مردم را با رفتار مناسب دیندار کنیم/ دیدن ضعف‌ها بدون سیاه‌نمایی
حجت‌الاسلام حسین ملانوری گفت: روحانیت، مبلغان، وعاظ و افراد دیندار جامعه باید با رفتار خود جامعه را دیندار کنند تا با زبان. امام صادق(ع) فرمودند: «کونوا دعاة الناس بغیر السنتکم.» مردم باید خیرخواهی، نمازخواندن، نیکی، رفتار مهربانانه و خوش‌اخلاقی را ببینند.
این روزها شاهد حضور پررنگ اقشار مختلف مردم در مراسم مذهبی لیالی قدر، راهپیمایی روز قدس و تعظیم شعائر اسلامی بودیم. با این حال برخی از دین‌گریزی مردم به خصوص جوانان سخن می‌گویند. خبرنگار ایکنا در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام والمسلمین حسین ملانوری، معاون تبلیغ حوزه‌های علمیه، درباره این موضوع بحث کرده است که در ادامه می‌خوانید.
ایکنا ـ آیا می‌توان گفت برخلاف نظر برخی روشنفکران، جمعیت جوانان حاضر در مراسم شب‌های قدر و مناجات رمضان نشانه علاقه آنان به دین و شریعت است؟
خداوند در قرآن کریم در مورد تعظیم شعائر الهی فرموده است: «و من یعظم شعائر الله...»؛ کسی که شعائر الهی را تعظیم می‌کند نشانه تقوای قلبی اوست، یعنی دقیقا حضور در مراسمی چون شب قدر، حضور در مسجد، پیاده‌روی اربعین و راهپیمایی‌هایی که به نحوی منتسب به مسائل دینی هستند نشانه ایمان قلبی انسان است و بین برپایی و تعظیم و حضور در این مراسم و دینداری رابطه مستقیمی وجود دارد. اگر برخی بگویند حضور در این مراسم ربطی به دینداری ندارد و صرفاً یک سنت دیرینه فرهنگی است، قطعاً با این آیه شریفه همخوانی ندارد، زیرا قرآن آن را نشانه تقوا می‌داند.
ایکنا ـ اشاره کردید که حضور در این مراسم صرفاً ریشه فرهنگی ندارد، بلکه ناشی از گرایش عمیق دینی مردم است. آیا کسی می‌تواند مانع آن شود؟
اگر از کسانی که در این مراسم حتی راهپیمایی 22 بهمن و روز جهانی قدس و جمعه و جماعات حضور دارند بپرسیم که چرا در این مراسم حاضر می‌شوند؟ پاسخ خواهند داد که جزء وظایف دینی است؛ مثلاً در مورد قدس می‌گویند که دفاع از مظلوم دستور دین است و گرایش انسان به خداوند فطری است و خداگرایی و دینداری فطری زمینه حضور در مراسم مذهبی را فراهم کرده است. بنابراین ریشه در گرایش فطری و معنوی و دینداری ما دارد. انقلاب اسلامی ریشه دینی دارد و مردم وظیفه خودشان می‌دانند که در راهپیمایی‌هایی چون 22 بهمن، روز قدس و 13 آبان برای دفاع از انقلاب و دین حضور یابند.
بنابراین گرایش انسان به دینداری فطری است، ولی می‌تواند با عواملی تقویت شود و با عواملی رو به سستی برود؛ بنابراین حضور در مساجد و شنیدن مواعظ دینی و خواندن قرآن و ادعیه و مناجات با خدا و شنیدن تفسیر قرآن عوامل تقویت‌کننده دینداری است و برعکس ممکن است کسانی در پی مراوده با افراد ناباب و سرگرمی‌های نامناسب در فضای مجازی و دوری از عوامل معنوی، دینداری ضعیفی داشته باشند.
ایکنا ـ به برخی از عوامل تقویت‌کننده روند دینداری اشاره کردید. ما مراسم مذهبی و مناسک و مجالس دینی بسیاری داریم ولی گاهی نتایج مطلوب و مورد نظر را شاهد نیستیم. برای ارتقای سطح دینی مردم به خصوص جوانان چه باید کرد؟
روح انسان نیازمند خوراک معنوی است، کمااینکه جسم انسان بدون غذا دوام نمی‌آورد؛ تغذیه روحی ما علم و دانشی است که وارد مغز و ذهن می‌شود. فرمودند که من تعجب می‌کنم از کسی که درباره ماکولات خود تفکر می‌کند، ولی در مورد معقولاتش تفکر نمی‌کند. باید ببینیم که واردات ذهنی ما از کجا تأمین می‌شود؛ اگر خودمان را در معرض موضوعات و اذکار و افکار دینی و قرآن و تفسیر قرآن و حدیث و روایات قرار دهیم، دینداری ما رو به ارتقاست و کسانی که می‌‌خواهند دینداری مردم تقویت شود، باید در این زمینه تلاش کنند و معارف الهی را به گوش مردم برسانند.
نکته دیگر، رفتار افراد دیندار است. اگر مردم ببینند افراد متشرع و دیندار رفتار اجتماعی مناسبی دارند و از بسیاری از گناهان دوری می‌کنند، اثر مثبتی بر دیگران خواهند داشت. فردی تعریف می‌کرد که در دوره طلبگی با جمع دیگری از طلاب در جایی مهمان بودیم. نیمه‌شب از گریه علامه امینی از خواب بیدار شدم و هنوز سوز و گداز و ناله علامه امینی در ذهنم هست و از آن وقت نماز شبم ترک نشد و نمی‌توانم نماز شب نخوانم.
این نوع رفتارهای خوب دینی و عبادی و نیکوکاری اجتماعی قطعاً اثرگذار است؛ اگر کارهای خوبی انجام دهیم، فرزندان ما هم آن را یاد خواهند گرفت و اگر در جلوی همکارانمان و دیگران رفتار مناسبی داشته باشیم، اثرگذاری ما بیشتر خواهد بود؛ روحانیت، مبلغان، وعاظ و دینداران باید بیشتر با رفتار خود جامعه را دیندار کنند تا با زبان. امام صادق(ع) فرمودند: «کونوا دعاة الناس بغیر السنتکم.» مردم باید در ما خیرخواهی، نماز خواندن، نیکی، رفتار مهربانانه و خوش‌اخلاقی ببینند.
ایکنا ـ عمدتاً مخاطب این روایت چه کسانی هستند، چون اکنون هر قشری قشر دیگر را مخاطب این نوع روایات می‌داند و گویا خود آنان مسئولیتی ندارند به خصوص جامعه چنین نگاهی به روحانیت دارد؟ مخاطب این روایت چه کسانی هستند؟
در دوره امام صادق(ع) روحانی و حوزه به معنای امروز وجود نداشت و امام به شیعیان و اصحاب و نزدیکان خود فرمودند که مردم را با رفتار خوب به شیعه دعوت کنید. بنابراین همه مؤمنان و مسلمین وظیفه دارند که مردم را با دین آن هم با کردار خوب دعوت کنند؛ دعوت به دین، امر به معروف و نهی از منکر است. امر به معروف و نهی از منکر در اسلام مختص گروه خاصی نیست. اگر در آیات، روایات و زیارات دقت کنیم، خواهیم دید اولین آمر به معر وف خداوند و در درجات بعدی انبیاء و ائمه(ع) هستند و مؤمنان به تبعیت از آنان باید چنین کاری را انجام دهند.
در قرآن کریم می‌خوانیم: «ان الله یامر بالعدل و الاحسان...»؛ خداوند به عدل و احسان امر و انسان‌ها را از فحشا و منکرات و بغی نهی کرده است. در مورد پیامبر(ص) هم گفته می‌شود که او امر به معروف و از منکر نهی می‌کرد و در زیارت همه ائمه(ع) این تعبیر وجود دارد: «اشهد انک قد اقمت الصلوة و آتیت الزکوة و امرت بالمعروف و نهیت عن المنکر.» شهادت می‌دهم که تو نماز را اقامه کردی و زکات دادی و امر به معروف و نهی از منکر کردی.
حاکمان اسلامی هم چنین وظیفه‌ای دارند: «الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ...»؛ مؤمنان کسانی هستند که وقتی در زمین قدرت و مکنتی به دست آورند، نماز را اقامه و امر به معروف و نهی از منکر کنند. بعد از این گروه‌ها، نوبت به سایر اقشار جامعه از جمله روحانیت می‌رسد که قرآن فرموده است که گروهی از شما مؤمنان باید مردم را امر به معروف و نهی از منکر کنند. البته این گروه با تخصص در دین و روش‌های مناسب باید تبلیغ دین و امر به معروف را انجام دهند.
بعد از این گروه خاص به تعبیر قرآن کریم، همه اقشار وظیفه امر به معروف دارند: «كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَوْ آمَنَ أَهْلُ الْكِتَابِ لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ مِنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَأَكْثَرُهُمُ الْفَاسِقُونَ»؛ شما بهترین امتی هستید که در روی زمین مبعوث شده‌اید و همه وظیفه امر به معروف دارند و اگر آحاد مردم چنین کاری را انجام ندهند، حتی یک نفر باشد این وظیفه از او ساقط نیست. در قرآن کریم از مؤمن آل یاسین و مؤمن آل فرعون نام برده شده است. آنان در شرایطی امر به معروف و نهی از مکر کردند که تک و تنها بودند. در مورد مؤمن آل یاسین گفته شده است که مردم به سبب نهی از منکر او را کشتند. قرآن کریم درباره او فرموده است: «وجعلنی من المکرمین.» مؤمن آل یاسین گفته است که ای کاش مردمی که مرا کشته‌اند می‌دانستند که خداوند با من چه کرد. او هم مرا بخشید و هم مرا از مکرمین و افراد با کرامت قرار داد. بنابراین امر به معروف و نهی از منکر از خدا و انبیاء شروع شده است و به پایین‌ترین طبقات مردم منتهی می‌شود.
البته گاهی طوری امر به معروف و نهی از منکر می‌کنیم که مخاطب فکر می‌کند شخصیتش له شده و زیرسؤال رفته است و باید مراقب این موضوع باشیم، زیرا او هم واکنش نامناسبی خواهد داشت. امام علی(ع) فرمودند: «من کرمت علیه نفسه لم یهنها بالمعصیه.» امام فرمودند کسی که کرامت نفس دارد آن را با معصیت خوار و ذلیل نمی‌کند. امام هادی(ع) هم فرمودند: «من هانت علیه نفسه فلا تامن شره»؛ از شر کسی که احساس کرامت نفس ندارد در امان نباش. به هر حال توهین نکردن به دیگران و حفظ شخصیت افراد بسیار مهم است.
مقام معظم رهبری فرمودند که حجاب یک امر سیاسی و شرعی و قانونی و الزام‌آور است و همه باید آن را رعایت کنند، ولی به خانم‌های بدحجاب توهین نکردند و فرمودند خیلی از این بانوان بی‌عفت نیستند و ممکن است امور بر آنها ملتبس و مشتبه شده باشند. بنابراین باید محترمانه و خیرخواهانه طرف مقابل را نصیحت کنیم نه اینکه بخواهیم علو و برتری را به دیگران نشان دهیم، زیرا همین امر سبب دین‌گریزی خواهد شد و قصد ما این است که دینداری را تقویت کنیم.
ایکنا ـ شما تاکید کردید که مردم به خصوص جوانها دین‌گریز نیستند و اگر رفتارهای نامناسبی چون کشف حجاب را می‌بینیم، عوامل مختلفی دارد. با این حال برخی مدعی هستند که عملکردها سبب دین‌گریزی جوانان شده است.
