ایران اجازه حضور بیگانگان را در قفقاز نخواهد داد

در روزهایی که تحولات ژئوپلیتیکی در منطقه قفقاز با سرعتی بی‌سابقه در حال شکل‌گیری است، امضای توافق ۹۹ ساله میان آمریکا، آذربایجان و ارمنستان درباره کریدور زنگزور، صفحه جدیدی از رقابت‌های استراتژیک را در اوراسیا رقم زده است.

برای تحلیل ابعاد این توافق راهبردی و بررسی پیامدهای آن برای امنیت و منافع جمهوری اسلامی ایران، ایکنا با سیدعلی سقائیان، سفیر سابق ایران در ارمنستان گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه می‌خوانیم:

بیشتر بخوانید: 

• نفوذ ناتو به مرزهای ایران؛ بررسی تهدیدات امنیتی توافق ۹۹ ساله زنگزور

نقش ایران در برقراری صلح بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان

ایکنا ـ با توجه به تحولات اخیر در منطقه قفقاز، به ویژه امضای توافق ۹۹ ساله میان آمریکا، آذربایجان و ارمنستان درباره کریدور زنگزور، تحلیلتان را در این باره بفرمایید. 

با توجه به نشست چند روز گذشته بین ترامپ، علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان و پاشینیان، رئیس‌جمهور ارمنستان، موافقت‌نامه‌ای که امضا شد، بیشتر نمایشی از سوی رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا به منظور دستاوردسازی برای دولت خویش بود. 

با توجه به مناقشه سه دهه‌ای بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان از ابتدای دولت پطرسیان و حیدر علی‌اف، این موضوع بین دو کشور در جریان بود. جمهوری اسلامی ایران و روسیه نیز گاها در خصوص این مسئله به صورت دو جانبه با دو کشور در تماس بودند به طوری که به دعوت مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، پطرسیان همراه با رئیس‌جمهور آذربایجان به تهران آمدند و ایران نقش خود را به‌عنوان همسایگی برای برقراری صلح ایجاد کرده بود.

قره‌باغ به خاک جمهوری آذربایجان بازگشت

تا جنگ ۲۰۲۰، جمهوری اسلامی ایران مواضع سطح بالایی اتخاذ کرد. مقام معظم رهبری نیز تأکید داشتند که قره‌باغ متعلق به خاک جمهوری آذربایجان است و این موضع‌گیری اثرگذار بود؛ به طوری که الهام علی‌اف به آن اذغان داشت. در نهایت قره‌باغ به خاک جمهوری آذربایجان بازگشت و صلح برقرار شد.

پس از آن، مذاکرات صلح برقرار شد. روابط ایروان و باکو در زمینه رفع تهدیدات مرزی و مسائل مورد ادعای آذربایجان پیشرفت کرد و مذاکرات صلح و این مناقشه تقریباً به مراحل و امضای نهایی رسیده بود اما پیش‌شرط باکو، اعمال تغییرات لازم در قانون اساسی ارمنستان است زیرا قانون اساسی ارمنستان، قره‌باغ را جزو خاک اصلی این کشور می‌داند. هرچند هنوز این موافقت‌نامه نهایی نشده اما نشست اخیر در واقع پاراف همان متن توافق‌نامه میان دو کشور بود که البته در کنار آن عکس یادگاری ترامپ نیز گرفته شد.

اجازه حضور نیروهای خارجی را در مناطق سوق‌الجیشی نمی‌دهیم

موضوع کریدور زنگزور بارها از طرف کشور‌های ثالث مطرح شده، نه از سوی خود ارمنستان و جمهوری آذربایجان. در مصاحبه رئیس‌جمهور و وزیر امورخارجه کشورمان اعلام شد که طرف ارمنی به جمهوری اسلامی ایران اطمینان داده به هیچ وجه حضور نیروی خارجی در این منطقه مجاز نیست. ما هم اجازه نخواهیم داد که نیروی خارجی، به‌ویژه آمریکایی‌ها، در حوزه امنیتی منطقه و سوق‌الجیشی ما و سایر کشورهای دیگر حضور پیدا کنند.

ایکنا ـ برخی تبلیغات و شایعات، این توافق را به موضوع واگذاری اراضی یا تهدید مرز‌های ایران مرتبط می‌کنند. ارزیابی شما چیست؟

این کریدوری تجاری، اقتصادی و انرژی است. نخجوان جمعیت بسیار محدودی دارد و نیازمند این همه تبلیغات نیست. جمهوری اسلامی ایران با سخاوتمندی خود و براساس حسن همجواری، کنارگذر ارس را طی 10 سال گذشته آماده کرده است. در طی این مدت که نخجوان از طریق زمین، ارتباط مستقیم نداشته است، رفت و آمدهای مسافری، تجاری، حمل و نقل و اقتصادی از طریق کنارگذر ارس با تجهیزات ویژه در جاده‌سازی، تونل‌سازی و پل‌سازی انجام دادیم، این تجهیزات بدون هیچ پیش‌شرطی توسط جمهوری اسلامی ایران انجام می‌شود و مورد تشکر و تأیید طرف آذری نیز بوده است.

آمریکا به دنبال منابع انرژی و معدنی جنوب ارمنستان

این تبلیغات، سیاسی است. آمریکایی‌ها به دنبال این هستند که به منابع انرژی و کانی‌های معدنی این منطقه دست پیدا کنند و لاغیر. همانطور که جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد، ارمنستان به ما اطمینان داده به هیچ وجه این مسئله درباره واگذاری اراضی نبوده و نخواهد بود و هیچ تهدیدی درباره انسداد مرزی نیز وجود ندارد. 

ایکنا ـ پس این توافق به معنای هم مرز شدن ایران با ناتو نیست؟

به هیچ وجه جمهوری اسلامی ایران این اجازه را نمی‌دهد و آن را در سطح بالا نیز اعلام کرده است. طرف ارمنی نیز به ما این اطمینان را داده است. حتی معاون وزیر خارجه این کشور نیز به‌زودی به تهران می‌آید تا مذاکرات را ادامه دهد. همچنین سفر آقای پزشکیان، رئیس‌جمهور کشورمان، در پایان این ماه به ایروان انجام می‌شود. در آنجا مذاکرات سطح عالی بین رؤسای کشور‌ها برگزار خواهد شد و آقای پاشینیان توضیحات کامل‌تری به طرف ایرانی ارائه خواهد داد.

اعلام نگرانی طرف روس از امضای این توافق

ایکنا ـ برخی معتقدند این توافق بیش از حد بزرگ‌نمایی شده، برخی هم می‌گویند نباید کوچک‌نمایی شود. نظر شما چیست؟

به‌هیچ‌وجه بحث بزرگ‌نمایی یا کوچک‌نمایی مطرح نیست. ما هر حرکت در کنار مرزهای کشور را با دقت رصد می‌کنیم. جمهوری اسلامی ایران با ۱۵ همسایه مرز خاکی و ارتباط دارد و قفقاز از نظر ما منطقه‌ای بسیار مهم و حساس است. نیرو‌های مرزی، نظامی و اطلاعاتی ما همه تحرکات را تحت نظر دارند.

همان‌طور که در موضوع گروه «جیش‌الظلم» با طرف پاکستانی، هماهنگی و بررسی‌های لازم انجام شد، در این مسئله هم مراقبت کامل داریم. روسیه نیز نسبت به امضای این تفاهم‌نامه، نگرانی خود را اعلام کرده است؛ زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، گفته‌ که این توافق باید برای مسکو بیشتر توضیح داده شود و حضور نیرو‌های آمریکایی در منطقه برایشان قابل پذیرش نیست.

نسبت به تحولات هوشیار هستیم

ایکنا ـ در مجموع، آیا این توافق تهدیدی برای ایران محسوب می‌شود؟ یا به عبارت دیگر جمهوری اسلامی ایران، دچار خفگی ژئوپلیتیکی نخواهیم شد؟

خیر، به هیچ وجه جمهوری اسلامی ایران اجازه حضور نیرو‌های خارجی، به‌ویژه آمریکایی‌ها را در کشورهایی که با آنها حسن همجواری داریم، نخواهد داد. ما نسبت به تحولات هوشیار هستیم و با هرگونه اقدامی که امنیت منطقه و مرز‌های ما را تهدید کند، مقابله خواهیم کرد.

گفت‌وگو از سمیرا انصاری