توبه‌ای که از اضطرار باشد، مورد پذیرش واقع نمی‌شود
صاحب تفسیر مشکاة گفت: باید توجه داشت که توبه نباید از سر اضطرار باشد، زیرا توبه‌ای مورد پذیرش است که حقیقی و از عمق وجود باشد و از اضطرار بیان نشده باشد.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، محمدعلی انصاری صاحب تفسیر مشکاة و مفسر قرآن، در نشست مجازی که امروز 26 دی ماه، با موضوع «توبه» برگزار شد، اظهار کرد: هنگامی كه انسان مرتکب گناهی می‌شود، باید با سم‌زدایی از این چرك و آلودگی تطهیر شود، همان طور كه اگر بدن نجس شود، تا زمانی كه عین نجاست برداشته نشود، طهارت حتی با دریایی آب دست نمی‌دهد. گناه نیز چنین است و وقتی انسان آن گناه را مرتكب می‌شود به واسطه آن تیرگی در وجودش می‌نشیند و چاره‌ای جز زدودن اصل آلودگی ندارد.
وی تصریح کرد: از مهم‌ترین راه‌های از میان بردن این پلیدی، توبه است. خداوند در توبه خاصیت پاک‌كنندگی نهاده است، زیرا توبه سراچه دل را از خاكروبه‌ها و خس و خاشاک‌ها می‌زداید و جان را از آلودگی‌ها پاک می‌كند. توبه خانه‌تكانی روح است و آمادگی برای دریافت تجلیات رحمانی را فراهم می‌نماید. این جمله عامیانه در زبان فارسی كه «بر سر فلانی آب توبه ریختند»، ریشه در این معرفت والا دارد كه خاصیت توبه شویندگی است. در قسمتی از آیه 160 سوره «بقره» با صفت لطیف «تَوَّاب» روبه‌رو می‌شویم: «وَ أَنَا التَّوَّابُ الرَّحِیمُ؛ و من توبهپذیر مهربانم.»
انصاری بیان کرد: این واژه صیغه مبالغه است و آن را بسیارتوبه‌پذیر معنا می‌كنند. آری، رحمت و غفران خداوند چنان گسترده و بی‌كران است كه از بی‌شمار گناهان آدمیان در طول سال و سال‌ها، از ازل تا ابد درمی‌گذرد؛ گناهانی كه شمارش یک روز تمام آن، بسیار زیاد است، چه رسد به آنكه مجموع آن‌ها در طول تاریخ در نظر گرفته شود. پس خداوند بسیار توبه می‌پذیرد.اما این واژه معنای فراتری از توبه‌پذیری دارد و نكته آنكه «توبه» خود، معنای رجوع می‌دهد و با توجه به این معنای لغوی، «تَوَّاب» بودن خداوند بدین معناست كه حضرت او پیوسته به بندگانش روی می‌آورد و آنان را برخوردار از توجه كریمانه حضرت خود می‌كند.
صاحب تفسیر مشکاة اظهار کرد: مقصود از توبه عبد، رجوع از عصیان به طاعت الهی است و مقصود از توبه پروردگار، رجوع حضرت او از قهر به لطف است. خداوند متعال فرصت توبه را از هيچ انسانی دريغ نمی‌كند. يكی از نمونه‌های لطيف قرآنی در اين باره، در ماجرای موسی(ع) و فرعون ديده می‌شود. آن هنگام كه حضرت حق موسی(ع) و برادرش هارون(ع) را به سوی فرعون می‌فرستد، از ايشان می‌خواهد با فرعون به‌نرمی سخن بگويند؛ شايد او به خود آيد و خشيت پروردگار در دلش راه يابد و در آیه 44 سوره «طه» می‌فرماید: «فَقُولاَ لَهُ قَوْلاً لَيِّناً لَعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشَى؛ و با او سخنی نرم بگوييد شايد كه متذكر شود يا بهراسد.»
وی افزود: خداوند متعال حتی به روی فرعون كه در قعر انحطاط و سقوط است و با تكبر تمام، بانگ «أَنَا رَبُّكُمُ الأَعْلَى» (من پروردگار برتر شما هستم) سر می‌دهد، در رحمت و توبه را باز نهاده و اين فرصت و رخصت را به او داده است؛ هم‌او كه سركش‌ترين و ظالم‌ترين و سزاوارترين بر شديدترين سرزنش‌هاست. بدين ترتيب خداوند نشان می‌دهد كه نوميدی از پذيرفته شدن در درگاه رحمت او، جايگاهی ندارد و با ضوابط و چارچوبی كه برای توبه وجود دارد، حضرت او همواره اميد به بخشايش و پذيرش را به بندگان خود نويد می‌دهد.
انصاری ادامه داد: اما بعد از این امر خداوند متعال پس از آنکه در آیه ۹۰ سوره «یونس» می‌فرماید: فرعون در لحظات آخر عمرش توبه کرد و ایمان آورد، در آیه ۹۱ این سوره، خطاب به او می‌فرماید: «آلْآنَ»؛ آیا هم‌اکنون ایمان می‌آوری؟! «وَ قَدْ عَصَيْتَ قَبْلُ وَ كُنْتَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ؛ حال آنکه تا پیش از این لحظه، کفر ورزیدی و با خدا و پیامبر خدا و بندگان خدا ستیزه می‌کردی.» آیا هم‌اکنون که کارت زار شده است و می‌بینی که مرگ دامنت را گرفته می‌خواهی ایمان بیاوری؟! چنین ایمانی مقبول نیست. ایمانی که از سر اجبار و اضطرار بر زبان جاری شود، فایده‌ای ندارد و مقبول درگاه حضرت حق واقع نمی‌شود. تنها، آن ایمانی مقبول است که با میل و اراده و آزادی رأی صورت بگیرد. گاه در روایات می‌بینیم که توبه حتی یک ساعت مانده به مرگ قبول است، اما باید توجه داشت که این توبه از سر اضطرار نباید باشد. توبه‌ای مورد پذیرش است که حقیقی و از عمق وجود باشد. جدا از این، در چنین توبۀ صادقانه‌ای، هنوز مرگ به سراغ آدمی نیامده و چه‌بسا در همان یک ساعت آدمی از مرگ نجات یابد.
انتهای پیام
