ابهام و تعلیق؛ وضعیت افغانستان دو سال پس از حضور طالبان

با قدرت‌گیری و حاکمیت طالبان بر افغانستان فصل جدید اما ناامید‌کنند‌ه‌ای بر مردم مظلوم این کشور حاکم شد که چشم‌انداز صلح و ثبات در افغانستان را با تردیدهای جدی مواجه ساخته است.

 

طالبان برخلاف وعده‌های اولیه، مجددا با یک رویکرد آپارتایدگونه قومی ـ مذهبی ـ جنسیتی، در این دو سال یک دولت بسته را بی‌توجه به خواست مردم شکل داده و علیرغم تأکید کشورهای همسایه، سایر کشورهای جهان و سازمان ملل بر ضرورت تشکیل دولت فراگیر در افغانستان دولت امارت اسلامی را از منظر خود یک دولت فراگیر اعلام کرده که از همه اقوام و گروه‌ها در آن حضور دارند.          

 

برخورد خشن و سخت‌گیری نسبت به زنان و ممنوعیت تحصیل و اشتغال آنان، سیاست کوچاندن اجباری غیر پشتون‌ها، مخالفت شدید با زبان فارسی و آموزش آن و بی‌اعتنایی به حقوق و آزادی‌های مشروع فردی از جمله رویکردهای ثابت امارت اسلامی در این دو سال بوده که فردای افغانستان را تیره‌تر از قبل کرده است.

 

البته طالبان به لحاظ امنیتی با تشکیل پلیس، ارتش و استخبارات به سرعت توانست بر اوضاع مسلط شود و از منظر مبارزه با جرائم و ناامنی‌ها نسبت به دوران قبل وضعیت بهتری در افغانستان حاکم شده است که نمود بارز آن سیاست‌های قاطع در زمینه مبارزه با کشت و قاچاق مواد مخدر است اما از آنجا که این رویکرد مثبت مبتنی بر یک نگاه ملی و غیر تبعیض‌آمیز به مجموعه اقوام، گروه‌ها و مذاهب افغانستان نبوده مواهب و دستاوردهای آن نصیب همه مردم نشده و بیشتر اعضای حکومت و وابستگان آن از این موفقیت‌ها بهره‌مند شده‌اند. 

 

در حوزه اقتصادی نیز پس از چند ماه تزلزل و بی‌ثباتی، به ویژه در بازار ارز، امروز ارزش پول ملی در وضعیت مناسبی قرار دارد و نرخ تورم در ماه‌های اخیر تحت کنترل بیشتر دولت قرار دارد و طالبان توانسته به لحاظ مالیاتی و گمرکی درآمد بهتری را به دست بیاورد. ثبات اقتصادی، وضعیت صادرات افغانستان را در یکسال گذشته بهبود داده اما در مجموع این اتفاقات مثبت نتوانسته به بهبود وضعیت معیشتی مردم بینجامد و اکثریت زیاد مردم افغانستان همچنان با فقر و ناامنی غذایی دست و پنجه نرم می‌کنند و بیکاری و نبود فرصت‌های شغلی، وضعیت اسفباری را برای مردم افغانستان رقم زده است که بدون کمک‌های نهادهای بین‌المللی قادر به اداره عادی زندگی خود نخواهند بود.

 

در وضعیت فعلی تا طالبان در درون افغانستان پذیرفته نشود، به رسمیت شناختن بین‌المللی آن امکان‌ناپذیر می‌نماید و این افغانستان را در یک وضعیت ابهام و تعلیق قرار داده که به نظر می‌رسد در این دو سال چندان برای مقامات افغانستان امر چندان مهمی نبوده و بیشترین آسیب از این وضعیت نیز تنها متوجه مردم این کشور است.

 

به عبارتی اگر بازگشت طالبان را به قدرت نتیجه توافق با آمریکا بدانیم لذا با توجه به سیاست آمریکا مبنی بر تداوم بحران و بی‌ثباتی در منطقه، طالبان نقش اساسی در اجرای این سیاست دارد و درگیری‌های گاه و بی‌گاه با همسایگان مختلف از جمله ایران دلالت بر این امر دارد که طالبان با معرفی خود به منزله یک تهدید بالقوه و سیاست اصولی همسایگان این کشور بر عدم ورود به جنگ با این گروه، طالبان را واداشته تا با ایجاد فضای هراس از خود، همسایگان را به تعامل و برقراری روابط تجاری و اقتصادی و در نهایت سوق دادن به فضای رسمیت  یافتن بین‌المللی سوق دهد، بدون آنکه گامی در جهت عملی کردن خواسته‌ها و شروط همسایگان از جمله تشکیل دولت فراگیر، به رسمیت شناختن حقوق زنان و اقوام و مذاهب مختلف بردارد.

 

کشورهای همسایه نیز با توجه به اینکه امنیت و ثبات افغانستان را امنیت و ثبات خود می‌دانند، نوعی رویکرد صبر و مدارا را در این دو سال در پیش گرفته‌اند و همچنان امیدوارند بتوانند با راهکارها و گفت‌وگوهای سیاسی آنها را به سمت اتخاذ یک سیاست مدنی و مبتنی بر احترام به حقوق بشر و به دور از نگاه‌های قوم‌‌محورانه و نژادی متمایل سازند تا وضعیت مردم افغانستان نیز رو به بهبودی گذارد.

 

در این میان خواست اکثریت مردم افغانستان اعم از توده‌ها و نخبگان از جامعه جهانی به ویژه کشورهای همسایه این است که امارت اسلامی را برای توجه به خواسته‌ها و مطالبات عمومی و پذیرش حق تعیین سرنوشت توسط خود مردم تحت فشار قرار داده و به طور جدی تا عدم تحقق این شروط از به رسمیت شناختن بین‌المللی طالبان پرهیز کنند.  

 

طالبان نیز باید به این نکته توجه کند که ارتقای جایگاه در نظام بین‌الملل جز با کسب مشروعیت داخلی از طریق اتخاذ یک رویکرد فراگیر و ملی امکان‌پذیر نیست و تداوم وضعیت کنونی بیش از پیش این کشور را در یک شرایط بن‌بست قرار می‌دهد؛ شرایطی که علاوه بر توالی بحران اقتصادی و سیاسی زمینه توسعه تروریسم در منطقه را نیز به دنبال خواهد داشت و نه فقط فردای افغانستان بلکه فردای کشورهای همسایه و منطقه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و این تنها و تنها خواست قدرت‌هایی است که تثبیت بحران و ناا‌منی را برای این منطقه خواهان هستند و طالبان نیز با ادامه رویکرد فعلی خواسته یا ناخواسته در زمین این قدرت‌ها بازی می‌کند.