پیام اربعین تلاش در راه حق و مبارزه با باطل است

به گزارش ایکنا، زیارت روز اربعین یکی از شعائر مهم در میان شیعیان است و نزد پیشوایان آیین تشیع از اهمیت بسیاری برخوردار است، به حدی که در تراث روایی به عنوان یکی از نشانه‌های مومن از آن یاد شده است.

بی‌گمان دستیابی به پیام روز اربعین نیازمند تامل در فلسفه عاشورا و بیانات اهل بیت(ع) درباره این روز است. به همین مناسبت خبرنگار ایکنا، با علی‌ الله بداشتی، استاد دانشگاه قم گفت‌وگو کردیم که متن آن را در ادامه می‌خوانید؛

ایکنا ـ به عنوان پرسش نخست، درباره اهمیت روز اربعین و زیارت اربعین توضیح بفرمایید.

در پاسخ به سوال شما لازم می‌دانم سه نکته عرض کنم؛ اول ریشه تاریخی اربعین. آنچه قول مشهور است به اولین اربعین حضرت حسین بن علی(ع) برمی‌گردد که جابر بن عبدالله انصاری از صحابه رسول خدا(ص) که در دوران کهولت سن به‌سر می‌برد و نابینا بود با یکی از دوستانش به زیارت امام حسین(ع) آمدند. پس این سابقه تاریخی به زیارت جابر بن عبدالله انصاری برمی‌گردد.

مطلب بعد درباره اهمیت اربعین است؛ اربعین در میان ائمه ما جایگاه ویژه‌ای داشت. امام صادق(ع) زیارتی به نام زیارت اربعین دارد. این اهمیت اربعین را نشان می‌دهد که امام صادق(ع) با این زیارت، مومنین را تشویق به زیارت اربعین کردند. از امام حسن عسکری(ع) هم روایت شده است که مومن، یعنی شیعه اثنی عشری پنج نشانه دارد؛ اول پنجاه و یک رکعت نماز در شبانه روز، هفده رکعت نماز واجب و سی و چهار رکعت نافله، دوم زیارت اربعین، سوم انگشتر در دست راست کردن، چهارم پیشانی بر خاک نهادن، پنجم جهر به بسم الله الرحمن الرحیم.

امام حسین(ع) حقیقت تکبیر بود

مطلب سوم اینکه امام حسین(ع) در روز دهم محرم سال شصت و یک پس از نماز ظهر و عصر مظلومانه به شهادت رسیدند. در کتاب روضه الواعظین شعری در مظلومیت امام حسین(ع) آمده که بسیار زیباست. ترجمه شعر این است که؛ ای پسر دختر پیامبر، تو را لب تشنه کشتند و در کشتن تو پاس تنزیل و و تاویل قرآن را روا نداشتند، یعنی نه حکم تنزیل قرآن این بوده و نه تاویل قرآن و هیچ بهانه‌ای نداشتند که شهادت تو را مشروع جلوه دهند. شاعر ادامه می‌دهد: برای کشته شدن تو تکبیر گفتند. تکبیر در جنگ‌ها به نشانه پیروزی بود، یعنی حق بر باطل پیروز شد. شاعر در ادامه می‌گوید؛ در حالی که با کشتن تو لااله الا الله را کشتند یعنی با تکبیر، تکبیر حقیقی را کشتند. امام حسین(ع) مجسمه توحید بود و دشمنانش با تکبیر مجسمه توحید را از سر راه برداشتند. این ظلم بزرگی بود که توسط حکومت معاویه که به ناحق به یزید رسیده بود انجام گرفت و برای استقرار حکومت جابرانه‌شان از کشتن فرزند رسول خدا(ص) دریغ نکردند.

ایکنا ـ به عنوان پرسش دوم می‌خواستم سوال کنم فلسفه و پیام اربعین برای انسان امروز چیست؟

ما باید پیام‌های اربعین را از زیارت امام صادق(ع) دریافت کنیم. اربعین یک جنبه شعائری دارد که جزء شعار شیعه است ولی مهمتر از جنبه شعائری اربعین، پیامی است که باید از آن دریافت کنیم. شیخ طوسی در تهذیب و مصباح از صفوان جمال نقل کرده است که امام صادق(ع) فرمودند در روز اربعین، امام حسین(ع) را اینگونه زیارت کنید: «السَّلامُ عَلَى وَلِيِّ اللَّهِ وَ حَبِيبِهِ السَّلامُ عَلَى خَلِيلِ اللَّهِ وَ نَجِيبِهِ السَّلامُ عَلَى صَفِيِّ اللَّهِ وَ ابْنِ صَفِيِّهِ»

ترجمه عبارت اول این است: «سلام بر ولی خدا و دوست خدا»، مقامات امام حسین(ع) در این زیارت‌ها برای ما روشن می‌شود. «ولی» کسی است که ولایت را خدا به او داده و او هم حبیب خداست و خداوند او را دوست دارد. «نجیب» یعنی بزرگ‌زاده و برگزیده. «خلیل» هم مقام حضرت ابراهیم است ولی ائمه ما سخن به غلو  و اغراق نمی‌گویند. وقتی می‌گویند امام حسین(ع) خلیل الله است یعنی امام حسین(ع) به مقام خلت رسیده است. گفتن این حرف‌ها آسان است ولی رسیدن به آن مقام بسیار دشوار است.

«اللَّهُمَّ إِنِّي أَشْهَدُ أَنَّهُ وَلِيُّكَ وَ ابْنُ وَلِيِّكَ وَ صَفِيُّكَ وَ ابْنُ صَفِيِّكَ الْفَائِزُ بِكَرَامَتِكَ أَكْرَمْتَهُ بِالشَّهَادَةِ وَ حَبَوْتَهُ بِالسَّعَادَةِ» یعنی خدایا من شهادت می‌دهم او ولی تو است و فرزند ولی تو است، برگزیده و فرزند برگزیده تو است. کسی است که تو او را بزرگ داشتی و به کرامتی که مد نظر تو بود رسید. مقصود از آن کرامت شهادت بود. خدایا تو او را با شهادتش بزرگ کردی. اگرچه یزیدیان فکر کردند امام حسین(ع) را کشتند و از سر راه برداشتند ولی خداوند کرامتی به امام حسین(ع) داد که تا قیام قیامتش نامش در همه ملت‌ها زنده است و نزد مسلمان و غیر مسلمان نامش بزرگ است. در ادامه زیارت می‌خوانیم: خدایا تو او را به سعادت رساندی. سعادت بزرگ این است که انسان در راه اعتقادات صحیح به شهادت برسد.

«وَ جَعَلْتَهُ حُجَّةً عَلَى خَلْقِكَ مِنَ الْأَوْصِيَاءِ فَأَعْذَرَ فِي الدُّعَاءِ وَ مَنَحَ النُّصْحَ وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِيكَ لِيَسْتَنْقِذَ عِبَادَكَ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَيْرَةِ الضَّلالَةِ» مردم را به سوی خدا خواند و عذر را بر آنها تمام کرد تا نگویند ندانستیم. آنها را نصیحت کرد و خونش را در راه تو فدا کرد. چرا خونش را در راه تو ریخت؟ تا بندگان تو را از جهالت بیدار کند و آنها را نجات دهد. این جمله خیلی مهم است.

خلط حق و باطل پس از رسول خدا(ص)

منظور از جهل بی‌سوادی نیست، بلکه مقصود، نادانی‌هایی است که انسان را به گمراهی می‌کشاند. یکی از مصیبت‌های بعد از رسول خدا(ص) این بود؛ کسانی آمدند در لباس اسلام بر جایگاه رسول خدا(ص) تکیه کردند و حق و باطل را خلط کردند و با لباس حق حکم به باطل کردند. این مصیبت بزرگی بود که امام حسین(ع) و قبل از ایشان امام علی(ع) و امام حسن(ع) با آن مواجه بودند و همین جهالت و ضلالت باعث شد مردم امامشان را بکشند و در راه امام باطل گام بردارند و در کشتن امام حق تکبیر بگویند. امام حسین(ع) کشته شد تا توحید را زنده کند. اصلا اساس امامت توحید است، اساس نبوت توحید است. باید توجه کنیم ظواهر اربعین ما را از حقیقت اربعین بازندارد.

«وَ قَدْ تَوَازَرَ عَلَيْهِ مَنْ غَرَّتْهُ الدُّنْيَا وَ بَاعَ حَظَّهُ بِالْأَرْذَلِ الْأَدْنَى وَ شَرَى آخِرَتَهُ بِالثَّمَنِ الْأَوْكَسِ» پشت به پشت هم دادند کسانی که دنیا آنها را فریفته بود و به چیز اندکی حقیقت را فروختند و آخرتشان را به بهای ناچیزی فروختند و بر دین خدا و امام حق غضب کردند و در هوای نفس فرورفتند و برای مقامات دنیا امام حق را به شهادت رساندند.

این پیام اربعین است که در هر صورت برای احیای حق تلاش کنیم و حق را زنده بداریم. در هر زمانی جبهه عاشورا هست، جبهه حق و باطل هست، مهم این است در جهالت و ضلالت نباشیم و حق و باطل را خوب بشناسیم. این بزرگترین مصیبت ائمه بود که مردم حق و باطل را نمی‌شناختند و اگر هم می‌شناختند هوای نفس و دنیاطلبی باعث می‌شد حق را نادیده بگیرند و دنبال باطل بروند.