عدم آشنایی با تراث شیعه علت ادعاهای نادرست علیه شیعیان است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین حجت‌الاسلام‌ والمسلمین احسان سرخه‌ای، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 10 بهمن در نشست علمی «تقریری بر مسلک فهرستی»، گفت: مرحوم کلینی و نجاشی در مقدمه کتب خود به هدف تألیف اثر خود پرداخته و گفته‌اند با هدف سنجش اعتبار تألیف شده یا با هدفی دیگر؛ مرحوم نجاشی آورده است که برخی مخالفان ما بر این باور هستند شیعیان آثار و مصنفاتی ندارند، یعنی پیشینه فرهنگی نمی‌توان برای آنان قائل شد و ادامه داده است افرادی که مدعی چنین موضوعی هستند، آشنایی درستی با شیعه و فرهنگ و تراث آن ندارند.

عدم آشنایی با تراث شیعه

وی افزود: ما با کسانی که مطلع نیستند حرفی نداریم زیرا پیشینه فرهنگی ما را نمی‌دانند ولی کسانی که علاقه دارند تا پیشینه فرهنگی امامیه را بدانند، من ناچارم فهرستی را تهیه کنم و در آن تمام کسانی که در شیعه امامیه صاحب اثر علمی بوده‌اند را قید کنم و در ضمن آن آثار ایشان را هم معرفی کنم. البته مدعی نیستم که استقرای تام و تمام دارم ولی همه تلاش خودم را در این عرصه به کار می‌گیرم، چون بسیاری از آثار مفقود شده و به دست ما نرسیده است.

حجت‌الاسلام سرخه‌ای تصریح کرد: اگر دیدید کتابی را من در فهرست خودم نیاوردم، بدانید دسترسی نداشتم و الان عذرخواهی می‌کنم. وی در کتاب فهرستش توضیح داده است که این کتاب دو بخش دارد، البته کتابی که الان از وی داریم، فقط یک بخش است و فهرست اسامی مصنفان شیعه را بیان کرده است.

وی ادامه داد: نجاشی در تلاش بوده تا فهرست مصنفین را ارائه دهد و در ذیل هر کدام توصیفی از مصنف هم آورده است، از جمله اینکه در چه دوره‌ای زیست داشته و با کدام امام و اصحاب هم دوره بوده است، موطن و مسکن او کجاست و از کدام قبیله بوده است و ...؛ پس هدف وی معرفی مؤلف بوده، بعد سراغ آثار آنان رفته و برای آثار طرقی هم مطرح کرده است.

آثار ماندگار شیخ طوسی

حجت‌الاسلام سرخه‌ای اظهار کرد: در مقدمه شیخ طوسی هم آمده است که بزرگان ما آثار خود را در کتابخانه شخصیشان فهرست کرده‌اند، و من با دسترسی با این فهارس نوشته شده توسط مشایخ متوجه شدم هیچ کسی اینها را یکجا تجمیع نکرده است و من برای تجمیع این فهارس دست به این کار زدم و او تأکید دارد که ابن غضائری قبل از من فهرست مصنفات و اصول را در دو کتاب آورده است ولی من یکجا می‌آورم زیرا اگر بخواهم تفکیک کنم، برخی مشایخ مشترک خواهند بود و دوبار تکرار می‌شوند، بنابراین یک فهرست می‌نویسم و به این ترتیب فهرستش را نوشت.

وی اضافه کرد: انگیزه این بزرگان در تألیف فهارس که مهم‌ترین منابع برای ما است، روشن شد و اگر ما بتوانیم متوجه شویم که فلان مؤلف فلان اثر را داشته است، غرض مؤلفان برآورده خواهد شد. کار خوب دیگری که مرحوم نجاشی و شیخ طوسی انجام داده‌اند، این است که طریق خودشان به این کتب را هم آورده‌اند. بنده در تحقیق در مورد این فهارس به این نتیجه رسیدم که اولاً بالذات این فهارس برای اثبات آثار به پدیدآورندگان نوشته شده، یعنی این تصور نادرست است که فکر کنیم ارائه طریق برای اثبات اتقان کتاب است، یا اعتبار آن.

استاد حوزه و دانشگاه گفت: طرق با این غرض نوشته شده که برای ما اطمینان حاصل شود فلان مؤلف فلان اثر را داشته است. البته در ضمن این کار اطلاعات بسیار باارزشی هم برای بعد از خود باقی گذاشته‌اند از جمله اینکه دیگران نسبت به این مؤلف چه نظری داشته‌اند؟ یا ارزیابی خود مرحوم نجاشی و شیخ طوسی در مورد این افراد چیست و اینکه آیا مورد وثاقت قرار گرفته و یا تضعیف شده‌اند؟

وی افزود: اگر ما توصیفات مندرج در فهارس را ملاحظه کنیم، می‌توان در اسناد روایات هم از آن بهره برد؛ البته خود پدیدآورندگان چنین هدفی نداشته و با این مبنا ننوشته‌اند. ما وقتی با سلسله اسناد مواجه می‌شویم، با یکسری اسامی روبرو هستیم و فهارس کمک می‌کنند تا با پدیدآورندگان سلسله اسناد بیشتر آشنا شویم.

تکیه بر محوریت کتاب به جای فهرست در سنجش اعتبار حدیث

حجت‌الاسلام سرخه‌ای بیان کرد: نکته دیگر اینکه تکیه کامل ما نباید به فهرست باشد بلکه باید به مجموع اطلاعات مرتبط با حدیث باشد، چون اطلاعات مرتبط با کتب خیلی مفید است. پیشنهاد بنده تعبیر کتاب‌محور به جای فهرست‌محوری است زیرا مشکل فهارس را ندارد؛ نظر بنده این است که با محور قرار دادن کتاب می‌توان این شبهه را برطرف کرد که در اعتبارسنجی احادیث، باید به تمامی آنچه برای کاهش یا افزایش اعتبار احادیث نیاز است، مراجعه شود و البته کتاب باید نقش محوری داشته باشد. مسلک فهرستی مبنای رسیدن به صدق حدیث قرار گرفته است در حالی راه‌های مختلفی در پذیرش اخبار وجود دارد.

وی در بخش دیگری از سخنانش تأکید کرد: اصحاب ائمه(ع) همه شنیده‌های خودشان را در قالب نوشته‌ها به نسل‌های بعد منتقل کرده‌اند؛ برای این موضوع شواهد زیادی در اختیار داریم و جایگاه آن‌ها می‌تواند در اعتبارسنجی روایات به ما کمک کند.