بسیج؛ تجلی «ما می‌توانیم» و مبرا از سستی و اندوه
یکی دیگر از آیاتی که به خوبی بسیج و فرهنگ بسیجی را تعریف و تبیین می‌کند آیه 139 سوره «آل عمران» است که بر این مبنا بسیج نیرویی است که هیچ‌گاه دچار سستی و اندوه نشده و خود را در سایه ایمان و صبر برتر از دشمنان دانسته و لذا با نفی «ما نمی‌توانیم» تجلی واقعی «ما می‌توانیم» است.
به گزارش ایکنا، ۲۹ آبان تا ۵ آذر در تقویم ملی کشور هفته بسیج نام گرفته و مناسبت آن نیز تأسیس بسیج مستضعفین به دستور امام خمینی(ره) در ۵ آذر ۱۳۵۸ است که امام خمینی(ره) در دو پیام مهم برای تأسیس سازمان بسیج در ۵ آذر ۱۳۵۸ و سالروز تأسیس بسیج در ۲ آذر ۱۳۶۷ با استناد به آیات قرآن، به تبیین جایگاه بسیج پرداختند و لذا در سلسله یادداشت‌هایی به برخی از آیات قرآن که مبین شاخص‌ها و ویژگی‌های بسیج است و به عبارت دیگر بسیجی واقعی با این آیات تطابق دارد، اشاره کنیم و نکات و تفاسیر پیرامون این آیات را بیان نماییم.
در چهارمین و آخرین قسمت از این سلسله یادداشت‌ها به بیان نکات و تفاسیر در خصوص آیه 139 سوره «آل عمران» می‌پردازیم که شاخص‌های مؤمن واقعی در حوادث مختلف به ویژه در مواجهه با دشمنان را ارائه داده و بسیج و تفکر و روحیه بسیجی را می‌توان در این قالب و چارچوب تعریف و تبیین کرد.
متن آیه: «وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ»
ترجمه آیه: «و [در انجام فرمان هایِ حق و در جهاد با دشمن] سستی نکنید و [از پیش آمدها و حوادث و سختی هایی که به شما می رسد] اندوهگین مشوید که شما اگر مؤمن باشید، برترید.»
در تفسیر نمونه پیرامون این آیه آمده است که «كلمه (وهن) به طورى كه راغب گفته به معناى ضعف در خلقت و يا در خلق است و منظور از آن در اينجا ضعف مسلمين از حيث عزم و اهتمام بر اقامه دين و بر قتال با دشمنان است. كلمه (حزن) نیز به معناى اندوه است در مقابل كلمه (فرح) كه به معناى سرور است و حزن وقتى به انسان دست مى‌دهد كه چيزى را كه داشته از دست بدهد و يا دوست مى‌دارد داشته باشد ولى ندارد و يا خود را مالک آن فرض كرده و از دستش بدهد.
علت وهن و اندوه مسلمانان آن روز اين بوده كه ديده‌اند عده‌اى مجروح شده‌اند و كفار قوى‌تر از ايشان بوده و بر آنان مسلط بوده‌اند. به خاطر ديدن اين وضع بوده كه مسلمانان آن روز دچار سستى و اندوه شدند و از نظر واقعيت خارج هم همين طور بوده، چون مشركين در آن روز هر چند كه به تمام معنا بر لشكر اسلام غالب نشدند و جنگ به نفع آنان و شكست مسلمين پايان نيافت وليكن شديدترين صدمه را به مؤمنين زدند، چون هفتاد نفر از سران و شجاعان مسلمين كشته شد و تازه همه اين مصيبت‌ها در داخل سرزمينشان به ايشان وارد شد و اين خود باعث وهن و حزن آنان گرديد.
همين كه جمله (و انتم الاعلون...) در مقام تعليل مطلب واقع شده، خود شاهد بر اين است كه نهى از وهن و حزن، نهى از وهن و حزنى است كه در خارج واقع شده بوده نه از وهن و حزن فرضى و مبادائى. اگر اين جمله را مطلق آورد و بالادست بودن مسلمانان را مقيد به هيچ قيدى به جز ايمان نكرد، براى اين بود كه به ما بفهماند شما مسلمانان اگر ايمان داشته باشيد نبايد در عزم خود سست شويد و نبايد به خاطر اينكه بر دشمنان ظفر نيافته‌ايد و نتوانسته‌ايد از آنان انتقام بگيريد اندوهناک گرديد، براى اينكه ايمان امرى است كه با علو شما قرين و توأم است و به هيچ وجه ممكن نيست با حفظ ايمان خود زير دست كفار واقع شويد، چون ايمان ملازم با تقوا و صبر است، و ملاک فتح و ظفر هم در همين دو است و اما قرح و آسيب‌هایى كه به شما رسيده، تنها به شما نرسيده بلكه طرف شما، مشركين، هم اين آسيب‌ها را ديده‌اند و روى هم چيزى از شما جلوتر نيستند، تا باعث وهن و اندوه شما شود و اگر علو مسلمانان را مشروط كرد به ايمان، با اينكه خطاب به مسلمانان باايمان است، براى اين بود كه اشاره كند به اينكه هر چند مخاطبين مسلمان و مؤمن بودند، وليكن به مقتضاى ايمانشان عمل نكردند و صفاتى چون صبر و تقوا كه داشتن آن مقتضاى ايمان است نداشتند، و گرنه اثر خود را مى‌بخشيد و در اين جنگ ضربه نمى‌خوردند و آن آسيب‌ها را نمى‌ديدند. اين حال هر جماعتى است كه در داشتن ايمان مختلف باشند، يك عده ايمان حقيقى داشته باشند، عده‌اى ديگر ايمانشان سست باشد، جمعى ديگر منافق و بيماردل باشند، به همين جهت مى‌توان گفت كلامى چون آيه مورد بحث به هر سه طايفه نظر دارد، هم تشويق مؤمنين حقيقى است، هم اندرز به مؤمنين سست‌ايمان است و هم عتاب و توبيخ منافقين و بيماردلان آنان است.»
رهبر معظم انقلاب نیز درباره این آیه می‌فرمایند: « این همان فرهنگ قرآنی است که فرمود: «و لا تهنوا و لا تحزنوا و انتم الاعلون ان کنتم مؤمنین». خود ایمان به معنای علو است. ایمان وسیله علو مادی است، اما فقط این نیست؛ نفس ایمان علوآور است، عزت‌آور است، یک ملت را رشد می دهد.» (بیانات در مراسم بیست و سومین سالگرد رحلت امام خمینی(ره)، 14 خرداد 1391)
همچنین ایشان در سخنان دیگری با استناد به این آیه می‌فرمایند: «قرآن کریم در دو جا می‌فرماید: «و لاتهنوا و لاتحزنوا» و «فلاتهنوا و تدعوا الی السّلم»؛ هرگز از مواضع خودتان پایین نیایید و در مقابل دشمن احساس ضعف نکنید. او که بنای کار را بر دروغ و فریب و زورگویی گذاشته، ضعیف است؛ اما شما که به خدا متکی هستید، قوی هستید.» (بیانات در دیدار مردم قم، 30 بهمن 1370)
بسیج براساس این آیه همان نیرویی است که هیچ‌گاه و در هیچ شرایطی از جمله در اوضاع سخت و بحرانی این روزها روحیه و ایمان خود را از دست نمی‌دهد و سست نمی‌شود، زیرا پایه بسیج بر ایمان و صبر به منزله دو لازمه اصلی حرکت درست و ثبات قدم در مسیر حق است و روحیه بسیجی مبتنی بر این آیه روحیه عزت و قوت در مقابل ذلت و ضعف است که ترجمان امروزی آن «ما می‌توانیم» در مقابل «ما نمی‌توانیم» است.
لذا با فهم نکات این آیه می‌توان بسیج، روحیه و فرهنگ و نیروی بسیجی را اینگونه معرفی کرد:
ـ شکست در یک موضع را شکست نهایی خود نمی‌داند.
ـ با تقویت ایمان و اطاعت از رهبری می‌تواند صحنه مواجهه با دشمن را به نفع خود تغییر دهد.
ـ پیروزی نهایی را در سایه ایمان می‌تواند به دست بیاورد.
ـ نگاه او تنها به شکست و پیروزی ظاهری نیست بلکه برتری او بر دشمن به خاطر ایمان و باور به خداست.
ـ برپایه بینش و جهان‌بینی الهی عامل پیروزی را نه در صرف داشتن تجهیزات و سلاح بلکه در ایمان و اعتقاد راسخ می‌داند.
انتهای پیام
