشگفتار کتاب قرآن فرزند خود را مطالعه کنند تا راهنمای کار آنان در آموزش قرآن به فرزندان باشد.
میرزاپور با اشاره به اینکه والدین برای پیشرفت فرزندان در درس قرآن باید اهداف و مهارتهای مورد انتظار هر دوره را بدانند، بیان کرد: آنان همچنین چگونگی جبران عقبماندگیهای احتمالی را نیز باید بدانند، چرا که بسیاری از دانشآموزان ممکن است سواد و مهارت لازم را برای روخوانی و روانخوانی قرآن در طی آموزش مجازی کسب نکرده و توانایی صحیحخوانی آیات را نداشته باشند، حال آنکه قرائت صحیح آیات در تقویت علاقهمندی فرد به تداوم یادگیری قرآن نقش بسزایی دارد.
وی ادامه داد: اگر والدین و معلمان قرآن نسبت به مقوله صحیحخوانی دانشآموزان غافل شوند، بتدریج تمایل فرد به قرآن تقلیل مییابد و حتی از بین میرود، لذا ضرورت دارد که والدین نهایت همراهی و همکاری را با معلم قرآن در جهت تقویت دانشآموز داشته باشند و صرفاً نباید به آموزش کتاب درسی بسنده شود.
میرزاپور با تأکید بر اینکه دانشآموز، معلم، مدرسه، خانواده و محتوا پنج عنصری هستند که در آموزش قرآن در دوران پساکرونا باید وضعیتسنجی شوند، گفت: باید دانست که ذائقه دانشآموزان و قرآنآموزان بهعنوان مخاطبان آموزش قرآن در طی دوران کرونا تغییر کرده است لذا باید از کتابمحوری قدری فاصله گرفت؛ تا پیش از کرونا، معلم برای آموزش قرآن کفایت میکرد اما امروز، معلم تنها یکی از منابع آموزش است؛ همچنین تا پیش از کرونا، دانشآموز نقشی منفعل داشت و منتظر بود تا گفتههای معلم را تکرار کند، اما امروز دانشآموز باید چگونگی یادگیری از منابع مختلف را نیز البته با نظارت معلم و کمک والدین، بداند.
این معلم بازنشسته آموزش و پرورش با تأکید بر اینکه معلمان باید بدانند در دوران کرونا بهجای نقش انتقالدهنده نقش تسهیلکننده را در آموزش قرآن دارند، بیان کرد: در دوران پساکرونا معلم موفق کسی است که بتواند آسانترین، مؤثرترین و کوتاهترین راه یادگیری را به دانشآموزان معرفی کند.
میرزاپور روش سنتی آموزش قرآن در دوران پساکرونا را فاقد کاربرد برشمرد و توضیح داد: امروز سه شعار باید اشاعه یابد، نخست آنکه به مربیان و معلمان تفهیم شود که عمر دوره سنتی آموزش به پایان رسیده و باید دوره تلفیقی آموزش سنتی و الکترونیکی را تجربه کنند، شعار دوم تعلیم است یعنی معلمان و مربیان قرآن باید به مهارتهای این رویه آموزشی مجهز شوند و تعلیم ببینند. شعار سوم نیز ناظر به تحکیم است که باید بتوان لوازم و سختافزارها و نرمافزارهای آموزش قرآن کریم در مدارس و مؤسسات و مراکز قرآنی فراهم شود.
وی تأکید کرد: امروز نقش معلم و مربی قرآن تنها به یک فرد خلاصه نمیشود بلکه همه عالم نقش معلم را دارند، همچنین دامنه محتوا نیز در دوران پساکرونا وسعت یافته و از چارچوب کتاب درسی فراتر رفته است.
میرزاپور با اشاره به اینکه در دوران آموزش مجازی، والدین در خانه با معضلاتی در ساحت آموزش فرزندان مواجه بودند که امر یادگیری را با اختلال مواجه ساخت، تأکید کرد: امروز مدیران مدارس و مؤسسات و مراکز قرآنی این وظیفه را دارند که سامانه ردیابی دانشآموزان و قرآنآموزان دچار افت و عقبماندگی درسی را ایجاد و این افراد را شناسایی کنند؛ پس از آن، میزان افت هر یک از افراد در هر پایه و سطح باید اندازهگیری شود و بر طبق نتایج حاصل شده، اولویت برنامههای جبرانی را تعریف و مشخص کنند.
وی تأکید کرد: بر این اساس، مدیر متوجه میشود که بهعنوان نمونه، تعلیم و توانمندسازی معلمان و مربیان برای دوران پساکرونا یک اولویت است، همچنین بازتعریف محتوای آموزشی در اولویت قرار دارد، توجیه و آموزش خانوادهها نیز میتواند دیگر اولویت باشد که مدیر باید برای هر یک از اولویتها زمانبندی کند، حسابرسی و تحلیل نتایج و میزان موفقیت در تحقق اولویتها نیز باید مدنظر مدیر باشد و این چرخه را بهصورت پیوسته و منسجم ادامه دهد تا افت تحصیلی دانشآموزان و قرآنآموزان بتدریج بهبود یابد.
میرزاپور با تأکید بر اینکه قبل از کرونا افت تحصیلی بر طبق نظر روانشناسان از چهار عامل مدرسه، خانواده، محیطی یا شخصی نشئت میگرفت، تصریح کرد: امروز نیز عوامل و ریشههای افت تحصیلی باید به دقت تحلیل و بررسی شود تا دانشآموزان در دوران پساکرونا از آسیبهایی که عقبماندگی در دروس مختلف از جمله قرآن کریم بر آنان تحمیل کرده است در امان بمانند.
این مدرس قرآن در استان بیان کرد: پس از آنکه دانشآموزان و قرآنآموزان از شرکت در فعالیتهای قرآنی، مسابقات گروهی و انفرادی قرآن و رویدادهای قرآنی در دوران کرونا بازماندند، ادامه داد: بنابراین رشد مطلوب مهارتهای اجتماعی اتفاق نیفتاد، میطلبد که یک فضای گفتوگویی صحیح، صریح و صمیمانه با دانشآموزان ایجاد شده و بتدریج این مهارتها توسط مشاوران در مدارس و مراکز قرآنی آموزش داده شود.
میرزاپور نحوه برخورد با همکلاسی، معلمان، خانواده و غیره از مصادیق آموزش مهارتهای شخصیتی دانست و توضیح داد: اگر افراد این مهارتها را کسب نکنند، کمکم منزوی و دچار اختلالات عاطفی میشوند که نه برای یادگیری درس قرآن و نه برای هیچیک از دروس دیگر مطلوب نیست؛ فرزندان ما باید در فضای آرامبخش و بهدور از نگرانی به تحصیل بپردازند که در اینجا نقش معلم بسیار مهم است.
وی ادامه داد: معلم که عهدهدار آموزش است باید خصلتهای نیکو را در خود تقویت کند تا به تعبیر پیامبر(ص) که فرمودند «انَّما بُعِثتُ لِاُتمِمَّ مکارم الأخلاق»، بتوانند با نقش پیامبرگونه خود مکارم اخلاق را بهعنوان درونمایه ایمان، در دانشآموزان و قرآنآموزان نهادینه کنند. نظم و انضباط، گشادهرویی، خوشخُلقی، گذشت و فداکاری، مهربانی، صبر و بردباری و تلاش و استقامت از مکارم اخلاقی هستند که دانشآموزان باید از معلمان خود بیاموزند و بهتر بتوانند آسیبهای افت تحصیلی را در خود جبران کنند.
میرزاپور خدشهدار شدن اعتماد به نفس دانشآموزان و قرآنآموزان در دوران کرونا را یادآور شد و بیان کرد: شکل جدید آموزش یعنی آموزش غیر حضوری با تکیه بر کمکهای والدین در منزل باعث شد که رفتار و آداب آموزشی صحیح محقق نشود؛ معلمان و مربیان قرآنی برای بازیابی اعتماد به نفس دانشآموزان باید به برجسته ساختن رفتار و کردار خوب آنان و نیز تغافل عالمانه از کاستیها و لغزشها بپردازند، لذا برای آنکه فرد عزت و کرامت خویش را بازیابد نباید عدم اعتماد به نفس، به رخش کشیده و آشکارا بیان شود.
وی تأکید کرد: منسوب کردن خصلتهای بد و نامطلوب سبب بههمریختگی روحی فراگیر میشود، حتیالامکان معلمان و مربیان باید از خطاهای فراگیران خود چشمپوشی کنند و آنان را به درستی تشویق و ترغیب کنند. مدارس و مؤسسات و مراکز قرآنی همچنین باید احساس نیاز دانشآموزان و قرآنآموزان به کسب علم و تقوا را زنده و تقویت کنند.
میرزاپور عدلورزی و پرهیز از تبعیض را از بایستههای آموزش در دوران پساکرونا عنوان کرد و گفت: مسلماً دانشآموزانی که از حیث مالی در سطح پایینی قرار دارند در دوران کرونا نتوانستند آنچنان که باید و شاید امکانات لازم را برای آموزش مجازی فرزندان خود مهیا کنند تا همپای دیگر دانشآموزان پیش بروند. امروز توجه و محبت معلمان به دانشآموزان باید عادلانه و حسابشده باشد و معلم بههیچوجه تحت تأثیر رفتار و شخصیت برجسته یا سواد بالاتر برخی دانشآموزان قرار نگیرد.
این مدرس با سابقه قرآن در استان تأکید کرد: چه بسا دانشآموزانی که در دوران آموزش مجازی توانستند با امکانات خوبی که در اختیار داشتند خودی نشان دهند و با ارتباطگیری بیشتر در فضای مجازی، توجه و محبت معلم را جلب کنند؛ در مقابل، بودند دانشآموزانی که به دلیل نداشتن امکانات مطلوب، مشارکتی فعال در کلاس نداشتند و لذا آنچنان نتوانستند قابلیتهای خود را به منصه ظهور برسانند، معلم وظیفه دارد هر دو گروه را به یک چشم بنگرد و عدالت را در مورد آنان رعایت کند، معلم باید بتواند توجه و محبت خود را بهصورت عادلانه میان دانشآموزان فقیر و ثروتمند تقسیم کند.
میرزاپور تأکید کرد: معلمان و مربیان قرآنی باید توقعات خود را بر طبق پایه و سطح کلاس خود تنظیم کنند، دانشآموزان در گذشته با شنیدن صوت تلاوتها از سورههای کوتاه و تکرار آیات و جمعخوانی، فراگیری قرآن را آغاز میکردند اما در دوران کرونا این رویه قاعدتاً تعطیل شد چرا که دانشآموزان دیگر دور هم نبودند که با یکدیگر قرآن بخوانند، تکرار و همخوانی کنند، تصاویر مورد علاقه خود را با کمک معلم در کلاس ببینند و انگیزههای آنا به یادگیری قرآن تقویت شود.
وی ادامه داد: طبیعی است، دانشآموزی که بهدور از چنین فضایی قرآن را در فضای مجازی یاد گرفته است از چنان سطح خوبی برخوردار نیست که بتوان انتظارات بالایی از او داشت؛ دانشآموز بر حسب توانایی خود، مسیر بخشخوانی، شمردهخوانی، خواندن بهصورت انفرادی و معمولی را طی کرده است و معلم باید این موضوع را لحاظ کند که انتظارات و توقعات را که قبل از کرونا از دانشآموزان داشت، امروز نباید داشته باشد، بلکه حوصله و طمأنينه به خرج دهد.
میرزاپور با تأکید بر اینکه معلمان قرآن باید انتظارات خود از دانشآموزان را تعدیل کنند، بیان کرد: معلمان دوره ابتدایی و متوسطه اول در درس قرآن باید این انتظار را از فراگیران خود داشته باشند که متناسب با سن، سواد قرآنی بیابند یعنی توانایی خواندن قرآن از روی کتاب درسی را کسب کنند، معنای کلمات، عبارات و آیات ساده و پر کاربرد را با محوریت کتاب درسی یاد بگیرند و در نهایت، انس با قرآن کریم و علاقه به یادگیری را در خود داشته باشند.
این معلم پیشکسوت قرآن گفت: در بسیاری موارد مشاهده کردم که معلمان اهداف و دانشآموزان اهداف آموزشی درس قرآن را متناسب با هر پایه و مقطع نادیده میگیرند و در مواردی اجبارهایی را نسبت به حفظ آیات شاهد بودم که سبب دلزدگی دانشآموزان میشود. توصیه میشود که معلمان و مربیان قرآن اصول آموزشی را در هر پایه و مقطع تحصیلی مطالعه و مد نظر قرار دهند و برنامههای آموزشی خود را مطابق این اصول و اهداف پیش ببرند تا شاهد این بیشتر دانشآموزان در درس قرآن نباشیم.
میرزاپور جذابیت محتوا و روشهای تدریس که تلفیقی از حضوری و مجازی است را مهم ارزیابی کرد و توضیح داد: بهرهمندی از هنر و جذابیت محتوای قرآن نیز به کمک معلم میآید تا بهدور از هرگونه اجبار و سختگیری در ارزیابیها، بتواند منزلت درس قرآن کریم را حفظ کند و ارتقا دهد.
وی در پایان گفت: امروز پیامرسان شاد با امکانات مختلف و متنوع و کارآمد همچنان در اختیار نظام آموزشی قرار دارد و به نظرم معلم علاوه بر آنکه وظیفه و رسالت خود را در کلاس انجام میدهد، میتواند منابع آموزشی مختلف را در این بستر مجازی در اختیار دانشآموزان قرار دهد؛ شبکه شاد و فضای مجازی همچنین میتواند بستری برای پاسخگویی به پرسشهای احتمالی، شبهات اعتقادی و اشکالات دیگر دانشآموزان باشد. البته استفاده دانشآموزان از فضای مجازی باید با نظارت خانواده و نیز بهصورت محدود و مشخص باشد.
انتهای پیام